آینده بازار نفت و تحولات روسیه| دلیل عدم حمایت رسمی پکن و ریاض از مسکو چه بود؟

وحید پورتجریشی؛ بازار: قیمت جهانی نفت در پی تشنج ایجاد شده در فضای داخلی سیاست روسیه طی روزهای گذشته، با افزایش مواجه شد. ترس ایجاد شده در بازارهای جهانی به دلیل بی ثباتی در اوضاع سیاسی روسیه و احتمال تاثیرگذاری آن بر عرضه جهانی نفت و محصولات نفتی با اندکی افزایش مواجه شده است.

هر بشکه نفت وست تگزاس با ۱.۳ درصد افزایش مواجه شده و قیمت نفت برنت نیز با ۲۷ سنت افزایش به ۷۴.۱۲ دلار در هر بشکه رسید. قیمت نفت WTI نیز با افزایش ۲۸ سنتی خود به ۶۹.۴۴ دلار رسیده است.

نگرانی ایجاد شده در خصوص احتمال ایجاد مشکل در عرضه جهانی نفت از سوی بزرگترین تولید کننده نفتی جهان یعنی روسیه، عامل اصلی این افزایش قیمت در نخستین روز معاملاتی هفته جاری عنوان شده است.

با اینحال، شرکت کارگزاری نفتی CRE با انتشار تازه ترین گزارش خود در خصوص تاثیرات احتمالی تشنج ایجاد شده در فضای داخلی روسیه، پیش بینی کرده که این افزایش قیمت بلند مدت نخواهد بود. این شرکت در عین حال تاکید کرده که به نظر می رسد طی ماه های آتی، میزان تنش های ژئوپولیتیکی در منطقه اوراسیا می تواند تشدید شود که در این صورت، روی قیمت جهانی نفت تاثیرگذار باشد.

شرکت «آر بی سی کپیتال» اما معتقد است که شکل گیری فضای بی ثباتی سیاسی در روسیه می تواند منجر به تعطیلی بنادر بارگیری و در نتیجه، تعلیق صادرات میلیون ها بشکه نفت به بازارهای حهانی شود که در این صورت می بایست منتظر افزایش بیشتر قیمت ها باشیم.

خطر تعطیلی بنادر و تاثیر بر صادرات نفتی روسیه

اگرچه شورش گروه واگنر علیه دولت روسیه و وزارت دفاع این کشور نهایتا ناکام ماند؛ اما باید گفت که وضعیت سیاسی این کشور هنوز به حالت نرمال خود بازنگشته و خطر ایجاد بی ثباتی سیاسی همچنان مسکو را تحت تاثیر خود قرار داده است. اما فارغ از بررسی وضعیت سیاسی روسیه، باید به این نکته توجه داشت که سه بندر «پریمورسک»، «اوست لوگا» و «نووروسیک» در حقیقت بنادر اصلی روسیه برای صادرات نفتی این کشور بوده که هر سه در حاشیه دریای سیاه یعنی منطقه اصلی درگیری میان روسیه و بلوک غرب قرار دارند.

در صورتیکه ماجرای شورش گروه واگنر ادامه می یافت، این سه بندر از جمله مهمترین نقاط استراتژیک در خاک روسیه بودند که به طور حتم به دلیل شرایط امنیتی تعطیل شده و صادرات آنها به حال تعلیق در می آمد.

داده های شرکت «ریفینیتیو ایکان» نشان می دهند که تا نیمه خرداد ماه سال جاری، در مجموع حدود ۲.۴ میلیون بشکه نفت روسیه از طریق این سه بندر صادر شده و همزمان موفق به شکستن رکورد چهار ساله صادرات خود نیز در همان ماه شده اند. لذا بسته شدن این بنادر می تواند میزان عرضه نفت به بازارهای جهانی را تا حد زیادی تحت الشعاع قرار داده و منجر به ایجاد شوک بیشتر به بازار نفت شود.

مساله عرضه نفت و واکنش آمریکا به تحولات روسیه

اگر شرایط اقتصاد جهانی به وضعیت دوران پیش از کرونا باز می گشت، تحلیل رفتار احتمالی واشنگتن به تحولات روسیه بسیار روشن تر می نمود. اما در شرایط فعلی، تحلیل این موضوع بسیاری پیچیده تر شده است. اگرچه آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا در واکنش به تحولات روسیه مدعی شد که قوای سیاسی این کشور دچار گسست شده است؛ اما در اظهار نظر خود به همین مقداربسنده کرده و رویکردی محافظه کارانه اتخاذ نمود.

می توان گفت عمده دلایل آمریکا برای اتخاذ این نوع رویکرد در قبال شورش روسیه به موضوع ثبات در بازار انرژی جهان باز می گردد. به نظر می رسد ایالات متحده با تزریق نفت ارزان قیمت و قاچاق روسیه به بازارهای جهانی موافق بوده و یکی از دلایل اصلی واشنگتن برای تحریم صنایع نفتی روسیه علاوه بر تلاش برای کاهش درآمدهای مسکو، مجبور کردن این کشور به تزریق نفت ارزان قیمت به بازارهای جهانی از طریق شبکه های قاچاق و روش کشتی به کشتی (روی آب) است.

