سیاستهای استراتژیک احتمالی امریکا در خاورمیانه؛ متحدان تاریخی، ایران، ترکیه و اسرائیل

بازار؛ گروه بین الملل: در حالی که قدرتهای بزرگ، مواضع خود را به ندرت سال به سال تغییر می دهند و برنامه آنها در جهت حفظ ثبات است، همواره از رویدادهای مهمی که برخی از تصمیم‌گیرندگان را مجبور به تغییر سیاست‌های خارجی آنها می‌کند، جلوگیری کرده اند.

در خصوص سیاست خارجی آنها در خاورمیانه، همه نشانه ها حاکی از آن است که قدرت های بزرگ با توجه به شرایط جنگ اوکراین که در حال گذر از هفدهمین ماه شروع خود است و دو قطبی شدن آن در جامعه بین المللی، سیاست ۲۰۲۲ خود را در سال جدید ادامه خواهند داد.

از طرفی، عملیات روسیه در اوکراین به قدرت های بزرگ دلایل بیشتری برای تقویت روابط خود با کشورهای خاورمیانه داده است. در حالی که غرب اقداماتی را علیه روسیه انجام داده و متحدین خود را بسیج کرده است، به دنبال جلب حمایت کشورهای کلیدی منطقه است.

با این حال، با کاهش چشم انداز پایان جنگ، رهبران قدرت های غربی باید تغییرات اساسی در سیاست های خود ایجاد کنند. در این زمینه، برخی از پیش بینی ها نشان می دهد که چین، روسیه و آمریکا در سال ۲۰۲۳ سیاستهای خود را در قبال منطقه، به‌ویژه ایران، ترکیه و اسرائیل تغییر داده و دگرگونی هایی ایجاد خواهند کرد؛ ضمن اینکه با ادامه جنگ در اوکراین و تحریم‌های اقتصادی، نگاهها به سوی مسیر قدرت‌های بزرگ از جمله امریکا در رابطه با حرکت در صحنه جهانی بسیار متغیر است.

سیاست ایالات متحده در خاورمیانه

با توجه به دستاوردهای دموکرات‌ها در امریکا به عنوان بزرگترین متحد خاورمیانه، انتظار می‌رود دولت ایالات متحده تحت رهبری بایدن یکی از چهار رویکرد ممکن را در قبال خاورمیانه اتخاذ کند که به شرح زیر خلاصه می‌شود:

اولین مسیر به متحدان تاریخی آمریکا و موضع آنها در مورد جنگ جاری در اوکراین مربوط می شود. برخلاف آنچه سیاست گذاران آمریکایی انتظار داشتند، برخی از قدیمی ترین متحدین امریکا، مواضعی را چه در رای گیری مجمع عمومی سازمان ملل متحد و چه در بیانیه های ارائه شده در اجلاس سران ریاض که جو بایدن در ژوئیه ۲۰۲۲ در آن شرکت کرد، انتخاب کردند که کمتر همسو با شریک آمریکایی خود بود.

شگفت آورتر اینکه اعضای عرب اوپک پلاس مواضعی اتخاذ کردند که انتقادات زیادی را از سوی واشنگتن برانگیخت. علیرغم روابط پر تنش، ایالات متحده تا پایان سال ۲۰۲۲ توانست روابط خود را با مصر، عربستان و امارات اصلاح کند. در حالی که دموکرات ها مشتاق بازسازی شراکت آمریکا با این کشورها بوده اند، با این حال آنها ظرفیت منطقه برای خودمختاری و نفوذ خود را به رسمیت می شناسند.

نشست «شی جین پینگ» رئیس جمهور چین با رهبران شورای همکاری خلیج فارس و اتحادیه عرب در ماه دسامبر نقطه عطفی در روابط اعراب و چین بود

از طرفی، نشست شی جین پینگ چین با رهبران شورای همکاری خلیج فارس و اتحادیه عرب در ماه دسامبر نقطه عطفی در روابط اعراب و چین بود. در آن زمان، جان کربی، هماهنگ‌کننده ارتباطات استراتژیک ایالات متحده در شورای امنیت ملی در کاخ سفید، در یک کنفرانس مطبوعاتی گفت که ایالات متحده می‌داند که هر کشوری باید از منافع خود محافظت کند و واشنگتن هرگز انتظار ندارد شورای همکاری خلیج فارس بین آمریکا یا چین یکی را انتخاب کند. با این حال، بیانیه کربی پیام متناقضی برای بایدن در جریان اجلاس جده داشت، جایی که وی تاکید کرد که «هیچگونه خلأ برای چین، روسیه یا ایران برای پر کردن وجود ندارد.»

برخی از تحلیلگران می گویند ایالات متحده رویکردی متوازن را برای روابط به سرعت در حال توسعه اعراب و چین انتخاب کرده است

در پرتو این روابط استراتژیک در حال تغییر، برخی از تحلیلگران می گویند که ایالات متحده رویکردی متوازن را برای روابط به سرعت در حال توسعه اعراب و چین انتخاب کرده است. ایالات متحده در منطقه به رشد و گسترش به ویژه با کشورهایی مانند الجزایر که روابط طولانی و قوی با روسیه دارند، ادامه خواهد داد. در همین راستا، قدرت‌های غربی مانند ایالات متحده، فرانسه و ایتالیا شروع به شناسایی نقش محوری الجزایر در بازار جهانی انرژی کرده‌ و برای توسعه روابط خود سرمایه‌گذاری کرده‌اند.

