تهمینه غمخوار؛ بازار: توجه به امر اشتغال و حرفه آموزی زندانیها در سطح زندانها یکی از موضوعات درخور توجه است زیرا وجود درآمدی پایدار و مستمر برای تامین نیازهای زندانیان و خانواده هایشان در دوران محکومیت مانع گرایش مجدد این افراد به تکرار جرم می شود، با توجه به اهمیت موضوع تقویت و توسعه اشتغال زندانیان به عنوان موثرترین عامل اصلاح با هدف کاهش بازگشت مجدد، بازار گفتگویی را با رحیم مطهرنژاد، مدیر عامل بنیاد تعاون زندانهای کشور ترتیب داده که مشروح آن را در ادامه مرور می کنیم:
* ایجاد اشتغال و فراهم آوردن درآمد پایدار برای مددجویان از اهداف و رسالتهای بنیاد تعاون است. با توجه به نامگذاری سال ۹۹ به نام جهش تولید توسط مقام معظم رهبری، بنیاد تعاون در سال جاری بر چه بخشهایی بیشتر متمرکز شده و اهداف خود را بر پایه چه موضوعاتی قرار داده است؟
بنیاد تعاون زندانیان قریب به هفتاد سال است که در ایران سابقه فعالیت دارد. بر طبق اساسنامه، بنیاد دو هدف مهم را بر عهده گرفته است که یکی از آنها توانمند سازی زندانیان از طریق آموزش های فنی و حرفه ای و دیگری اعطای شغل به زندانیها در دوران محکومیت می باشد تا آنها بتوانند خانواده هایشان را در راه تامین معاش اداره نمایند.
در حوزه حرفه آموزی و اشتغال سالانه بالغ بر ۷۰ هزار نفر از زندانیهای کشور در حدود ۲۰۰ رشته فنی حرفه ای توانمند شده و در دوره هایی که هم به صورت استاد_شاگردی و هم به صورت کلاسهای منظم که در داخل و پیرامون زندانها برگزار می شود، آموزش می بینند و در نهایت در آزمونهایی که برگزار می شود گواهینامه فنی_حرفه ای دریافت می کنند.
این موضوع یکی از مهمترین وظایف و برنامه های بنیاد است که در هشت سال گذشته بالغ بر ۵۰۰ هزار نفر از زندانیها از این دوره ها برخوردار شده اند. کار مهم دوم، دادن شغل به زندانیها در دوران محکومیت است تا بتوانند به خانواده های خود کمک کرده و آنها را از آسیب های اجتماعی دور کنند تا امرار معاش آنها قطع نگردد.
چهار گروه شاغلین در زندان:
۱- اشتغال نشسته
۲- اشتغال در محیط بسته
۳- اشتغال رای نیمه باز
۴- اشتغال رای باز و اعزام به کار
در این بخش بنیاد موفق شده که سالانه به طور متوسط در طی هشت سال گذشته ۳۵ هزار شغل ایجاد کند و زندانیها در ۹۲۰ واحد تولیدی مشغول کار، تولید و تلاش شوند. این واحدهای اشتغال هم در داخل بندها هست که به چهارگروه تقسیم می شود که اصطلاحا از آن به عنوان اشتغال نشسته یعنی همان قسمتی که زندانیها حضور دارند که می توانند یک صنایع دستی را تولید کنند. مثلا به آنها ابزار تور ماهیگیری داده می شود و توسط قلاب، نخ را به تور ماهیگیری تبدیل می کنند و یا به منبت کاری بر روی یک صنایع دستی می پردازند. این گروه نیاز به کارگاه ندارند و در داخل استراحتگاه یا بند خود به این فعالیتها مشغول می شوند.
همچنین از گروه دوم به عنوان اشتغال در محیط بسته یعنی انجام فعالیت در همان محیط زندان که مجتمع ها و کارخانجات متعددی را ایجاد کردیم که زندانیها از بندهای استراحتگاهی خود بیرون آمده و به این کارخانجات وارد شده و مشغول کار شده و سپس در بعدازظهر به بندهای خود باز می گردند که یک بخش مهمی از اشتغال ما در این کارگاهها صورت می گیرد.
