تهمینه غمخوار؛ بازار: بار دیگر اختلاف بارز جدیدی در خصوص یکی از میادین گازی ایران با دو کشور حاشیه خلیج فارس پیش آمده که البته این مناقشه به ده ها سال پیش باز می گردد و هر از چند گاهی مجددا مطرح می شود و نشانگر اختلافات سرزمینی در منطقه خلیج فارس است. واقعیت این است که جمهوری اسلامی در رابطه با ۲۷ میدان گازی مشترک نفت و گاز با همسایگان خود به دلیل سایه ای که تحریم ها بر میزان تولید و بهره برداری آن افکنده است، یا دچار اختلافاتی با شرکای خود می شود و یا آنها ادعاهای عجیب و غریبی را مطرح می کنند که موجب واکنش ایران می شود.
در همین راستا، هفته گذشته کویت موضع خاصی در خصوص میدان گازی الدره که عربستان نیز در آن مشارکت دارد و در ایران به آرش معروف است، از خود نشان داد و علنا طرح‌های حفاری ادعایی ایران برای این میدان را محکوم و گفت که کشور خلیج فارس حفاری برنامه ریزی شده ایران در این میدان گازی را مورد پذیرش قرار نخواهد داد، زیرا از نظر کویت، برنامه‌های جمهوری اسلامی در تضاد با اصول اساسی روابط بین‌الملل است. از طرفی عربستان نیز اعلام کرد که میدان گازی آرش حق مشترک عربستان و کویت است و سعودی از ایران می خواهد که مذاکرات در این خصوص را آغاز کند زیرا تنها دولت های ریاض و کویت «حق کامل فعالیت میدانی» را دارند. البته، ایران و کویت سال‌ها درگیر مذاکرات بی‌ثمری برای حل اختلافات خود بر سر مرز دریایی غنی از گاز طبیعی بوده اند.
نکته جالب توجه در خصوص این ادعاهای جدید این است که عربستان سعودی و ایران در ماه مارس به یک توافق غیرمنتظره با میانجیگری چین دست یافتند و توافق کردند که روابط را پس از یک شکاف هفت ساله بازگردانند؛ در حالی که این موضوع امیدها را برای کاهش تنش بین کشورهای خاورمیانه افزایش داد. افزون بر این، کویت نیز در سال ۲۰۲۲ روابط خود را با ایران از سر گرفت و اکنون روابط در حال بهبود است.
ماجرا از چه قرار است؟
کویت به تازگی از طریق پژوهش های انجام شده توسط شرکت انگلیسی نفتی شل به این نتیجه دست یافته تمام میدان آرش در محدوده بی طرف کویت_عربستان قرار دارد؛ در حالی که با مرزبندی های انجام شده حدود ۴۰ درصد این میدان گازی در مرزهای ایران قرار دارد و جمهوری اسلامی معتقد است که بخش شمالی میدان متعلق به ایران است. حتی در سال گذشته، عربستان و کویت توافقنامه ای برای توسعه این میدان امضا کردند که ایران در آن زمان این توافق را غیرقانونی خواند و پیش از این گفته بود که در این زمینه سهم دارد.
بر همین اساس مشخص می شود که ریشه اصلی اختلاف میان ایران و کویت حتی با وجود بهبود روابط دوجانبه، مرتبط با تعیین مرز آب‌های فلات قاره بین این دو کشور است؛ در حالی که حفاری ایران در این میدان در سال ۲۰۰۱، کویت و عربستان سعودی را ترغیب کرد تا بر سر انعقاد یک قرارداد مرزی دریایی به توافق برسند که بر اساس آن آنها به طور مشترک منطقه فراساحلی را توسعه می‌دهند.
در همین راستا، «ابوالفضل ظهره وند» سفیر سابق ایران در افغانستان و ایتالیا و کارشناس مسائل بین الملل به خبرنگار بازار گفت: ایران در حوزه آب های سرزمینی با کشورهای همسایه، فلات قاره همواره دارای اختلافات ارضی بوده و همچنان هست که برخی از آنها واجد منابع گازی و نفتی هستند.
وی افزود: در حال حاضر، موضوع حوزه آرش که بخشی از آن متعلق به ایران است و بخشی دیگر از این مخازن به سمت عربستان و کویت می رود، به گذشته ها و حتی قبل از انقلاب اسلامی باز می گردد که تعللی در برداشت و فعال کردن مخازن توسط ایران صورت گرفته است و همین امر موجب شده تا عرب ها در برخی از حوزه ها جلوتر از ایران حرکت کنند.
سفیر سابق ایران اضافه کرد: این اختلافات نه تنها میان ایران با عربستان و کویت وجود دارد، بلکه میان عربستان و قطر و همچنین با امارات نیز مشهود است که اختلاف تازه ای نیست. لذا در رابطه با موضوعی که کویت در رابطه با میدان آرش مطرح کرده و مدعی شده موانع حقوقی وجود دارد، در حالی که اسناد و موقعیت جغرافیایی کشورها همه این مسائل را تعیین می کنند.
