تهمینه غمخوار؛ بازار: محمد مخبر به تازگی با قیس بن محمد الیوسف وزیر تجارت، صنعت و توسعه سلطنت عمان به دیدار و گفتگو پرداخته است. معاون اول رئیس جمهور در دیدار روز چهارشنبه با این مقام عمانی با تأکید بر روابط دیرینه، تاریخی و برادرانه دو دولت _ ملت ایران و عمان در طول دهه‌های گذشته و قدردانی از مواضع سلطنت عمان در قبال جمهوری اسلامی ایران در مجامع و سازمان‌های بین‌المللی، تصریح کرد: نقطه قوت روابط دو کشور در این بوده که در طول سالیان گذشته تحت تأثیر هیچگونه تحولات سیاسی قرار نگرفته و جمهوری اسلامی ایران همواره برگسترش همکاری‌ها با عمان تأکید و استقبال کرده است.
وی با بیان اینکه روابط اقتصادی تجاری ایران و عمان همپای روابط مستحکم و قوی سیاسی گسترش نیافته است، افزود: برگزاری اجلاس کمیسیون همکاری‌های مشترک در دولت سیزدهم باید بستری برای افزایش حجم مبادلات مالی، اقتصادی و تجاری شود چراکه افق جدیدی در مناسبات ایران و عمان در دولت سیزدهم باز شده است و تمامی تعهدات و موافقات انجام شده بین دو کشور را کاملا حمایت، پشتیبانی و پیگیری خواهیم کرد.
در همین راستا در ادامه به بررسی روابط ایران و عمان می پردازیم:
سلطان نشین عمان که در گوشه جنوب شرقی شبه جزیره عربستان قرار دارد، سیاست خارجی معتدل، متعادل و دیپلماتیکی را دنبال می کند. عمان به عنوان یکی از اعضای موسس شورای همکاری خلیج فارس و دوست دیرینه ایران، با روابط عمیق تاریخی با انگلیس، از زمان به قدرت رسیدن سلطان قابوس در سال ۱۹۷۰، نقشی ثبات بخش در خاورمیانه ایفا کرده است؛ در حالی که سیاست خارجی این کشور تا حد زیادی در جهت تامین صلح و رفاه در داخل مرزهای این کشور است.
مسقط دریافته که این نتیجه زمانی واقعی‌تر است که ثبات و امنیت در سراسر منطقه وجود داشته باشد، در حالی که این موضوع را که چرا سلطان نشین دهه‌ها را صرف دنبال کردن سیاست خارجی دوستانه با هدف اطمینان از عدم دشمنی عمان کرده است، توضیح می دهد. با داشتن مرزهای مشترک دریایی یا زمینی با ایران، یمن، عربستان سعودی و امارات، با سایر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس و عراق که چندان دور نیستند، سیاستگذاران عمانی، به اعتبار خود، توانسته اند مسقط را با شرایط مثبت با وجود همه ایالت ها در این محله دشوار حفظ کنند.
اهمیت «بی طرفی فعال»
از زمان به قدرت رسیدن سلطان قابوس در سال ۱۹۷۰، عمانی ها عموماً به دنبال دستیابی به مواضع بی طرفی در قبال درگیری های منطقه ای و بین المللی بوده اند. بی طرفی ژئوپلیتیکی سلطان نشین به جای منفعل، فعال است، به این معنی که عمان مدت ها به عنوان پل دیپلماتیک بین بازیگران منطقه ای و بین المللی عمل کرده است. نمونه های زیادی در تاریخ معاصر عمان وجود دارد که این نقش پل ارتباطی بین کشورهای مختلف را ایفا می کند.
اگرچه مسقط از کمپین ائتلاف نظامی بین المللی به رهبری ایالات متحده برای آزادسازی کویت در سال ۱۹۹۱ حمایت کرد، پس از جنگ با حمایت از بازسازی عراق و بازگشت به حوزه دیپلماتیک منطقه عربی از دیگر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس جدا شد. یوسف بن علوی، وزیر امور خارجه وقت عمان، گفت که تحریم‌های فلج‌کننده علیه عراق منجر به مرگ آهسته و تدریجی می‌شود و از جامعه بین‌المللی خواست تا بار زنان، کودکان، سالمندان و بیماران را کم کند.