علیرغم افزایش روابط میان روسیه و عربستان سعودی طی ماه های گذشته، ریاض هیچ گونه بیانیه رسمی در خصوص وقایع اخیر در روسیه صادر نکرده و ترجیح داد تنها نظاره گر شرایط باشد

اما اگر این فرضیه را صادق بدانیم، این سوال مطرح می شود که در صورت اتخاذ این رویکرد از سوی آمریکا، به صورت طبیعی می بایست شاهد نگرانی آمریکا از بسته شدن بنادر روسی می بودیم؛ ولی چرا این اتفاق رخ نداد؟ در شرایط فعلی فاندامنتال بازارهای جهانی به ویژه در چین و اروپا که تقاضا به دلیل رکود در تولید به حداقل ممکن طی سال های اخیر رسیده، به نظر نمیرسد حتی قطع صادرات نفت روسیه منجر به افزایش شدید قیمت ها شود. بنابراین، حتی اگر گروه واگنر می توانست بیش از آنچه انجام داد پیشرفت نماید؛ به احتمال زیاد واشنگتن دستکم ممانعتی در این مسیر نداشت.

استقبال احتمالی اعضای اوپک از تشدید تنش در روسیه

موضوع عدم رعایت کاهش تولید و ارزان فروشی نفت از سوی روسیه، طی ماه های گذشته منجر به نارضایتی اعضای اوپک پلاس شده است؛ موضوعی که در کنار کاهش تقاضا برای طلای سیاه در بازارهای جهانی، از عوامل مهم ریزش قیمت نفت طی ماه های اخیر به حساب می آید.

دقیقا همین موضوع منجر شد تا اعضای اوپک واکنش خاصی نسبت به شورش داخلی روسیه نشان نداده و آن را محکوم نکنند. حتی علیرغم افزایش روابط میان روسیه و عربستان سعودی طی ماه های گذشته، ریاض هیچ گونه بیانیه رسمی در خصوص وقایع اخیر در روسیه صادر نکرده و ترجیح داد تنها نظاره گر شرایط باشد.

تضعیف هر چه بیشتر روسیه منجر به افزایش قدرت چانه زنی چین برای خرید نفت ارزان قیمت تر از مسکو خواهد شد. این همان رویکردی است که چین در قبال جنگ اوکراین اتخاذ کرده و تاکنون نیز موفقیت آمیز بوده است

دلیل این امر نیز مشخص است: در صورت تشدید تنش ایجاد شده در روسیه و ایجاد خلل در صاردات نفتی این کشور، قیمت نفت می توانست روندی افزایشی به خود بگیرد که این موضوع به طور طبیعی به سود اعضای اوپک تمام خواهد شد.

دلیل بی تفاوتی چین در قبال شورش روسیه چه بود؟

اما مهمترین سوال مطرح شده در خصوص تنش ایجاد شده در روسیه این است که چرا دولت چین واکنشی رسمی به این وقایع نشان نداد؟ البته وب سایت خبری «فارکس لایو» روز دوشنبه ۲۶ ژوئن از دیدار «کین گانگ» معاون وزیر خارجه روسیه و «آندرئی رودنکو» همتای روسی خود در روز یکشنبه خبر داد. با اینحال، این وب سایت به محل برگزاری این دیدار اشاره ای نکرده و تنها به ذکر این نکته بسنده کرد که طرف چینی ضمن حمایت از دولت پوتین، تقویت روابط دوجانبه را در راستای تامین منافع دو کشور دانسته است؛ اگر خبر مذکور صحت داشته باشد، این تنها واکنش رسمی چین به وقایع اخیر روسیه آن هم پس از رخداد و اتمام ماجرای شورش بوده است.

در خصوص مواضع چین به دو نکته باید توجه داشت: نخست اینکه تضعیف روسیه چه در تنش با غرب و چه تنش داخلی ایجاد شده به سود چین خواهد بود. به هر حال روسیه علیرغم تمامی مواضع و در برخی بخش ها جهان بینی مشترک با چین به خصوص در قبال غرب، همسایه شمالی چین به حساب آمده و از منظر ژئوپولیتیک، روسیه ضعیف برای پکن بهتر از روسیه قدرتمند است.

اما نکته دوم که در راستای همان مورد قبلی است اینکه تضعیف هر چه بیشتر روسیه منجر به افزایش قدرت چانه زنی چین برای خرید نفت ارزان قیمت تر از مسکو خواهد شد. این همان رویکردی است که چین در قبال جنگ اوکراین اتخاذ کرده و تاکنون نیز موفقیت آمیز بوده است. البته هندی ها هم مواضعی مشابه با دولت چین را طی ماه های اخیر اتخاذ کرده و دسترسی مناسبی به منابع نفتی روسیه پیدا کرده اند.