اینکه برقراری و سرگیری روابط ایران با عربستان و کویت اتفاق افتاده، در تضاد با اختلاف در حال حاضر این کشورها بر سر میدان گازی آرش نیست
کارشناس مسائل بین الملل گفت: اینکه برقراری و سرگیری روابط ایران با عربستان و کویت اتفاق افتاده، در تضاد با اختلاف در حال حاضر بر سر این میدان گازی نیست. ایران میتواند دارای تضاد و اختلاف پایدار با کشورهایی باشد اما در عین حال روابط خوبی با آنها داشته باشد، زیرا برآیند روابط حائز اهمیت است. زمانی که برآیند روابط درست باشد، اختلافات میتواند مانند استخوان لای زخم باقی بمانند؛ در حالی که روابط دو کشور قطع نخواهد شد. البته، گاهی اختلافات نیز میتوانند به یک موضوع تشنج آمیز تبدیل شوند.
هنر دیپلماسی و مدیریت رابطه از سوی جمهوری اسلامی مهم است؛ یعنی اینکه ایران از چه مکانیزمهایی استفاده کند و اجازه ندهد که مسائل آن با همسایگان از مجاری حقوقی وارد فاز مناقشه آمیز شود
ظهره وند تصریح کرد: اینجاست که هنر دیپلماسی و مدیریت رابطه از سوی جمهوری اسلامی مهم است؛ یعنی اینکه ایران از چه مکانیزمهایی استفاده کند و اجازه ندهد که کار از مجاری حقوقی وارد فاز مناقشه آمیز شود.
دیپلمات پیشین وزارت خارجه گفت: در حوزه های دیگر نیز ایران دارای اختلافاتی با کشورهای دیگر است. به عنوان مثال، ما با جمهوری آذربایجان در حوزه خزر با توجه به اینکه رژیم حقوقی دریای خزر کامل نشده، اختلاف داریم. این کشور در حال برداشت از یک منطقه به صورت غیرقانونی است که البته ایران هم در بخشهایی اعتراضات خود را نشان داده است.
کارشناس مسائل بین الملل بیان کرد: حتی شاید در برخی از حوزه های مشترک با عراق نیز ما دارای اختلافاتی باشیم که این مسئله موجب نمی شود تا روابط ما جلو نرود و روابط گرمی با این کشور نداشته باشیم.
ظهره وند گفت: لذا؛ موضوع اختلاف بر سر میدان آرش قابل حل است. نهایت این است که این موضوع به یک دادگاه صالحه برده و رای صادر می شود. ایران نیز دارای اختلافاتی با امارات نیز بوده است. لذا، این یک موضوع جدیدی نیست. ذات حمکرانی این است که با مسائل مزمن گذشته، حال و آینده درگیر است و باید مسائل مورد اختلاف را حل کند.
سفیر سابق ایران در ایتالیا و افغانستان در پاسخ به سوال خبرنگار بازار مبنی بر تاثیر تحریمها بر میزان تولید و بهره برداری ایران از مخازن گفت: اینجا تحریمها نقش زیادی ندارند، چرا که این موضوع بیشتر به نقش ضعیف دیپلماسی نفتی ایران بر می گردد. موضوع نفت و مسائل اختلافی را باید در رایزنی های وزارت نفت و وزارت خارجه مطرح کرد تا از تمامی ظرفیتها استفاده شود و این مسئله جزء الویتهای قرار گیرد.
یکی از ضعفهای ما این است که وزارت نفت آن ارتباطی که باید، با وزارت خارجه برقرار نکرده و تعامل کافی میان دو وزارت خانه صورت نگرفته و کار به صورت مستقل از وزارت خارجه پیش رفته است
دیپلمات پیشین وزارت خارجه افزود: در برخی از موارد، وزارت خارجه از مسائل مرتبط با وزارت نفت اطلاع و آگاهی ندارد. بر همین اساس، یکی از ضعفهای ما این است که وزارت نفت آن ارتباطی که باید با وزارت خارجه برقرار نکرده و تعامل کافی میان دو وزارت خانه صورت نگرفته و کار به صورت مستقل از وزارت خارجه پیش رفته است. بنابراین، این موضوع باید مورد واکاوی قرار گیرد.
وی اضافه کرد: ما باید حتی نوع بهره برداری از مخازن را مد نظر قرار می دادیم؛ یعنی باید بیشتر بر روی مخازن مشترک متمرکز می شدیم. حتی شاید باید مخازنی که در سرزمین اصلی وجود دارند، رزرو بمانند، اما شاهد هستیم که در این زمینه کم توجهی صورت گرفته و موازی کاری و عدم اطلاع رسانی در گذشته این اتفاقات را شکل داده است. همچنین، در خصوص پرونده کرسنت در رابطه با امارات نیز قصورهایی صورت گرفته است.
ظهره وند تصریح کرد: لذا، نیاز است که وزارت نفت با وزارت خارجه رایزنی های بیشتر و نزدیکتری داشته و سفارت خانه ها در این راستا فعال باشند. در گذشته، وزارت خارجه، مسائل اختلافی وزارت نفت با انی ایتالیا را بعدها متوجه شد؛ در حالی که این سفارت خانه ها هستند که باید نقش فعال داشته باشند. ما این موضوع را بعدها مطلع شدیم و کار را بر روی دست گرفتیم. لذا، اگر وزارت نفت در گذشته به گونه ای بهتر اقدام می کرد، کار بهتر و شایسته تر پیش می رفت.
کارشناس مسائل بین الملل در پایان گفت: وزارت خارجه و دیگر دستگاهها باید در جریان جزئیات فنی و آخرین تلاشهای صورت گرفته وزارت نفت قرار گیرند؛ در حالی که ما شاهد این تعامل لازم و شایسته در گذشته نبودیم. بنابراین، امیدواریم که در دولت سیزدهم شاهد تغییرات اساسی در این زمینه باشیم.
نظر شما