بازار؛ گروه بین الملل: برای اولین بار در تاریخ، راه آهن عراق و ایران از بصره تا شلمچه ایجاد می‌شود. برای بیش از یک قرن، موانع جغرافیایی و سیاسی برای ایجاد خط آهن مستقیم بین عراق و ایران غیرقابل عبور به نظر می‌رسید.
اروند روند، آبراهی که از تلاقی رودهای دجله و فرات تشکیل می‌شود، مرز جنوبی دو کشور را از هم جدا می‌کند. دولت‌های متوالی عراق پروژه‌های بلندپروازانه‌ای را در زمینه‌های توسعه و اصلاحات زیربنایی ارائه کرده‌اند، اما این پروژه‌ها به دلایل مختلف تقریباً هرگز به سرانجام نرسیدند.
در این زمینه، دولت السودانی تمایل دارد درهای عراق را از نظر اقتصادی به روی همسایگان خود در همه جهات باز کند و این امر با ارائه چندین پروژه اقتصادی منطقه‌ای در زمینه تجارت، صنعت و سرمایه‌گذاری، تجسم یافت. اگرچه عراق یکی از کشورهای غنی از منابع متنوع، کشاورزی، مواد خام و غیره محسوب می‌شود، اما بین النهرین از زمان تهاجم آمریکا در سال ۲۰۰۳ و پیامدهای فاجعه بار آن که به فروپاشی تقریباً کامل زیرساخت‌های اساسی مانند جاده‌ها منجر شد، رنج زیادی را متحمل شده است.
راه آهن بصره به شلمچه
اخیر مجله انگلیسی اکونومیست به داستان قطار جدیدی پرداخت که سرانجام عراق و ایران را در یک تغییر اساسی، به هم متصل می‌کند. زمانی که قدرت‌های بزرگ در اوایل قرن بیستم به عراق راه‌آهن ساختند، ترجیح دادند از کوه‌های توروس در ترکیه عبور کنند، یا از نیل در مصر گذشته و بیابان‌های سوریه را طی کنند تا اینکه با مسیری از طریق ایران مواجه نشوند. اما این وضعیت دیگر وجود ندارد، زیرا ایران جذابیت زیادی برای عراق دارد که این امر باعث شد تا بغداد قول دهد که تا سال ۲۰۲۵ فاصله ۳۲ کیلومتری خطوط راه آهن دو کشور را تکمیل کند. در ۲ سپتامبر، نخست وزیر عراق، محمد السودانی، به معاون رئیس جمهور ایران، محمد مخبر اعلام کرد که سنگ بنای خط راه آهن بصره، عراق را برای شبکه جدیدی از قطار مشترک وصل می‌کند.
مقامات دو کشور اعلام کردند ظرف ۱۸ ماه، این شبکه قطار به سه میلیون نفر خدمات‌رسانی خواهد کرد. علاوه بر این، گسترش آن مسیری سریع به مکان‌های گردشگری پیشرو در عراق، و زیارتگاه‌های مقدس شیعیان در کربلا و نجف را فراهم می‌کند. همچنین با اتصال مجدد عراق به جاده ابریشم که توسط حکومت بعثی‌ها قطع شده بود، تجارت در آسیای مرکزی و سپس به چین را تسهیل خواهد کرد.
اتصال ریلی عراق و ایران بخشی از یک پروژه راهبردی بزرگ است که جمهوری اسلامی ایران با متحدان و کشورهای همسایه خود به منظور خروج از انزوای کریدورهای اقتصادی انجام داده است. این کریدور ریلی که می‌توان آن را «شرق-غرب» نامید، از ایران، عراق و سپس سوریه می‌گذرد تا به بندر لاذقیه واقع در شرق مدیترانه می‌رسد و از اینجا کالا به اروپا می‌رود
این اقدام در چارچوب چشم انداز دولت السودانی مبنی بر گشودگی بیشتر به کشورهای همسایه از طریق چندین پروژه جاده‌ای صورت می‌گیرد. یکی از جدیدترین پروژه‌ها «جاده توسعه» با هزینه ۱۷ میلیارد دلاری برای اتصال کشورهای حاشیه خلیج فارس به ترکیه از طریق بندر بزرگ فاو در جنوب عراق است که اخیراً با حضور نمایندگان کشورهای همسایه اعلام شد. دولت عراق به رهبری السودانی معتقد است که این پروژه نشان دهنده زیربنای یک اقتصاد پایدار و متنوع بوده که به نفت وابسته نیست و پیوند همسایگان عراق و منطقه خاورمیانه را محکم تر می‌کند.
