تهمینه غمخوار؛ گروه بین الملل: اولین موافقتنامه تجارت آزاد ایران با اتحادیه اقتصادی اوراسیا شامل(کشورهای روسیه، ارمنستان، قزاقستان، قرقیزستان و بلاروس)، توسط وزیر صنعت، معدن و تجارت ایران و مقامات ۵ کشور عضو آن اتحادیه و کمیسیون اقتصادی اوراسیا، طی مراسمی در حاشیه اجلاس سران اتحادیه اقتصادی اوراسیا در سنت پترزبورگ روسیه (۴ دی ماه ۱۴۰۲) امضا شد.
این موافقتنامه تجارت آزاد، اولین و کامل‌ترین موافقتنامه تجاری ایران است که پس از حدود ۳ سال مذاکره و با توجه به تجربیات ناشی از اجرای موافقتنامه موقت فی‌مابین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا به سرانجام می‌رسد؛ در حالی که پس از طی فرایند تصویب در مراجع قانونی همه کشورهای امضا کننده، این موافقتنامه وارد فرایند اجرایی خواهد شد.
در همین راستا و بر اساس اهمیت موضوع امضای این توافقنامه تجارت آزاد، خبرنگار بازار گفتگویی با «مهدی خورسند» کارشناس مسائل اوراسیا و چین انجام داده که در ادامه می خوانیم.
* اهمیت موافقتنامه تجارت آزاد ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا برای ایران و کشورهای عضو اتحادیه چیست؟ گامهای بعدی پس از انعقاد این موافقتنامه چیست؟
موافقتنامه تجارت آزاد ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا قاعدتا از این باب اهمیت دارد که تقریبا می توان گفت که این توافق، اولین پیمان تجارت آزاد ایران در چند دهه گذشته است که می تواند به فضای کسب و کار ما و محصولات تولیدی کشور در منطقه ای که از لحاظ قرابت فرهنگی به عنوان حوزه تمدنی ایران باستان محسوب می شود، دسترسی پیدا کنیم.
این مسئله حائز اهمیت است، چرا که ما فضای این بازار را در طول دو تا سه دهه گذشته به دلیل سوء تفاهمات سیاسی و بعضا ایدئولوژیک، را از دست داده ایم و همین قضیه شاید سبب می شود که ما به این مسئله فکر کنیم که امضای توافقنامه تجارت آزاد می تواند در بازیابی این بازار برای ایران عاملی موثر و کمک کننده باشد.
در رابطه با گامهای بعدی باید دید که ساختار اتحادیه اقتصادی اوراسیا برای امضای توافق تجارت آزاد با کشورهای دیگر به چه صورت است و احتمالا نظام تعرفه بندی و اتحادیه گمرکی اتحادیه اقتصادی اوراسیا با گمرگات ایران، سیستم مالیاتی و ترانزیت در طول چند ماه به بحث و گفتگو گذاشته خواهد شد و پس از آن، از سرگیری روابط مطرح است و نوید این مسئله وجود دارد که شاید ما بتوانیم گشایشی را در امورات تجاری خود به همراه اتفاقات مثبت و خوب داشته باشیم.
* وزیر صنعت، معدن و تجارت گفته که با امضای موافقتنامه تجارت آزاد بین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا بازار جدیدی برای صنعت‌گران ما باز می‌شود؛ در حالی که البته چالش‌هایی نیز دارند و باید خودشان را برای یک رقابت مفید و سازنده که توسعه دهنده فناوری و ظرفیت‌ها و توانایی‌ها باشد، آماده کنند. ارزیابی شما از این موضوع چیست؟ تجار ایرانی چگونه می توانند از این فرصت استفاده کنند؟
یکی از مهمترین مسائلی که در این بین باید بدان توجه شود، بعد پیوستن، عضویت و همکاری کردن با این اتحادیه های بین المللی و منطقه ای است که بسیار اهمیت دارد. این موضوع در حالی که موجب می شود تا وزن سیاسی و اقتصادی ایران افزایش یابد، به فضای اقتصادی و متنوع سازی بازار کشور کمک شایانی می کند، اما تا زمانی که نهادهای متولی داخلی زمینه شناخت بازارهای هدف و ساختار این پیمانها و اتحادیه ها را برای صنعت گران و فعالین عرصه های سیاسی و اقتصادی فراهم نکنند، عملا پیوستن به این اتحادیه ها ابتر است و وزارت صمت، سازمان توسعه تجارت و وزارت اقتصاد و حوزه گمرکات باید در درجه نخست در شناساندن ماهیت این اتحادیه ها به تجار، صنعت گران و بازرگانان کشور تلاش کنند.
نکته بسیار مهمی که به عنوان یک معضل در داخل کشور محسوب می شود، عدم هماهنگی قوانین گمرکی و قوانین حوزه ترانزیت و دریایی، ریلی و جاده ای ایران است
نکته بسیار مهمی که در این بین وجود دارد و یک معضل در داخل کشور محسوب می شود، عدم هماهنگی قوانین گمرکی و قوانین حوزه ترانزیت و دریایی، ریلی و جاده ای ایران است. بر همین اساس، ما باید در داخل کشور یکسان سازی قوانین را داشته باشیم و خودمان را از لحاظ تعرفه های گمرکی و مالیاتی و ایجاد بستر پذیرفتن تجار و بازرگانان بازارهای هدف یا وسایل حمل و نقل ترانزیتی کشورهای اتحادیه اقتصادی اوراسیا آماده کنیم. یکی از دغدغه ها در رابطه با امضای چنین توافقنامه هایی، عدم آماده سازی بسترهای لازم در کشور برای این پیوستن ها و عضویت ها است.