عمان به کویت پیوست تا انرژی دیپلماتیک قابل توجهی را برای پایان دادن به محاصره قطر به رهبری امارات و عربستان در سال های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۱ به کار برد. امروز، عمان به دنبال کمک به بازیگران درگیری یمن برای حل اختلافات خود از طریق یک راه حل سیاسی است. سلطان نشین همچنین «معمار اصلی» عادی سازی اعراب با سوریه است؛ همانطور که مسقط به طور مشابه از پایان دادن به انزوای مصر در جهان عرب پس از توافقنامه کمپ دیوید در سال ۱۹۷۹ حمایت کرد.
روابط پراگماتیک و صمیمانه عمان با ایران برای موقعیت متعادل سلطنت در منطقه مهم بوده است
از سوی دیگر، روابط پراگماتیک و صمیمانه عمان با ایران برای موقعیت متعادل سلطنت در منطقه مهم بوده است. به گفته سیاستگذاران عمانی، که همیشه از فرصت‌هایی برای تسهیل چنین مذاکراتی در یک مکان بی‌طرف استقبال می‌کنند، تنش‌ها بین ایران و کشورهای مختلف عربی و غربی می‌تواند تا حدودی از طریق گفت‌وگوی بیشتر کاهش یابد، بی طرفی فعال مسقط همچنین به تسهیل گفتگو و مذاکرات بین ایران پس از سال ۱۹۷۹ و کشورهای مختلف عربی و غربی مانند مصر، عراق، انگلیس و ایالات متحده کمک کرده است. عمان این رویکرد را در سیاست خارجی تحت رهبری سلطان هیثم حفظ کرده است که نشان دهنده تداوم دوران قابوس است.
نگاهی به روابط عمان و ایران
عمانی‌ها ایران را همسایه‌ای می‌دانند که هرگز از بین نمی‌رود و منافع مسقط در روابط خوب با ایران است، در حالی که این کشور در صدد است تا راه هایی برای زندگی هماهنگ با همسایه فارسی خود در سراسر تنگه هرمز بیابد، حتی اگر با جنبه هایی از رفتار منطقه ای تهران و ایدئولوژی های آن مخالف باشد. روابط عمان و ایران در زمینه‌ها و سطوح مختلف با سرعتی توسعه‌یافته و رو به رشد پیش می‌رود و بازدهی مثبتی برای دو کشور دوست و بر اساس سابقه طولانی به بیش از نیم قرن پیش در پی دارد.
دیدگاه بسیاری از مردم عمانی این است که برخی از مشکلات مربوط به ایران در جهان امروز ناشی از عدم احترام برخی بازیگران منطقه ای و جهانی به ایران است؛ کشوری که نماینده تمدنی باستانی است
روابط بین دو کشور به تمدن های باستانی که در هر دو منطقه ساکن بوده اند باز می گردد. در ابتدا تجارت تنها راه ارتباطی بین دو کشور بود. دیدگاه بسیاری از مردم عمانی این است که برخی از مشکلات مربوط به ایران در جهان امروز ناشی از عدم احترام برخی بازیگران منطقه ای و جهانی به ایران است؛ کشوری که نماینده تمدنی باستانی است. عمان ایران را به عنوان یک تمدن کهن و نه فقط یک کشور جدید یا مدرن می شناسد، ضمن اینکه نقش ایران را در منطقه نادیده نگرفته و به آن توجه شایسته ای نشان داده است؛ زیرا عمان موقعیت مهم معاصر و تاریخی ایران در خاورمیانه را درک کرده است.
در حقیقت، پیوندهای چند صد ساله فرهنگی، خانوادگی و تجاری بین عمانی ها و ایرانی ها در دیدگاه مسقط در خصوص روابط با تهران در دوره معاصر نقش دارد. مسقط با چشم‌اندازی منحصربه فرد، ایران را برای ثبات و امنیت در خاورمیانه حیاتی می‌داند.
