تهمینه غمخوار؛ گروه بین الملل: رئیس گروه دوستی پارلمانی ایران و هند به تازگی اعلام کرده که با توجه به قرارداد همکاری ایران با هندیها در خصوص توسعه بندر چابهار، عضویت کشور ما در بریکس می تواند اهتمام بیشتر دهلی نو برای اجرای قرارداد همکاری بندری و ترانزیتی با ایران را در پی داشته باشد.
وی درباره روابط ایران و هند در خصوص توسعه بندر چابهار پس از عضویت در بریکس تصریح کرده که در مراسم سالگرد استقلال هند که در سفارت این کشور در تهران برگزار شد، در مذاکره با سفیر هند مشخص شد که متأسفانه انتظاراتی که از هندی ها در این چند سال در خصوص بندر چابهار داشتیم، انجام نشده است؛ اما پنجره توسعه روابط با عضویت ایران در بریکس قطعا باز خواهد شد. زمانی که معاهده ای امضا می شود، کشور طرف قرارداد باید به تعهدات خود پایبند باشند؛ ضمن اینکه رقابت هند و چین می تواند هم به سود ایران باشد. البته نباید از روابط گسترده هند با غربی ها غافل شد.
در همین راستا و بر اساس اهمیت موضوع روابط تهران و دهلی پس از عضویت رسمی ایران در بریکس، خبرنگار بازار گفتگویی با «پیرمحمد ملازهی» کارشناس و پژوهشگر شبه قاره انجام داده که در ادامه می خوانیم.
* در جریان نشست اخیر سران گروه بریکس در ژوهانسبورگ، جمهوری اسلامی ایران پس از پیگیری و تلاشهای انجام شده، سرانجام به عضویت اصلی بریکس درآمد. از دیدگاه شما، اهمیت این عضویت رسمی برای ایران چیست و چه مزایایی به همراه خواهد داشت؟
شکی نیست که عضویت ایران در جمع بریکس افق های جدیدی را پیش روی ایران خواهد گشود؛ به ویژه این که بریکس یک جمع رو به رشد است که خارج از نفوذ غرب شکل گرفته وکشورهای مهمی هم چون هند، روسیه و چین در آن حضور دارند. در حقیقت، بریکس کم کم دارد به طرف سازماندهی یک گروه منسجم تر حرکت می‌کند که درآن کشورهای عضو میتوانند توسعه مناسبات در تمامی ابعاد سیاسی اقتصادی وتجارت و توسعه زیر ساخت ها درهمکاری موثر با یکدیگرقرار گیرند.
کشور های عضو بریکس از ظرفیت های بسیار خوبی برخوردارند و می توانند به نیازهای یکدیگر پاسخ دهند. بنابراین ایران فرصت های بیشتری برای همکاری با کشورهای متنوع تری میتواند داشته باشد و کمتر تحت تاثیر تحریم های آمریکا قرار گیرد.
* هندی ها مجددا در چابهار فعال شده اند؛ ضمن اینکه تجارت میان ایران و هند در یک سال گذشته افزایش یافته است. پس از پیوستن ایران به بریکس با توجه به ابراز خوشحالی نارندرا مودی، روابط دو کشور را به خصوص در حوزه چابهار چگونه پیش بینی می کنید؟
فعال شدن هند در چابهار بسیار کند و تدریجی است که این کندی به علت ادامه تحریم های غرب علیه ایران است. هندی ها منافع خاص خود را دارند، اما به نظر می رسد که در سطح انتظار ایران وارد فعالیت جدی در چابهار نشده اند و این موضوع به رغم آن است که دولت مودی موفق شده بود چابهار را از تحریم ها استثنا کند.
حقیقت این است که شرکت های سرمایه گذار هندی در چابهار نگران آینده خود هستند و بسیار جدی در چابهار وارد نشده اند
البته تا حدی هم موفق شد و آمریکا چابهار را مشمول تحریم ها قرار نداد. اما، حقیقت این است که شرکت های سرمایه گذار هندی در چابهار نگران آینده خود هستند و بسیار جدی درچابهار وارد نشده اند.
چابهار را اگر در مقابل دو منطقه صحاری در عمان که درهمین مدت بیش از ۲۲ میلیارد دلار سرمایه خارجی جذب کرده است و یا درمقابل بندر گوادر در بلوچستان پاکستان که چین در آن فعالیت می کند، قرار دهیم، هم به لحاظ سطح سرمایه گذاری وهم سطح پیشرفت عملیات بسیار عقب تر از گوادر است.
پیوستن ایران به بریکس گام مثبتی است، اما اینکه تا چه اندازه باعث تشویق شرکت های هندی به افزایش فعالیت آنها در چابهار شود محل بحث است
اما، باید گفت که پیوستن ایران به بریکس گام مثبتی است، اما اینکه تا چه اندازه باعث تشویق شرکت های هندی به افزایش فعالیت آنها در چابهار شود محل بحث است. درباره افزایش حجم تجارت بین هند و ایران هم هنوز از تمامی ظرفیت های دو کشور استفاده نشده است. به گمان من تا زمان رفع کامل تحریم های غرب علیه ایران، سیاست هند دچار تحولی جدی درسطح انتظار ایران نخواهد شد و به احتمال قوی هندی ها همین سیاست فعلی خود را ادامه خواهند داد.
