بازار؛ گروه بین‌الملل: اخیرا روح‌الله لطیفی، قائم مقام باشگاه تجار ایران و قاره آفریقا اعلام کرده که در بهار سال جاری بیش از یک میلیون و ۱۳۴ هزار دلار کالای غیرنفتی به الجزایر صادر شد که نسبت به بهار سال قبل رشد ۱۰۹درصدی داشته است. محصولات کشاورزی، موادغذایی، خشکبار و مصالح ساختمانی عمده اقلام صادراتی ایران به الجزایر بوده است.
این در حالی است که با افتتاح دفتر تجاری در الجزایر در سال گذشته که در راستای تحقق سیاست رشد صادرات به آفریقا صورت گرفته، اعزام رایزن بازرگانی به این کشور با هدف نیازسنجی تجاری در الجزایر و بازارسازی برای محصولات ایرانی بیش از پیش احساس می‌شود. ایران در ماه می ۲۰۰۶ نخستین نمایشگاه تجاری و صنعتی خود را در الجزایر بر پا کرد.
افزون بر این، دو کشور یک کمیته اقتصادی مشترک ایجاد کرده‌اند که نخستین جلسه آن در ماه ژانویه ۲۰۰۳ در الجزایر برگزار شد. این کمیته اقتصادی مشترک به بحث درخصوص همکاری‌های دو کشور درعرصه آموزش عالی، صنایع کوچک،مسائل مالی و همچنین بهداشت دام و طیور، همکاری قضایی و توسعه فعالیت‌های اقتصادی در مناطق صنعتی و سرمایه گذاری مشترک در بخش پتروشیمی می‌پردازد.
اخیرا نیز در دیدار وزیر خارجه حسین امیرعبداللهیان و احمد عطاف وزیر خارجه الجزایر که به ایران سفر کرده بود، دو کشور بر سر لغو روداید سیاسی به توافق رسیدهاند و قرار است سومین کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور نیز برگزار شود. برگزاری کمیته پیگیری کمیسیون عالی مشترک دو کشور نیز از سایر توافقات دو طرف بوده است. کمیسیون عالی دو کشور در سطح معاون اول رئیس جمهور ایران و نخست وزیر الجزایر برگزار می‌شود.
الجزایر عرصه فرصت‌های اقتصادی مطلوب برای ایران
الجزایر با نیروی کار ارزان و ذخایر غنی معدنی توجه قدرت‌های نوظهور را به خود جلب کرده است. پیش‌تر، خبرگزاری رویترز از امضای تفاهم‌نامه‌ای میان چین و الجزایر برای استخراج ذخایر آهن خبر داده بود. به گزارش رویترز، همچنین قراردادهای دیگری میان دو کشور برای سرمایه‌گذاری ارزش ۷ میلیارد دلار برای تولید کود و ۶ میلیارد دلار برای ساخت کارخانه فسفات در الجزیره امضا شده است.
پایگاه خبری المانیتور نیز اعلام کرده که ۱۵۰۰ شرکت ترکیه‌ای متشکل از ۳۰ هزار نیروی کار در حوزه‌های نساجی، اکتشاف نفت و گاز طبیعی و تولید پلی پروپیلن در الجزایر مشغول به کار هستند.
قطر نیز یکی دیگر از کشورهای منطقه است که با ورود به بازار الجزایر اقدام به سرمایه‌گذاری در صنعت گردشگری آن کرده است.
با توجه به حضور قدرت‌های اقتصادی نوظهور در الجزایر، فضا برای ایران چندان خالی از رقیب نیست و حضور جدی ایران در بازارهای الجزایر نیازمند فعال کردن دیپلماسی اقتصادی، نیازسنجی دقیق از بازارهای الجزایر، برگزاری مناقصه، همایش و کمیسیون مشترک اقتصادی به صورت منظم به منظور شناساندن فرصت‌ها و پتانسیل‌های اقتصادی در دو کشور است
بنابراین به نظر می رسد با توجه به حضور قدرت‌های اقتصادی نوظهور در الجزایر، فضا برای ایران چندان خالی از رقیب نیست و حضور جدی ایران در بازارهای الجزایر نیازمند فعال کردن دیپلماسی اقتصادی، نیازسنجی دقیق از بازارهای الجزایر، برگزاری مناقصه، همایش و کمیسیون مشترک اقتصادی به صورت منظم به منظور شناساندن فرصت‌ها و پتانسیل‌های اقتصادی در دو کشور و سایر اقدامات مربوطه است تا بتوان جای پای ایران را در این کشور که به نوعی دروازه ورود ایران به شمال آفریقا است، مستحکم‌تر کرد.