ابتر ماندن این قضیه برای فضای سیاسی داخل و انتظاراتی که به وجود آمده و ناشی از تبلیغات فضای سیاست خارجی ما بوده، این سوال در اذهان ایجاد می کند که به عنوان مثال شانگهای چه شد و خروجی آن چیست؟ و یا ممکن است در خصوص همین تجارت آزاد سوالاتی مطرح شود. در این جا، مسئولین وزارت صمت، اقتصاد و حتی امور خارجه باید پاسخگو باشند. بنابراین، باید در ابتدا یک بستر سازی حاکمیتی داشته باشیم و بعد از آن، به سراغ تجار رفته و برای آنها دوره های آموزشی برگزار کنیم و آنها را توجیه نماییم و سعی کنیم از این طریق آنها را برای بازارهای هدف آماده کنیم.
* به طور کلی مزایای توسعه همکاری های تجاری با اتحادیه اوراسیا برای ایران چیست؟
در رابطه با اتحادیه اقتصادی اوراسیا، باید انتظارات ما به اندازه وزن سیاسی و اقتصادی اعضای آن باشد و چندان نمی توان انتظار معجزه از آن داشت، چرا که اعضای این اتحادیه بیشتر کشورهای واردکننده به خصوص در حوزه تکنولوژی هستند. اگر روسیه را کنار بگذاریم که البته این کشور درگیر تحریمهای شدید اقتصادی غرب است، چندان با اتحادیه قوی بزرگی روبرو نیستیم. اما می تواند برای ما به عنوان کشوری که حوزه تمدنی آن یک اتحادیه اقتصادی تشکیل داده و در حوزه تجارت آزاد با ایران وارد امضای توافقنامه شده، همکاری داشته باشیم. باید به این مسئله دقت کنیم که ما نباید از پیوستن به شانگهای، بریکس پلاس و اتحادیه اوراسیا یا هر اتحاد دیگری برای جامعه داخلی انتظار معجزه به وجود آید.
اما اگر بخواهیم به بعد مزیتی این اتحادیه نگاه کنیم، در طول سالهای گذشته ما دارای بازارهای خوبی در بازار کشورهای عضو اتحادیه بوده ایم که می توان به صدور خدمات فنی و مهندسی به کشورهایی مانند تاجیکستان و قرقیزستان اشاره کرد که البته متاسفانه در طول سالها، عوامل مداخله گر و نگاههای سیاسی که میان ایران و کشورهای حوزه تمدنی خود شکل گرفته بود، موجب کوتاه شدن دست ایران از این بازارها شده بود.
رقبا یا بازیگران منطقه ای ما در طول یک دهه گذشته بسیار تلاش کرده اند نقش ترانزیتی و مزیت ژئوپلیتیکی ایران را کنار بگذارند و ایران را از مسیرها و پروژه های ترانزیتی ایران حذف کنند
در همین راستا، امضای این پیمان می تواند برای ایران مفید و تاثیرگذار باشد. نکته مهم دیگری که باید مطرح شود و دولت ما باید در فضای این اتحادیه باید آن را دنبال کند، موضوع تثبیت جایگاه ترانزیتی ایران برای اعضای اتحادیه اقتصادی اوراسیا است. رقبا یا بازیگران منطقه ای ما در طول یک دهه گذشته بسیار تلاش کرده اند نقش ترانزیتی و مزیت ژئوپلیتیکی ایران را کنار بگذارند و ایران را از مسیرها و پروژه های ترانزیتی ایران حذف کنند. اما ایران با امضای این توافقنامه شاید بتواند نقش خود را بر گردانده و جایگاه ترانزیتی خود را تثبیت نماید. این موضوع بزرگترین مزیت امضای این تجارت آزاد است.
اتحادیه اقتصادی اوراسیا می تواند نقش مکمل برای سازمانی مانند شانگهای داشته باشد و هردوی آنها در کنار بریکس یعنی پنج اقتصاد بزرگ نوظهور دنیا قرار می گیرند؛ در حالی که در آینده نزدیک شاهد پیوستن اعضای جدید به بریکس پلاس خواهیم بود
* تاثیر انعقاد تجارت نامه آزاد بر حضور ایران در سازمانهای شانگهای و بریکس چیست؟
با توجه به اینکه روند توسعه از غرب به شرق در حال حرکت است و به تحلیل بسیاری از کارشناسان اقتصاد سیاسی بین الملل شاید در کمتر از ده سال آینده یعنی ۲۰۳۰ به بعد توسعه در شرق و بیشتر در فضای بین اروپا و آسیا که ما به آن اوراسیا می گوییم، به دلیل وجود بازیگرانی چون چین و حوزه آسه آن و حتی روسیه و بخشی از اروپای غربی، این اتحادیه و سازمانها می توانند نقش مکمل را داشته باشند. اشتراک این سازمانها یعنی شانگهای، بریکس و اوراسیا، عضویت روسیه و چین است. به دلیل همکاریهای ایران با این دو کشور می تواند وزن اقتصادی و سیاسی ما را بالا ببرد و از طرفی می تواند نشان دهنده اهمیت این اتحادیه هم باشد.
به نظر من اتحادیه اقتصادی اوراسیا می تواند نقش مکمل برای سازمانی مانند شانگهای داشته باشد و هردوی آنها در کنار بریکس یعنی پنج اقتصاد بزرگ نوظهور دنیا قرار می گیرند؛ در حالی که در آینده نزدیک شاهد پیوستن اعضای جدید به بریکس پلاس خواهیم بود.
نظر شما