* چندی پیش مقامات ایرانی اعلام کردند که ایران و هند میتوانند با تقویت روابط خود در نظم نوین جهانی بیش از پیش منشا اثر باشند. نظر شما در این باره چیست؟
بحث نظم نوین جهانی یک بحث جدی و مهم است، چرا که از یک طرف ادعای آمریکا که پس از فروپاشی نظم دوران جنگ سرد که خود را تنها قطب هژمون جهانی اعلام کرد در عمل شکست خورده و از طرف دیگر نظم چند قطبی که هواداران بیشتری در جهان دارد، هنوز به طور کامل مستقر نشده است. در همین شرایط، نشانه هایی بروز کرده که ممکن است جهان در قالب جدیدی قطب بندی شود و دو قطب قدرت شرقی به مرکزیت چین و روسیه و قطب غربی به رهبری آمریکا و اتحادیه اروپا شکل بگیرند.
اگر چنین برداشتی درست باشد، ایران و هند به دلیل موقعیت استراتژیک خود نقش مهمی خواهند یافت، اما گمان نمی رود در یک قطب قرار گیرند، سنت استقلال طلبی در هر دو کشور مانع پیوستن آنها به یکی از قطب های قدرت خواهد بود. البته هند بیشتر و ایران کمتر ممکن است در مقابل پیوستن کامل به یک قطب قدرت از خود نمایی نشان دهند، هر چند که در شرایط کنونی و تضاد ایران با غرب، راهی جز پیوستن به شرق باقی نمی گذارد، اما هند در شرایطی قرار دارد که مناسبات متوازنی را بین شرق و غرب برقرار کند.
ایران و هند هر دو از ظرفیت تاثیرگذاری در نظم نوین جهانی برخوردارند و اگر درکنار هم باشند، این ظرفیت چند برابر هم خواهد شد
منافع ملی ایران نیز در ایجاد توازن در مناسبات بین قطب شرقی قدرت جهانی و قطب غربی قدرت جهانی است و در بلند مدت تر این احتمال منفی نیست که هند و ایران سیاست مشابهی درپیش بگیرند. بنابراین، در این باره که هند و ایران در نظم نوین جهانی موثر باشند، بحثی نیست. هر دو کشور از ظرفیت تاثیرگذاری برخوردارند و اگر در کنار هم باشند، این ظرفیت چند برابر هم خواهد شد.
* چندی پیش در خبرها دیدیم که هند اولین تجارت نفتی خود را با امارات با روپیه انجام داد. این موضوع نشان دهنده اقدامات جدی کشورها برای دور زدن دلار و تقویت روابط بر اساس ارزهای ملی است. ایران و هند در این راستا تا چه اندازه حرکت کرده اند؟
در این که خواست کشورها برای تقویت جایگاه خود دراقتصاد جهانی خروج از تسلط دلار آمریکا است، کوچکترین تردیدی وجود ندارد. اما این که در عمل بتوانند ارز ملی خود را جایگزین دلار کنند تردید جدی حداقل درکوتاه مدت وجود دارد. در این بین، تنها چین است که میتواند امیدوار باشد یوان پول ملی خود را جایگزین دلار کند. واقعیت این است که روپیه هند و ریال ایران ظرفیت محدودی دارند و حتی اگر تجارت خارجی خود را با پول ملی انجام دهند، بی نیاز از دلار نخواهند بود. موضوع هند و امارات بحث دیگری است. هند میلیون ها کارگر ماهر و نیمه ماهر دارد که درکشورهای عربی مشغول کار هستند و درآمد خود را میتوانند به جای دلار به روپیه هند تبدیل کنند و از نوسانات دلار متضرر نشوند.
این توافق به سود امارات و هند است که پول نیروی کار شاغل به جای دلار به روپیه هند تبدیل شود. در ارتباط با تجارت نفتی هم توافق بر سر پول ملی منافع دوجانبه لحاظ شده و باعث تسهیل معامله سوخت خواهد شد. اما این معامله محدود است و نمیتوان آن را درقالب خروج از نفوذ دلار صورت بندی کرد.
هرچند گامی مهم است، اما گامی اولیه است که تاثیرگذاری محدودی دارد. لذا، تا چین وارد نشود تسلط دلار بر اقتصاد و تجارت جهانی ادامه خواهد داشت. بنابراین، باید بین خواست کشورها و امکانات عملی تفاوت قائل شد. از این رو می‌توان گفت که ایران و هند درسطح محدودی میتوانند با ارز ملی خود معامله کنند، اما این نوع تجارت محدود است و در سرنوشت دلار تعیین کننده نخواهد بود، چرا که هر دو کشور نیازمند دلار در داخل خود هم هستند. ایران از قضا بیش از هند تحت تاثیر دلار قرار دارد و اقتصاد آن وابسته به دلار است.
* با توجه به مطرح شدن ارز جدید بریکس، رویکرد هند در خصوص این ارز جدید چیست؟
مبحث ارز بریکس در مرحله ابتدایی است و مشخص نیست که چین و روسیه به آن نیز نظر مساعدی داشته باشند. البته اگر عملیاتی شود امری موثر خواهد بود؛ چیزی شبیه یورو در اتحادیه اروپا که رایج است اما جایگزین دلار نشده است.
مشکلات در بریکس بیشتر ناشی از اتحادیه اروپا است. رقابت های هند و چین هم مزید بر علت است. البته، اگر ارز بریکس پا بگیرد، در درون بریکس میتواند تجارت را تسهیل کند و از تسلط دلار بکاهد، اما نمیتواند بطور کامل تسلط دلار را ازبین ببرد.
نظر شما