همگرایی گسترده و روابط نزدیک
در پی تسخیر سفارت آمریکا در ایران، تهران با پذیرش پیشنهاد الجزایر برای میانجی‌گری موجب انتشار بیانیه الجزایر در ۲۹ دی ۱۳۵۹شد که خود عامل مهمی در گسترش روابط جمهوری اسلامی با این کشور در سال‌های بعد شد و متعاقبا دیدارهای رسمی متعددی بین مقام‌های دو کشور تا اواخر دهه ۶۰ شمسی صورت گرفت. الجزایر پس از قطع روابط دیپلماتیک ایران و آمریکا، حافظ منافع ایران در واشنگتن بود.
در طی این سال‌ها روابط میان تهران و الجزیره بر مدار دوستی قرار داشته است. دیدار روسای جمهوری ایران و الجزایر در اجلاس هزاره سازمان ملل متحد در سال ۱۳۷۹شمسی، منجر به از سرگیری روابط دیرینه دو کشور در سطح بالای دیپلماتیک شد و مناسبات دو کشور وارد دورانی جدید شد و همچنین تبادل دیدارهایی از سوی مقام های دو کشور انجام گرفت.
از سال ۱۳۷۹ روابط دو کشور بویژه پس از برگزاری کنفرانس سران کشورهای اسلامی در تهران گرم‌تر شد. عبدالعزیز بوتفلیقه در سال ۱۳۷۸ رئیس جمهوری الجزایر شد، وی نمایندگانی ویژه به اجلاس منطقه‌ای و بین‌المللی به تهران فرستاد، و اینگونه دو کشور تمایل خود را درباره بهبود روابط دوجانبه اعلام کردند. منوچهر متکی وزیر خارجه دولت نهم در آگوست سال ۲۰۰۶ میلادی از الجزایر دیدار کرد و علی لاریجانی مسئول وقت پرونده هسته‌ای ایران نیز در ژوئن ۲۰۰۶ میلادی به الجزایر سفر کرد و در ادامه این سفرها خرداد سال ۱۳۹۶ نیز محمد جواد ظریف وزیر خارجه وقت ایران از الجزایر دیدار کرد . فوریه سال گذشته میلادی ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری ایران در دیدار باعبدالمجید تبون، همتای الجزایری خود در حاشیه ششمین نشست مجمع کشورهای صادرکننده گاز در قطر با اشاره به همکاری‌های خوب ایران و الجزایر، این سطح از تعاملات را کافی ندانسته و اعلام کرد که با توجه به عزم و اراده سران دو کشور، مناسبات تهران و الجزیره می‌تواند در عرصه‌های دوجانبه، منطقه‌ای و بین‌المللی بیش از پیش گسترش یابد.
حمایت الجزایر از برنامه هسته‌ای ایران خود عامل مهم دیگری در همگرایی میان دو کشور بوده است. سفیر الجزایر در تهران در فروردین سال ۱۳۹۴، با اعلام همبستگی کشورش با ایران در برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای تهران طی سال‌های گذشته، از تفاهم حاصل شده میان ایران و ۱+۵ ابراز خرسندی کرد و آن را گامی مهم در جهت حفظ صلح در منطقه و جهان دانست.
افزون بر این، الجزایر با اعطای کرسی سوریه در اتحادیه عرب به معارضان در این کشور و هر گونه دخالت نظامی خارجی در این کشور مخالفت کرده بود و از سوری‌ها خواسته است برای حل مشکلاتشان، دور میز مذاکره بنشینند .الجزایر همچنین با برخی تلاش‌ها در اتحادیه عرب برای تروریستی تلقی کردن حزب الله لبنان مخالفت کرده است و همچنین در مورد حماس نیز موضع مشابهی اتخاذ کرده بود. مخالفت الجزایر با راه‌حل نظامی در یمن و درخواست از گروه‌های یمنی برای حل مشکلات از طریق مذاکره نیز خود از حوزه‌های همگرایی تهران و الجزیره بوده است.
