قوچان در وضعیت خشکسالی| ذخیره «سد تبارک» آب رفت

بازار؛ گروه استان‌ها: خشکسالی حاکم بر خراسان رضوی و شهرستان قوچان در طی دو سال گذشته تبعات سنگین و غیر قابل جبرانی به همراه داشته است.

سال ۱۴۰۰ بنا بر اعلام مدیریت جهاد کشاورزی ۲۷ هزار هکتار از کشتزارهای این شهرستان زیر کشت گندم و جو دیم قرار گرفته بود که به دلیل بروز خشکسالی ۹۰ درصد محصولات این مزارع از بین رفت و کاهش بارندگی ها موجب شد تا ۱۳ هزار هکتار از کشتزارهای شهرستان زیر کشت گندم آبی نیز به کمترین باردهی رسیده و عملکرد محصول آن ها از ۲ تن محصول در هکتار به نیم تن برسد.

کاهش بارندگی و تبعات خشکسالی که بر قنات ها و چشمه سار ها نیز سایه انداخته موجب شده تا عشایر نیز به‌جای برنامه‌ریزی برای کوچ به ییلاق به کوچ در شهرهای بزرگ‌تر مانند مشهد بیندیشند.

نابودی دسترنج کشاورزان نشان می دهد که این شهرستان با وجود اینکه در زمره شهرستان های پر بارش استان خراسان رضوی قرار دارد اما از قهر طبیعت در امان نمانده و با کمبود آب مواجه است.

خشکسالی چند سال اخیر به شدت سطح آب را در چاه ها و هم چنین ذخیره «سد تبارک» را کاهش داده و لذا در این راستا بسیاری از شهروندان را نیز در بیم قطع و یا کمبود آب قرار داده است.

همه ساله با فرارسیدن فصل تابستان بحث مسئله آب و مدیریت آن بیش از هر زمان دیگری اهمیت پیدا می کند و در هر صورت نیاز است تا با شناخت منابع آبی و نحوه مدیریت و نگه داشتن این ماده حیاتی توجه جدی شود.

در همین راستا به منظور بررسی وضعیت منابع آبی در این شهرستان با محمد توزنده جانی مدیر منابع آب شهرستان قوچان به گفت وگو نشینیم:

* وضعیت منابع آب با توجه به بارش ها چگونه است؟

تا پایان هفته سوم خرداد ۱۴۰۲ استان خراسان رضوی با ۴۶ درصد و شهرستان مشهد با ۶۶ درصد کاهش بارندگی نسبت به متوسط بلندمدت مواجه شده است.

در شهرستان قوچان نیز مقدار کل بارش از ابتدای سال جاری تاکنون ۱۷۴ میلی متر بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ( ۲۵۷ میلی متر) ۳۲ درصد کاهش بارنگی را شاهد هستیم.

از نظر هیدرولوژیکی و شاخص SDI قوچان در شرایط خشکسالی متوسط قرار داشته و با توجه به پتانسیل ضعیف آبخوان های شهرستان و وابسته بودن شدید به نزولات جوی آب های زیرزمینی شهرستان حال مساعدی نداشته و نیاز مبرمی به مدیریت منابع و برداشت از آب های زیرزمینی از طریق کنترل برداشت چاه های مجاز دارد.

* در حال حاضر با توجه به کاهش بارندگی ها نیاز های آبی این شهرستان چگونه تامین می شود؟

در حال حاضر همزمان با سد تبارک، تامین آب شرب شهر قوچان از ۲۵ حلقه چاه و یک رشته قنات صورت می گیرد به طوری که تقریبا ۴۵ درصد از سد تبارک و حدود ۵۵ درصد نیز از طریق چاه ها است.

* آیا نیاز آبی مشترکان تامین می شود؟

با توجه به پیک نیاز آب شرب شهر قوچان در سال های آتی و تحت تأثیر بودن آب های سحی و آب سد از شرایط جوی و هیدرولوژیکی به منظور تأمین پایدار آب شرب و در نظر گرفتن احتمالی آب ذخیره شده در آینده نیاز به حفر حداقل ۵ حلقه چاه سازندی با دبی بالا برای تامین آب شرب می باشد.

* چه تعداد چاه غیر مجاز در این شهرستان حفر شده است؟

تعداد کل چاه های غیر مجاز انسداد یافته در استان خراسان رضوی در دو سال گذشته بالغ بر ۲۹۰۰ حلقه چاه می باشد که از این تعداد حدود ۳۰۰ حلقه در شهرستان قوچان پس از شناسایی و طی مراحل اداری و اخذ دستورات قضایی پر و مسلوب المنفعه گردیده است.

به طور کلی از ابتدای سال ۱۳۹۳ تاکنون بیش از ۱۹۰۰ چلقه چاه غیرمجاز در سطح شهرستان شناسایی و مسلوب المنفعه شده است.