اتصال ریلی عراق و ایران بخشی از یک پروژه راهبردی بزرگ است که جمهوری اسلامی ایران با متحدان و کشورهای همسایه خود به منظور خروج از انزوای کریدورهای اقتصادی انجام داده است. این کریدور ریلی که می‌توان آن را «شرق-غرب» نامید، از ایران، عراق و سپس سوریه می‌گذرد تا به بندر لاذقیه واقع در شرق مدیترانه می‌رسد و از اینجا کالا به اروپا می‌رود. این کریدور از کالاها اعم از عراقی، ایرانی و یا غیره در برابر تحریم‌های آمریکا محافظت می‌کند.این پروژه همچنین روابط اقتصادی ایران، عراق و سوریه را توسعه می‌دهد و موجب صرفه جویی هزینه‌های قابل توجه در مسیرها و گمرکات شود.
سود ایران
ایرانی‌ها به شدت از ساخت اولین خط ریلی که کشورشان را به عراق متصل می‌کند، خرسند هستند. دولت در تلاش است خطوط حمل و نقل را به هفت همسایه خود گسترش دهد تا تحریم‌ها و انزوای غرب را دور بزند. در ماه جولای، خط راه‌آهن به افغانستان بازگشایی شد و خط دیگری نیز وجود دارد که ایران را از طریق ترکمنستان، ازبکستان و قزاقستان به چین متصل می‌کند. ایران همچنین در حال کار بر روی ایجاد یک خط ۱۶۴ کیلومتری تا مرز آذربایجان است. پس از تکمیل، ایران می تواند به عنوان پل روسیه از طریق بندر بندرعباس به اقیانوس هند عمل کند. اما طرح جدید به عراق تجارت دوجانبه را تقویت می‌کند که مقامات ایرانی معتقدند در سال جاری به ۱۲ میلیارد دلار خواهد رسید و همچنین اتصال به بندر لاذقیه در سواحل مدیترانه سوریه را فراهم می‌کند.
کریدور شمال - جنوب و شرق - غرب از نظر اقتصادی محور جدید جهانی مبتنی بر چین، روسیه، ایران و کشورهای هم پیمان باست و به این ترتیب این نظریه تأیید می‌شود که مرکز جدید اقتصاد جهانی رونمایی شده است
به باور کارشناسان، سود پروژه راه آهن بصره - شلمچه در صورت تکمیل سالانه حدود ۳۰ میلیارد دلار برآورد می‌شود. عراق هم اکنون مراحل اجرایی را آغاز کرده و حدود دو سال طول می کشد تا این پروژه به سرانجام برسد. بیش از ۱۰ سال پیش، این پروژه بین ایران، عراق و سوریه به عنوان بخشی کریدور "شمال-جنوب" نیز نامیده می‌شود، زیرا روسیه را به اقیانوس هند در بندر چابهار ایران متصل می‌کند. همچنین به کالاهای روسی کمک می‌کند تا کالاهای تحریم شده از سوی ایالات متحده به دست مسکو برسد.
کریدور شمال - جنوب و شرق - غرب از نظر اقتصادی محور جدید جهانی مبتنی بر چین، روسیه، ایران و کشورهای هم پیمان باست و به این ترتیب این نظریه تأیید می‌شود که مرکز جدید اقتصاد جهانی رونمایی شده است. البته ایالات متحده آمریکا همواره مانع اجرای این پروژه‌ها می‌شود، اما عراق در این مدت تلاش می‌کند از شرایط بین المللی و ضعف آمریکا سوء استفاده کند.
منافع راه آهن برای بغداد
اما همه کشورهای منطقه از این طرح‌ها راضی نیستند، زیرا اعراب می‌ترسند که این راه آهن، عراق را به سمت ایران بکشاند. کویت که مدت‌ها پیش پیشنهاد ایجاد خط آهن از عراق به بنادر خود را داده بود، احساس می‌کند که جایی در این مسیر ندارد. همچنین، سعودی‌ها سال گذشته خط ریلی را در نزدیکی مرز عراق افتتاح کردند و منتظرند عراقی‌ها بخشی از خط خود را بسازند.