ظرفیت های همکاری های اقتصادی دوجانبه
تجارت میان ایران و الجزایر در سال ۱۳۹۹ با یک رشد چشمگیر به بیش از ۱۲۳ میلیون دلار و در سال ۱۴۰۰ به بیش از ۶۷ میلیون دلار بالغ شد و این در حالی است که آهن و محصولات فولادی عمده اقلام صادراتی ایران به این کشور بوده‌اند.
همچنین به گفته غلامحسین شافعی، رئیس وقت اتاق ایران در صورت رفع موانع بانکی و لجستیکی (ایجاد خط منظم کشتیرانی) میان دو کشور می‌توان رقم تجارت دوجانبه را به ۵۰۰ میلیون دلار و در دراز مدت به ۲ میلیارد دلار رساند.
طی دو دهه اخیر محصولات سنتی همانند خشکبار (کشمش و پسته) از ایران به الجزایر صادر شده است، اما محدودیت بازار مصرفی این محصولات در الجزایر مانع از افزایش ظرفیت صادراتی آنها شده است، اما فولاد به عنوان یک محصول استراتژیک با توان تولید بالا در ایران می‌تواند جایگاه ویژه‌ای در سبد صادراتی ایران به الجزایر داشته باشد
طی دو دهه اخیر محصولات سنتی همانند خشکبار (کشمش و پسته) از ایران به الجزایر صادر شده است، اما بازار مصرفی این محصولات در الجزایر محدود است و این اقلام ظرفیت افزایش قابل توجه صادرات از لحاظ ارزشی را ندارند، اما در این میان فولاد به عنوان یک محصول استراتژیک با توان تولید بالا در ایران می‌تواند جایگاه ویژه‌ای در سبد صادراتی ایران به الجزایر داشته باشد. الجزایر یکی از صادرکنندگان بزرگ نفت و تولیدکننده گاز طبیعی و گاز طبیعی مایع است که زمینه‌های جذابی برای همکاری تهران و الجزیره در حوزه انرژی به شمار می‌آیند.
الجزایر همچنین دارای ۱۳ نیروگاه برق آبی است که سومین منبع انرژی آن پس از گاز طبیعی و نفت است. بیشتر نیروگاه‌های برق آبی الجزایر در قسمت های شمالی این کشور واقع شده‌اند که از میزان بارندگی بالایی برخوردار هستند.
شرکت‌های ایرانی فعال در حوزه‌های نیروگاهی که پیش‌تر سابقه حضور در سایر کشورها را داشته‌اند می توانند با ارسال خدمات فنی مهندسی از طریق در دست گرفتن پروژه‌های احداث نیروگاه و ارسال خدمات و تجهیزات، همکاری های اقتصادی و صنعتی عمیق‌تری میان دو طرف رقم زنند.
تجربه‌های گرانسنگ و دانش فنی ارزشمند شرکت‌های ایرانی در حوزه‌های انبوه‌سازی مسکن، صنعت ساختمان، فرآوری محصولات کشاورزی، لوازم خانگی و صنایع غذایی و همچنین فناوری مرتبط با استخراج معادن می‌تواند زمینه‌ساز افزایش همکاری بخش خصوصی دو طرف در حوزه‌های یاد شده با هدف برد متقابل باشد
صادرات محصولات پتروشیمی و تجهیزات انتقال گاز و خدمات پالایشگاهی به الجزایر نیز از ظرفیت های دیگری همکاری دو طرف در حوزه انرژی است. تجربه‌های گرانسنگ و دانش فنی ارزشمند شرکت‌های ایرانی در حوزه‌های انبوه‌سازی مسکن، صنعت ساختمان، فرآوری محصولات کشاورزی، لوازم خانگی و صنایع غذایی و همچنین فناوری مرتبط با استخراج معادن می‌تواند زمینه‌ساز افزایش همکاری بخش خصوصی دو طرف در حوزه‌های یاد شده با هدف برد متقابل باشد. اجرای پروژه‌های آب، فاضلاب و ساخت وساز و خودروسازی و تاسیس تعداد محدودی کارخانه منسوجات نیز از سایر اقدامات شرکت های ایرانی در الجزایر است.