یک سال پس از به تخت نشستن قابوس، وی برای جشن های بزرگداشت ۲۵۰۰ سال شاهنشاهی ایران از شاه ایران دیدن کرد. قابوس علیرغم مخالفت با تسلط ایران بر سه جزیره خلیج فارس در سال ۱۹۷۱ (ابوموسی و تنب بزرگ و کوچک) که کشورهای عربی آنها را به عنوان سرزمین امارات می شناسند، معتقد بود که پادشاه ایران قدرتمندترین بازیگر منطقه ای است. حاکم عمان که تازه به تاج و تخت رسیده بود، از شاه ایران برای مبارزه با شورشیان مارکسیست در استان ظفار در بحبوحه درگیری که در دهه گذشته رخ داد، کمک گرفت. شاه با دیدن شورشیان ظفار به عنوان وحشی‌هایی که ایران را نیز تهدید می‌کردند، موافقت کرد که تهران از قابوس حمایت کند.
روابط عمان و ایران مبتنی بر احترام متقابل و عدم مداخله در امور داخلی دو کشور است. همکاری امنیتی و لجستیکی بین دو کشور در دهه ۱۹۷۰ بسیار قوی بود و در سال ۱۹۷۷ با سفر شاه ایران به عمان به اوج خود رسید. در دهه ۱۹۷۰، عمان قراردادهای متعددی را امضا کرد که بسیاری از آنها با ایران بود تا از تهدیدات کمونیستی در امان بماند.
در نهایت، کمک‌های نظامی ایران به پیروزی دولت عمان سال‌ها بعد کمک زیادی کرد؛ یک پیروزی بزرگ برای کشورهای ضد کمونیست در خاورمیانه مانند ایران و عربستان سعودی بود که از نفوذ شوروی در جنوب عربستان می‌ترسیدند. زمانی که امام خمینی در سال ۱۹۷۹ به قدرت رسید، عمان به این نتیجه رسید که انقلاب اسلامی ایران یک تحول داخلی است که مسقط هیچ ابزاری برای تأثیرگذاری بر آن ندارد، چه رسد به جلوگیری از آن. بر همین اساس، این کشور تصمیم گرفت از این موقعیت حداکثر استفاده را ببرد و اجازه ندهد که شکل گیری و تحکیم قدرت جمهوری اسلامی آسیب جدی به روابط عمان و ایران وارد کند.
اگرچه در مراحل اولیه جنگ ایران و عراق، عمان با برخورد پنهانی با عراقی ها علیه ایران موضع کمی بیشتر طرفدار بغداد گرفت، مسقط به زودی با موضعی بی طرفانه و طرفدار صلح که از قابوس نشأت می گرفت، موضع بی طرفی را اتخاذ کرد. در طول آن درگیری هشت ساله، عمان تنها عضو بی طرف شورای همکاری خلیج فارس بود در حالی که در میان ایرانیان حسن نیت زیادی به همراه داشت و سلطان قابوس خود را به عنوان یک رهبر عرب تثبیت کرد که مقامات تهران علیرغم نزدیکی او به لندن و واشنگتن می توانستند به او اعتماد کنند.
دیپلماسی عمان در دوره کنونی
از دوره ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۵، عمان پل اصلی دیپلماتیک بین غرب و ایران بود؛ به طوری که به عنوان کشوری که مقامات آمریکا و ایران مذاکرات محرمانه هسته ای را در دوره اول باراک اوباما آغاز کردند، در نظر گرفته شد که بعداً با تصویب برجام در سال ۲۰۱۵ به اوج رسید، اثربخشی سلطنت را به عنوان یک کانال پشتیبان برای ایران نشان داد.