آغاز ایده پروژه راه آهن بین عراق و ایران و سپس رسیدن به سوریه به بیش از ۱۰ سال قبل باز می‌گردد. راه آهن ایران اعلام کرد که ایران شروع به ساخت خط آهنی خواهد کرد که خلیج فارس را در دریا به دریای مدیترانه متصل می‌کند. در سال ۲۰۱۹، با سفر حسن روحانی، رئیس جمهور وقت ایران به عراق، قرارداد اتصال راه آهن را با ایران امضا شد و در سال ۲۰۲۱، الکاظمی اعلام کرد که عراق به مراحل پیشرفته مذاکرات با ایران در ارتباط با راه آهن رسیده است.
برخی از کارشناسان عربی نیز باور دارند که ارتباط راه آهن با ایران هیچ منفعتی برای عراق ندارد و این امر عراق را به منطقه ترانزیتی کالاهای ایرانی و چینی تبدیل می‌کند، در عین حال بندر بزرگ فاو متوقف شده و عراق مهمترین پنجره دریایی اقتصادی خود را از دست می‌دهد. این گروه معتقدند ایران از طریق ارتباط ریلی با عراق به دنبال ادامه خط ریلی تا دریای مدیترانه است تا مسیر ایران به سوی اروپا باشد که هیچ دستاورد سیاسی برای عراق به همراه نخواهد داشت، اما بغداد را وارد درگیری‌های سیاسی بزرگی کند. به‌ویژه که ایالات متحده تصمیم گرفت مرز زمینی بین عراق و سوریه را مسدود و بر آن نظارت کامل داشته باشد تا مسیر زمینی منتهی به تهران از طریق عراق به سوریه و لبنان را قطع کند.
وزیر حمل و نقل عراق، در ۶ آوریل اعلام کرد که کشورش با طرف ایرانی بر سر پروژه راه آهن برای انتقال مسافران از طریق راه آهن شلمچه - بصره به توافق رسیده است و بر اهمیت ارتباط راه آهن بین دو کشور در حمل و نقل مسافر بخصوص در ایام مذهبی تاکید کرد
الحلبوسی کارشناس اقتصادی در اینباره خاطرنشان کرد: هشدارها به این دلیل است که عراق از این پروژه منتفع نمی‌شود و خسارات اقتصادی کلان و انباشته‌ای را متحمل می‌شود، چون هزینه کل پروژه بالغ بر ۲۱ میلیارد دلار است. اقتصاد ایران قادر به تامین این هزینه نیست و این احتمال وجود دارد که دولت عراق را در زمانی که از رکود اقتصادی بزرگی رنج میبرد به سمت فروپاشی سوق دهد.
اما باسم العوادی، سخنگوی دولت عراق، اول سپتامبر، در نشست مطبوعاتی گفت: «پروژه راه‌آهن با ایران یکی از پروژه‌های مهم حمل‌ونقل در منطقه است و به طور مؤثری به جابه‌جایی مسافران و گردشگران از کشورهای آسیای مرکزی کمک خواهد کرد. این پروژه مقدمه‌ای بر پروژه‌های حمل‌ونقل استراتژیک بوده که عراق و کشورهای همسایه را به هم پیوند می‌دهد و دولت پس از سال‌ها، در تلاش برای اجرای آن است.»
رزاق محبیس، وزیر حمل و نقل عراق، در ۶ آوریل اعلام کرد که کشورش با طرف ایرانی بر سر پروژه راه آهن برای انتقال مسافران از طریق راه آهن شلمچه - بصره به توافق رسیده است و بر اهمیت ارتباط راه آهن بین دو کشور در حمل و نقل مسافر بخصوص در ایام مذهبی تاکید کرد. وی افزود که در توافقنامه منعقده با طرف ایرانی در مورد پروژه اتصال راه آهن، عراق مسئولیت ساخت خط راه آهن، ایستگاه‌ها و سایت‌ها را بر عهده خواهد گرفت و طرف ایرانی ساخت پل در شط العرب و حذف مین به طول ۱۶ کیلومتر در داخل پروژه را بر عهده خواهد گرفت.
نظر شما