افزون بر این، موقعیت ویژه و بسیار مطلوب ترانزیتی و تجاری ایران و سهولت دسترسی به بازارهای ۱۵ کشور همسایه از جمله کشورهای قفقاز و آسیای میانه با جمعیتی بالغ بر ۴۰۰ میلیون نفر، برخورداری از ۶ منطقه آزاد، ۳۰ منطقه ویژه اقتصادی، موافقت‌نامه‌های تجارت ترجیحی با اتحادیه اقتصادی اوراسیا و عضویت در سازمان همکاری‌های شانگهای نیز از جمله امتیازات بزرگ توسعه تجارت الجزایر با ایران است.
اقتصاد ایران و الجزایر تا حدودی مکمل یکدیگر است که این موضوع مسیر را برای تهاتر کالا و دور زدن تحریم‌ها گشوده است، به طوری که ایران با تامین فولاد و مصالح ساختمانی موردنیاز الجزایر می‌تواند بخشی از مایحتاج خود هم‌چون صنایع دارویی، گندم و جو و فسفات را که عمده محصولات صادراتی الجزایر است از طریق تجارت پایاپای تامین کند که تحقق این موضوع مستلزم ایجاد بسترهای لازم از سوی دو کشور است
افزون بر این، اقتصاد ایران و الجزایر تا حدودی مکمل یکدیگر است که این موضوع مسیر را برای تهاتر کالا و دور زدن تحریم‌ها گشوده است، به طوری که ایران با تامین فولاد و مصالح ساختمانی موردنیاز الجزایر می‌تواند بخشی از مایحتاج خود هم‌چون صنایع دارویی، گندم و جو و فسفات را که عمده محصولات صادراتی الجزایر است از طریق تجارت پایاپای تامین کند که تحقق این موضوع مستلزم ایجاد بسترهای لازم از سوی دو کشور است.
دولت سیزدهم از زمان روی کار آمدن خود سعی کرده تا مجددا با تمرکز بر توسعه مناسبات اقتصادی و سیاسی با ملل آفریقایی و از جمله الجزایر شرکای جدید اقتصادی برای خود پیدا کند تا بدینسان با کاهش فشارهای تحریم درهای جدیدی از ارزآوری و تجارت بین‌المللی را برای خود بگشاید.
تلاش ایران برای حضور در قاره افریقا تنها به این موارد ختم نمی شود. پیش تر همایش هایی در خصوص شناسایی فرصت های تجاری در افریقا با حضور نمایندگان و سفرای کشورهای غرب افریقا و فعالان اقتصادی در ایران برگزار شده است که تجارت آزاد و ترجیحی بین ایران و کشورهای آفریقایی، ایجاد کریدورهای سبز گمرکی، لجستیک و انتقال ارز از محورهای اصلی آنها بوده است.
نتیجه
حجم اندک سرمایه‌گذاری ایران در الجزایر، عدم معرفی ظرفیت‌های اقتصادی ایران برای توسعه تعاملات با الجزایر به ویژه در حوزه‌های انرژی و نیروگاهی برای صادرات کالا، نبود اراده ملی در نهادها و مؤسسات مانند بانک مرکزی برای حضور و سرمایه گذاری در کشورهای آفریقایی، بهای بالای تجارت با الجزایر به علت تحریم‌ها ، فقدان ضمانت بانکی، عملکرد ضعیف بخش خصوصی و ضعف زیرساخت لجستیکی و عدم راه اندازی خط مستقیم کشتیرانی میان دو کشور از مهم ترین عوامل حجم اندک روابط تجاری میان دو کشور است.
همگرایی الجزایر و ایران در بسیاری از مسایل منطقه‌ای راه را برای توسعه تجارت میان دو طرف هموار می کند و بدیهی است با ادغام اقتصاد ایران در آفریقا خصوصا الجزایر (از طریق صدور خدمات فنی مهندسی در حوزه های مورد نیازی چون معدن و نیروگاه) که کشوری با فرصت‌های اقتصادی مطلوب برای ایران است، آسمان اقتصادی ایران شفاف‌تر می‌شود که در نهایت ارزآوری و گشایش‌های مالی بیشتر برای ایران در پی خواهد داشت چرا که اخیرا رئیس جمهور الجزائر در سفر به مسکو خواستار تسریع عضویت کشور خود در گروه بریکس شده تا با حذف وابستگی کشورش به دلار مبادلات اقتصادی آزادانه‌ای را بر اساس ارز محلی انجام دهد که این موضوع خود امتیاز بزرگی برای ایران است که در تجارت بین‌المللی با چالشی بزرگ به نام انتقال پول و مسایل بانکی مواجه است.
نظر شما