بخش سوم مربوط به زندانیانی می شود که به پشت زندانها انتقال داده می شوند. ۱۵ هزار هکتار زمین در اختیار بنیاد است که زندانیها در این زمینها به انجام فعالیتهای کشاورزی، باغداری، دامپروری، پرورش آبزیان و صنایع مختلف تولیدی پرداخته ولی شب به محیط زندان باز نمی گردند و در آسایشگاههایی که توسط بنیاد احداث شده مستقر می شوند. همچنین در طول روز می توانند با مجوز صادر شده از سوی بنیاد و سازمان زندانها، به خانواده های خود رسیدگی کنند اما به هنگام شب باید دوباره به این آسایشگاهها بازگردند. اصطلاحا به این گروه اشتغال رای نیمه باز گفته می شود.
علاوه بر این سه گروه، گروه چهارمی هم وجود دارد که به آن اشتغال رای باز و اعزام به کار گفته می شود. این گروه مشابه گروه سوم هستند یعنی شورای طبقه بندی هر زندانی به بخشی از زندانیها مجوز خروج از محیط زندان و سپری کردن دوران محکومیت در شغلی که توسط بنیاد تدارک دیده می شود، را می دهد. این گروه از محیط ۱۵ هزار هکتار هم دور شده و در شهرکهای صنعتی، کارخانجات بخش خصوصی، شهرداریها، جنگلها، مراتعی که ما قرار داد داریم، مشغول می شوند. این گروه چهارم اجازه دارند که شبها در منازل خود مستقر باشند و در روز بعد مجددا به فعالیت خود ادامه دهند. مجموع این مشاغل در حال حاضر ۳۵ هزار شغل ایجاد کرده که از بنیاد حقوق و دستمزد دریافت می کنند.
نکته قابل توجه دیگر تولید حدود سه هزار نوع کالای متناسب با نیاز بازار توسط زندانیها می باشد که یا بر اساس قرارداد یا نیاز و مصرف مردم و یا واحدهای صنعتی و تولیدی دیگر، تولید می شود که از آن جمله می توان به گندم تولیدی و یا علوفه برای دامپروریها و یا خوراک دام و طیور و آبزیان اشاره کرد که در زمان مناسب به بازار عرضه می شود.
۷۰۰۰ زندانی در صنعت پوشاک شاغلند
در بخشهای صنعتی زندانیها فعالیت گسترده ای دارند، مثلا در صنعت پوشاک ما هفت هزار شاغل داریم که به تولید انواع و اقسام آن می پردازند از جمله لباس زیر، لباس ورزشی، نظامی و بیمارستانی که در همین ایام کرونا زندانها ماسک، فیس شیل و تونل ضدعفونی کننده را تولید کرده و به بیمارستانها، ستاد کل نیروهای مسلح و مواردی که قرار داد داشتند، واگذار کنند.
همچنین در صنعت خودروسازی نیز زندانیهای ما شاغل هستند. در خودروسازی عقاب که اتوبوسهای اسکانیا را تولید می کند، به طور پیوسته حدود ۵۰ تا ۶۰ نفر طی هشت سال گذشته، مددجوهای حرفه ای داشته ایم که در بخشهای مکانیک، برق، نقاشی و اتاق سازی کار کرده اند. برای ایران خودرو، زندانیها قطعاتی مانند کاسه چرخ، جلو پنجره ها، سپرها، روکش صندلی ها، دستکش های صنعتی و انواع اقسام محصولاتی که در این صنعت استفاده می شود.
بنیاد با وزارت جهاد کشاورزی در کشور و استانها و همچنین شهرداری ها ارتباطات بسیار نزدیکی دارد و طی انعقاد قراردادهایی به احداث پارک، سوله های ورزشی و پیاده راهها و کاشت نهال پرداخته که تمامی این موضوعات دستاورد زندانیهایی است که در زندانهای کشور مشغول به کار هستند.
در رابطه با سال جهش تولید بنیاد هم برنامه هایی را در نظر گرفته که البته طرحها و برنامه ها مصادف شد با بیماری مرتبط با ویروس کرونا که این مسئله موجب شد تا کارگاههای ما در تاریخ ۱۵ اسفند ۹۸ در جهت جلوگیری از شیوع این ویروس تعطیل شوند. با این حال بنیاد فعالیتهای خود را متوقف نکرد و با تلاشهایی که انجام داد در همین ایام و در فروردین ماه که همه کارگاهها تعطیل بود، ما توانستیم بخشهایی که به بیمارستانها مرتبط بود از جمله اقلام بیمارستانی مانند ماسک و لباسهای مورد نیاز را تولید کنیم و با رعایت پروتکلهایی که وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برای ما تعیین کرده بود، در اختیار آنها قرار دهیم.