* تاثیر انسداد این چاه ها چه بوده است؟

از برداشت بیش از سه و نیم میلیون مترمکعب آب غیر مجاز از سفره های آب زیرزمینی جلوگیری شده است.

* چاه های غیر مجاز بیشتر توسط چه افرادی حفر می شود؟

۸۰ در صد از چاه های غیر مجاز انسداد یافته در شهرستان قوچان از نوع نیمه عمیق بوده و جهت مصارف باغات و ویلا های احداث شده در حاشیه رودخانه ها و مناطق ییلاقی مورد استفاده قرار می گرفته اند.

الباقی چاه ها نیز مطابق دستورات قضایی صادره و با توجه به برنامه ریزی صورت گرفته و شرایط و امکانات موجود در راستای حفظ حقوق بیت المال و حفاظت از منابع آب زیر زمینی به عنوان یکی از مهمترین ثروت های خدادادی و ملی توسط پرسنل گشت و بازرسی منابع آب قوچان پس از شناسایی و مراحل اداری مسدود خواهند گردید.

* میزان آب ذخیره شده در سد تبارک چقدر است؟

متاسفانه آمار ها نشان می دهد که ذخیره سدهای استان رو به کاهش گذاشته و به رقم ۱۴ درصد رسیده است که بخشی از این مقدار نیز حجم مُرده محسوب می شود و غیرقابل برداشت است لذا سد تبارک هم از این موضوع مستثنا نبوده و حجم آب در مقایسه با دو سال گذشته با کسری قابل توجهی همراه شده است.

حجم مخزن در مورخ بیستم خرداد ۱۴۰۲ به مقدار ۱۹.۸۵ میلیون متر مکعب می باشد که نسبت به سال گذشته (حجم مخزن۲۵.۶۳ میلیون) ۵.۷۸ میلیون متر مکعب میلیون متر مکعب معادل ۲۲.۶ درصد کسری مخزن داریم.

هم چنین در مقایسه با سال ۱۴۰۰ که به میزان ۲۳ میلیون متر مکعب ذخیره داشتیم باید اذعان کرد در حال حاضر حجمی معادل ۱۲ میلیون متر مکعب و حدود ۳۸.۷ درصد کسری داریم.

متاسفانه آمار ها نشان می دهد که ذخیره سدهای خراسان رضوی رو به کاهش گذاشته و به رقم ۱۴ درصد رسیده است که بخشی از این مقدار نیز حجم مُرده محسوب می شود و غیرقابل برداشت است لذا سد تبارک هم از این موضوع مستثنا نبوده و حجم آب در مقایسه با دو سال گذشته با کسری قابل توجهی همراه شده است

* کار انتقال آب از سد به تصفیه خانه شهرستان به کجا رسید؟

پروژه خط انتقال آب شرب از سد تبارک به تصفیه خانه قوچان یکی از مهمترین پروژه های انجام شده در شهرستان قوچان بوده که با تلاش و پیگیری مستمر شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی در شرف افتتاح بوده و بیش از ۹۴ درصد پیشرفت فیزیکی داشته و ان شاالله در آینده نزدیک افتتاح خواهد شد.

این پروژه موجب افزایش کیفیت آب شرب و تأمین پایدار آب شهر شده و با ایجاد ثبات در مخازن از نوسانات کاهش فشار و قطع آب در نقاط مختلف شهر جلوگیری می شود. همچنین با حذف حوزه میانی و انتقال کامل آب از طریق لوله از آلودگی و سرقت آب جلوگیری و کیفیت و شرایط بهداشتی آن بسیار بهبود خواهد یافت.

* چقدر از شبکه آبرسانی این شهرستان دچارفرسودگی است؟

حدود۵۵ کیلومتراز شبکه توزیع آب شرب قوچان فرسوده و نیاز به اصلاح شبکه دارد.

* کل طول کل شبکه توزیع آب شرب قوچان چقدر است؟

حدود ۳۰۰ کیلومتر

* برای اصلاح این شبکه فرسوده به چه اعتباری نیاز داریم؟

برای اصلاح این مقدار شبکه فرسوده به۱۶۵ میلیارد تومان اعتبار نیاز است.

* چه راهکارهایی را برای عبور از بحران خشکسالی باید در دستور کار قرار داد؟

زراعت و آبیاری به روش سنتی همواره یکی از عوامل هدر رفت منابع خدادادی مانند آب های سطحی و زیر زمینی است.

در همین راستا جلوگیری از تبخیر سطحی در زمان خشکسالی، جلوگیری از هدر رفت آب در مصارف خانگی، جلوگیری از هدر رفت آب در کشاورزی، انسداد چاه های غیر مجاز، مصرف بهینه و جلوگیری از هدر رفت آب در صنایع، باز چرخانی پساب و بهره مندی از دانش برای مقابله با تبعات خشکسالی را می توان راهکار ها ضروری برای مقابله با خشکسالی عنوان کرد.