این نقش پل ارتباطی که عمان در آن سال‌ها بین ایالات متحده و ایران ایفا کرد، به تنش‌هایی بین مسقط از یک طرف و ابوظبی و ریاض از سوی دیگر دامن زد و مقامات اماراتی و عربستانی معتقد بودند که برای یک کشور شورای همکاری خلیج فارس مناسب نیست. با این حال، در طول دوران ریاست جمهوری جو بایدن، که از سال ۲۰۲۱ شاهد توقف تلاش ها برای احیای برجام بوده است، کشورهای اروپایی به عنوان کانال اصلی بین واشنگتن و تهران در پرونده هسته ای عمل کرده اند. در واقع، این امر تا حدودی از اهمیت نقش پل ارتباطی عمان کاسته است.
بازدیدهای مکرر مقامات بلندپایه ایرانی از مسقط نشان می‌دهد که چگونه تهران بیش از هر کشور اروپایی به عمان به عنوان کانالی معتبر و مؤثر اعتماد دارد
با این وجود، بازدیدهای مکرر مقامات بلندپایه ایرانی از مسقط نشان می‌دهد که چگونه تهران بیش از هر کشور اروپایی به عمان به عنوان کانالی معتبر و مؤثر اعتماد دارد. یکی از این عوامل، امتناع مسقط از انجام اقداماتی است که جمهوری اسلامی آن را نوعی دخالت در امور داخلی ایران می‌داند. در این راستا، عمان نقش مهمی به‌عنوان بازیگری در خلیج‌فارس، تسهیل گفت‌وگو و فشار برای اقدامات اعتمادسازی که پتانسیل خنثی کردن تنش‌ها را دارد، ایفا کرده است.
صرف نظر از چگونگی تنش‌ها بر سر برنامه هسته‌ای ایران و جنبه‌های غیرهسته‌ای سیاست خارجی تهران در سال ۲۰۲۳، مسقط به ایجاد توازن در روابط خود با بازیگران منطقه‌ای ادامه داده و در عین حال به دنبال ایجاد تفاوت‌های مثبت در زمینه ارتقای ثبات بیشتر در خاورمیانه و حفظ آن است.
عمان یک شریک استراتژیک ایران در منطقه خلیج فارس است و در حالی که حجم تجارت بین آنها در سال گذشته به ۱.۸ میلیارد دلار رسیده است، این چشم انداز وجود دارد تا ارزش تجارت در سال جاریبه میزان بیشتری افزایش یابد
برنامه ریزی برای امضای توافقنامه تجارت ترجیحی
افزون بر این مسائل، در خصوص روابط تجاری دوجانبه، ایران و عمان در حال برنامه ریزی برای تقویت روابط اقتصادی خود با امضای قرارداد تجارت ترجیحی در آینده نزدیک هستند. به گفته رئیس سازمان توسعه تجارت، قرار است دو کشور درباره جزئیات این توافق که بخش‌های مختلفی از جمله تجارت، سرمایه‌گذاری، صنعت، معدن، بانک، کشاورزی، نفت و گاز را در بر می‌گیرد، گفتگو کنند.
گزارش ها نشان می دهد که طی سال‌های اخیر روابط تجاری دو کشور بهبود نسبی یافته است. در سال گذشته تجارت یک میلیارد و ۸۸۷ میلیون دلاری میان ایران و عمان به ثبت رسیده است که نسبت به تجارت ۲۲۱ میلیون دلاری سال ۱۳۹۲ جهش قابل توجهی را نشان می‌دهد. از این میزان یک میلیارد و ۸۷ میلیون دلار مربوط به صادرات و ۸۰۰ میلیون دلار مربوط به واردات از عمان می‌شود. در حالی که عمان یک شریک استراتژیک برای ایران در منطقه خلیج فارس محسوب می شود، این چشم انداز وجود دارد تا ارزش تجارت در سال جاری به میزان بیشتری افزایش یابد.
نکته قابل توجه در روابط تجاری میان تهران و مسقط این است که عمان پایگاه خوبی برای صادرات مجدد کالا محسوب می شود و ایران می‌تواند از طریق عمان به کشورهایی که دسترسی ندارد کالا صادر کند. در حقیقت، اگر ایران ۳۵ درصد از تولید را در مناطق آزاد عمان انجام دهد، می تواند از طریق عمان به صادرات مجدد بپردازد.
نظر شما