برنامه ما در سال جهش تولید هم مانند هشت سال گذشته که بنیاد جهشی در فعالیتهای خود داشته و تعداد کارگاههای زیادی که ایجاد کرد و کالاهای زیاد و جدیدی که به بازار عرضه کرد همچنان ادامه خواهد داد. سعی بنیاد آن است که با داشته های خود در افزایش تولید نقش مهمی ایفا کند، مثلا ما در گذشته به پرورش میگو می پرداختیم و هم اکنون نیز به همین تولید مشغولیم، اما در سال جاری که سال جهش تولید است، استخرهای پرورش میگو را با تراکم بیشتری مدیریت خواهیم کرد.
سعی بنیاد آن است که با داشته های خود در افزایش تولید نقش مهمی ایفا کند، مثلا ما در گذشته به پرورش میگو می پرداختیم و هم اکنون نیز به همین تولید مشغولیم، اما در سال جاری که سال جهش تولید است، استخرهای پرورش میگو را با تراکم بیشتری مدیریت خواهیم کرد
همچنین در میزان تولید دامها و مزارع ماهیهای گرم آبی و سرد آبی تغییراتی خواهیم داد. با اینکه ویروس کرونا برای تمام جهان از جمله کشور ما مشکلاتی را ایجاد کرده، ما از این اختلالات در تامین نیازهای بیمارستانها استفاده کردیم. ما پیش از کرونا ماسک تولید نمی کردیم، اما هم اکنون زندانیان در خط تولید ماسک مشغول به کار می باشند. خط تولید ماسک حداقل در ۱۰ استان توسط زندانیان فعال است و در هفت استان ایران این افراد مشغول به تولید تونل های ضدعفونی می باشند. همچنین بنیاد به تولید برخی از ماسکهای هفت لایه برای تامین نیاز ستاد نیروهای مسلح پرداخته و این تولید همچنان ادامه دارد. بنیاد حالت توقف و رکود ندارد و به طور دائم در حال جهش و تولید هست و امیدواریم که در پایان سال با در نظر گرفتن شرایط کرونایی کشور بتوانیم رکوردهایی خوبی را رقم بزنیم.
* آیا بنیاد در جهت فروش و عرضه کالاهای تولیدی توسط زندانیان گامی برداشته و اقداماتی انجام داده است؟
بنیاد تعاون از سال ۹۱ که هیئت مدیره و مدیرعامل جدید با حکم ریاست محترم قوه قضاییه استقرار پیدا کرد، تولیدات خود را مبتنی بر فروش قرار داد. ما کالای تولید نکردیم که در انبارها نگه داری شود. در ابتدا ما به دنبال فروش کالا یعنی فراهم نمودن بستر لازم برای فروش کالاها رفتیم و سپس تولید را افزایش داده و تولیدات جدیدی را به مجموعه اضافه کردیم. بنابراین در جهت تحقق این هدف، چندین اقدام را انجام داده ایم از جمله اینکه فروشگاههای زنجیره ای حامی را تاسیس نموده ایم که تا امروز ۴۲ فروشگاه به بهره برداری رسیده که این فروشگاهها در اختیار مردم می باشد و اگر به پورتال بنیاد با نام بنیاد تعاون زندانیان مراجعه نمایند می توانند لیست فروشگاه ها و این که چه کالاهایی عرضه می شود را در استانهای مختلف مشاهده کنند. در کنار این موضوع، ما فروش در فضای مجازی را آغاز کرده و سایتی با نام حامی بازار را طراحی کرده ایم که از سال گذشته آغاز شده و هر شخصی در سراسر دنیا تمایل به خریداری کالاهای تولیدی بنیاد که توسط زندانیان تولید شده را داشته باشد، به این سایتها مراجعه کنند.