به همین ترتیب، رئیس جمهور روسیه سفیر جدید الجزایر را در ۲۰ سپتامبر پذیرفت؛ در حالی که واشنگتن اجازه نداد این مناسبت بدون صدور بیانیه ای از طریق باربارا لیف دستیار وزیر امور خارجه امریکا در امور خاور نزدیک که بر اهمیت روابط الجزایر و آمریکا و نقش آن در حفظ ثبات منطقه ای ایفا می کند، بگذرد. بر همین اساس، انتظار می رود که آمریکا علیرغم نگرانی های خود در مورد روابط رو به رشد الجزایر و ایران، به این سیاست ادامه دهد.

یکی دیگر از نقاط حساس موضع الجزایر در مورد جبهه پولیساریو سازمانی سیاسی نظامی در صحرای غربی است. واشنگتن به تلاش های خود برای تقویت روابط خود با تونس، مراکش و موریتانی ادامه خواهد داد. افزون بر این، برای آمریکا، این کشورها منعکس کننده سیاست این کشور در قبال منطقه هستند: عادی سازی روابط مراکش با اسرائیل، و موریتانی که به اجلاس ناتو در سال ۲۰۲۲ در مادرید دعوت شد، نشان دهنده نقش اساسی آن در آنچه تلاش های ضد تروریسم در غرب آفریقا خوانده می شود، است.

ایالات متحده فعالیت دیپلماتیک خود را در سراسر خاورمیانه افزایش داده است

به همین ترتیب، ایالات متحده فعالیت دیپلماتیک خود را در سراسر منطقه افزایش داده است. ایالات متحده با میانجیگری در یک قرارداد گازی بین اسرائیل و لبنان، اکنون میان جناح های لبنانی برای کمک به انتخاب رئیس جمهور جدید میانجیگری می کند. همچنین، در سودان، امریکا، میانجیگری برای توافق میان جناح های غیرنظامی و نظامی برای دستیابی به توافق بر سر یک دولت جدید را بر عهده دارد. در عراق نیز ایالات متحده از دولت در برابر عملیات نظامی ارتش ترکیه و ایران در کردستان حمایت کرده است.

مسیر دوم که اولویت اصلی آمریکا در منطقه است، بازدارندگی ایران از حمله به متحدان آمریکایی است؛ به‌ویژه زمانی که مذاکرات هسته‌ای به بن‌بست رسیده است. از نظر مقامات امریکایی، ایران در ماه‌های اخیر آزمایش‌های موشکی را انجام داده که نگرانی‌هایی را در منطقه ایجاد کرده است. امریکا هم با ارسال زیردریایی و بمب افکن های خود برای شناسایی این موضوع در اکتبر گذشته واکنش داد.

در همین راستا، نماینده ویژه آمریکا اعلام کرد که رئیس جمهور این کشور آماده استفاده از «هر وسیله لازم» برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای است. پنتاگون هم به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران نسبت به حمله به هر کشتی جنگی آمریکایی که در خلیج فارس در حال عبور بود، هشدار داد.

افزون بر این، جدیدترین دولت راست‌گرای اسرائیل نیز پیام‌های هشداردهنده خود را علیه ایران تشدید کرد و از سیاست‌های بازدارنده فعلی آمریکا حمایت نمود ضمن اینکه از نظر سیاسی، انتظار می رود که ایالات متحده و غرب به تحریک ایجاد ناآرامی در ایران ادامه دهند.

خط سیر سوم بر روابط متزلزل ترکیه و آمریکا متمرکز است. عملیات زمینی ترکیه علیه مناطق کردنشین عراق روابط این کشور با واشنگتن را قطع کرده است. در حالی که آنکارا عملیات نظامی گسترده ای را برای "پاکسازی منطقه از وجود نیروهای حزب کارگران کردستان انجام می دهد، واشنگتن همچنان این حزب را متحد کلیدی برای حضور خود در سوریه و مبارزه با داعش می داند و پنتاگون مخالفت خود را با دیدگاه ترکیه نسبت به کردها در منطقه ابراز کرده است.

تنش بین دو کشور پس از یک دوره ثبات با حمایت ایالات متحده برای لغو ممنوعیت فروش F-۱۶ به آنکارا در ماه اکتبر به اوج خود رسید. یک نماینده آمریکایی در همان ماه از ترکیه بازدید کرد تا در مورد موضوعات مورد اختلاف بین دو کشور در مورد مسائل قبرس، یونان و سیاست گسترده تر ترکیه در دریای مدیترانه گفتگو کند.

رویکرد چهارم بر روی اسرائیل متمرکز است. با بازگشت بنیامین نتانیاهو به قدرت در آنچه که محافظه‌کارترین دولت اسرائیل تاکنون توصیف می‌شود، انتظار می‌رود روابط با ایالات متحده بدتر شود. دولت جدید اسرائیل قبلاً برنامه‌هایی را برای افزایش شهرک‌های غیرقانونی خود در سرزمین‌های اشغالی فلسطین، کاهش احتمال راه‌حلی پایدار برای مناقشه اسرائیل و فلسطین و پیچیده‌تر کردن مذاکرات گازی جاری با لبنان، فاش کرده است.

با این وجود، ممکن است هرگونه اختلاف بین اسرائیل و ایالات متحده در سطح رسانه ای باقی بماند، زیرا روابط استراتژیک میان طرفین پس از رای اکثریت جمهوری خواه مجلس نمایندگان آمریکا قوی تر شده است.