در کنار این اقدامات، ما در زندانها رفاه حال این افراد را در نظر گرفته و بخشی از کالاهای تولیدی خود را در آن فروشگاه ها عرضه می کنیم. زندانیان یک شهروند معمولی می باشند که دوران محکومیت خود را در این مکانها سپری می کنند و البته دارای نیازهایی می باشند. آنها علاوه بر جیره هایی که از دولت دریافت می کنند، علاقه دارند که مثلا غذای گرمی مصرف کرده، خودشان به طبخ غذا پرداخته و یا لباسی را خریداری نمایند که بنیاد این نیاز آنها را تامین کرده است. ما در داخل زندانها ۱۲۵۰ فروشگاه ایجاد کرده و به زندانیان کارتهایی تحت عنوان حامی کارت اعطا کرده ایم تا آنها به این فروشگاه ها مراجعه کرده و کالای مورد نیاز خود را خریداری کنند. در واقع در هر بندی که ۱۰۰ تا ۱۵۰ نفر حضور دارند، یک فروشگاه ایجاد شده و از طریق حامی کارت تمام مراودات پولی و بانکی انجام می شود. دستمزدها و حقوق آنها نیز به همین کارتها واریز می شود.
* بنیاد تعاون برای هر زندانی در ازای انجام شغل تعیین شده، بودجه و حقوقی را به عنوان دستمزد در نظر می گیرد که ۵۰ درصد به خود آنها و نیمی دیگر متعلق به خانواده هایشان است. با توجه به هزینه های سرسام آور سال جاری این حقوق برای هر زندانی چه میزان در نظر گرفته شده است؟
هر سال که شورای عالی کار نرخ حقوق و دستمزد را تعیین می کند، ما هم به سهم خود در رابطه با حقوق و دستمزد زندانیها تصمیمات جدیدی می گیریم که اتفاقا این اقدام در فروردین ۹۹ اتفاق افتاد و به تمامی استانهای ما ابلاغ شد که حقوق و مزایای کار زندانیها بر اساس کار و فعالیتی که انجام می دهند، افزایش داده شود.
ما در واقع دو نوع حقوق و دستمزد برای زندانیها در نظر می گیریم؛ یکی از آنها بر اساس کار روزانه می باشد درست هنگامیکه کار ما قابلیت اندازه گیری ندارد، مثلا در یک زمین هزار هکتاری تعدادی زندانی در زمین کشاورزی و یا دامداری و یا پرورش آبزیان کار می کنند که ما نمی توانیم اندازه گیری کنیم و به آنها دستمزد روزانه می دهیم که یک بخشی از مصوبه هر سال است، مثلا اگر امسال فرضا حداقل حقوق و دستمزد کارگران یک میلیون و هشتصد هزار تومان باشد، ما بخشی از آن را در هیئت مدیره خود تصویب می کنیم و به آنها پرداخت می کنیم. در حال حاضر بین ۵۰ تا ۶۰ درصد رقم مصوب شورای عالی کار در نظر گرفته می شود.
اما خیلی از مشاغل ما قابلیت اندازه گیری و شمارش دارد، مثلا در تولید کفش ما به زندانیها جفت مزدی یا در لباس تیکه دوزی و یا در فرش رج مزدی را در نظر می گیریم. این نرخها همان نرخهای مصوب آن استان است، مثلا در استان قم نرخ رج مزدی را برای فرش بافان تعیین می کنند و ما آن نرخ را برای زندانیان رعایت می کنیم.
البته زندانیهایی هستند که از آن کف و نرخ تعیین شده نیز می توانند حقوق بیشتری دریافت کنند که بسته به تلاش آنها دارد. تقریبا بخشی از نیازهای زندانیان تامین می شود به طوریکه زندانی از خانواده خود توقع کمک مالی نداشته باشد. در واقع ما این اتفاق را برعکس کرده و برای آنها درآمدی ایجاد کرده ایم تا این افراد معیشت خانواده هایشان را تامین کنند و نیمی از درآمد را خود را مصرف کرده و نیمی دیگر برای خانواده اش درنظر گرفته شود نه اینکه خانواده ها برای آنها پول بیاورند.
موضوعات ذکر شده البته با توجه و بر اساس امکانات بنیاد می باشد. ما برای تمامی زندانیان نمی توانیم شغلی را ایجاد کنیم، زیرا فضای کافی و کارگاه به تعداد همه نداریم. همچنین عدم تجهیزات و سرمایه در گردش نیز یکی از دلایل عدم ایجاد اشتغال برای تمامی زندانیان است که اگر این دو موضوع فراهم شوند، ما بیش از ۳۵ هزار شغل را خواهیم داشت.
نظر شما