بازار؛ گروه بین‌الملل: ایران و ونزوئلا همزمان با سفر رئیس‌جمهوری ابراهیم رئیسی به سه کشور آمریکای‌جنوبی که کاراکاس نقطه آغازین آن بود، در زمینه توسعه میدان‌ها و پایانه‌های نفتی و احیای ظرفیت پالایشی و پتروشیمی چندین قرارداد همکاری امضا کردند که به وضوح گویای عزم تهران و کاراکاس برای کسب منافع متقابل مالی و خنثی سازی تحریم های فزاینده آمریکا علیه دو کشور، بهبود وضعیت دشوار اقتصادی و افزایش درآمدهای ناشی از منابع نفتی و سوخت‌های فسیلی است.
تعاملات نفتی در مواجه با تحریم‌های نفتی آمریکا
همکاریهای نفتی میان ایران و ونزوئلا از اردیبهشت سال گذشته و در پی امضای قرارداد اولیه برای توسعه پالایشگاه‌های ونزوئلا با دانش فنی و تجهیزات ایرانی وارد فازی جدید شده است. این دو کشور که در مجموع حدود ۴۰درصد از ذخایر نفت جهان را در اختیار دارند، در جریان سفر رئیسی ۲۵ قرارداد در حوزه همکاریهای نفتی، محصولات دانش بنیان، فرهنگی و غیره ...امضا کردند.
سال گذشته و همزمان با امضای قرارداد اولیه میان دو کشور، رویترز از آغاز تدارکات شرکت‌های دولتی ایرانی برای بازسازی بزرگترین پالایشگاه نفت ونزوئلا خبر داده بود. ایران در اردیبهشت سال گذشته قراردادی برای تعمیر کوچک‌ترین پالایشگاه ونزوئلا امضا کرد و متعاقبا آماده پروژه بازسازی مرکز پالایشگاهی پاراگوانا با ظرفیت پالایش ۹۵۵هزار بشکه نفت خام در روز شد.
ایران که خود نیز مانند ونزوئلا تحت تحریم‌های نفتی آمریکا قرار دارد، به دولت ونزوئلا سوخت و رقیق‌کننده عرضه می‌کند تا کاراکاس از این محموله‌ها برای تولید گریدهای سبک‌تر نفت خام و قابل صادرات استفاده کند. براساس گزارش رویترز، ایران از سال ۲۰۲۰ تاکنون قطعاتی را برای تعمیر و به‌روزرسانی شبکه پالایشی ۱.۳ میلیون‌بشکه‌ای در روز ونزوئلا فراهم کرده است.
فقدان میعانات گازی مانع از استخراج نفت فوق‌سنگین ونزوئلا با غلظتی قیرمانند شده است و میعانات گازی ایران به این کشور کمک خواهد کرد تا برداشت نفت از سه تأسیسات نفتی که از جمله بزرگترین ایستگاه‌های استخراج نفت در این کشور هستند را بالا ببرد
فقدان میعانات گازی مانع از استخراج نفت فوق‌سنگین ونزوئلا با غلظتی قیرمانند شده است و میعانات گازی ایران به این کشور کمک خواهد کرد تا برداشت نفت از سه تأسیسات نفتی که از جمله بزرگترین ایستگاه‌های استخراج نفت در این کشور هستند را بالا ببرد. نبود میعانات گازی و رقیق کننده منجر به غیرفعال شدن شمار زیادی از چاه های نفت در این کشور شده است و حالا ونزوئلا قصد دارد تولید نفت خود را روزانه ۲۵۰ هزار بشکه افزایش داده و به یک میلیون بشکه در روز برساند. تا پیش از اعمال تحریم‌های آمریکا که دسترسی ونزوئلا را به رقیق کننده را به شدت محدود کرده است، آمریکا خود یکی از بزرگترین تامین کنندگان مواد رقیق کننده نفتی ونزوئلا محسوب می‌شد.
تداوم همکاریهای نفتی ایران با ونزوئلا نشانه فعال شدن هر چه بیشتر دیپلماسی انرژی ایران است
این در حالی است که ایران به رغم تحریم‌های شدید آمریکا در حوزه صنعت نفت، موفق شده با فرصت سازی از محدودیت‌ها و فشارها حدود ۸۵درصد از تجهیزات موردنیاز صنعت نفت را بومی‌سازی کند تا افزون بر تامین نیاز داخلی، در صادرات خدمات فنی و مهندسی به کشورهای منطقه و دیگر کشورهای نفتی نیز دستی بر آتش داشته باشد. تداوم همکاریهای نفتی ایران با ونزوئلا نشانه فعال شدن هر چه بیشتر دیپلماسی انرژی ایران است چرا که با تکمیل پروژه نوسازی پالایشگاهی در این کشور آمریکای جنوبی، می‌توان انتظار داشت ونزوئلا برای تامین سوخت موردنیاز داخلی خود ظرفیت مورد استفاده پالایشگاه را بالاتر ببرد و بدیهی است این کشور به دلیل نوع گرید نفتی که عرضه می‌کند، برای تامین خوراک پالایشی خود، در کوتاه‌مدت یا حتی میان‌مدت از ایران نفت خام سنگین، میعانات گازی و رقیق‌کننده‌های بیشتری وارد کند.
افزون بر این، سرمایه گذاری تهران در داخل ونزوئلا برای ساخت سکوهای توسعه میادین نفتی در منطقه دلتای اورینوکو نیز حدود ۴ میلیارد دلار تخمین زده می شود.برخی تحلیل‌گران نیز ونزوئلا را بازاری مناسب برای معرفی و توسعه خدمات فنی مهندسی ایران به سایر کشورهای جنوبی، تبدیل ارز و دریافت تسهیلات با فناوری پیشرفته و ورود ایران به سیستم مالی جهانی می دانند.
تا به امروز بیش از ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار قطعه و تجهیز ایرانی از سوی ۱۶۰۰ سازنده ایرانی در پالایشگاه‌های ونزوئلا نصب و راه‌اندازی شده است و بخشی از نفت خام و میعانات گازی ایران نیز در همین پالایشگاه‌ها در حال فرآورش است. به عبارت دیگر با این کار بازارسازی مطلوبی برای فروش و صادرات میعانات گازی و نفت خام کشور در دوران تحریم‌ها شده است. ونزوئلا ۱۲ میلیون تن ظرفیت نصب شده پتروشیمی دارد که پس از خروج کارشناسان خارجی این مقدار به ۲ میلیون تن افت کرده است و ایران با استفاده از پتانسیل های گسترده خود در حوزه مهندسی نفت قادر خواهد بود ۴ میلیون تن از ظرفیت بلاتکلیف پتروشیمی ونزوئلا را با صدور خدمات فنی و مهندسی تولید کند.
در جریان سفر اخیر رئیسی به همراه هیات بلندپایه متشکل از وزرای امور خارجه، نفت، دفاع و بهداشت ، رئیس دفتر و معاون سیاسی وی نخستین قرارداد تعمیرات اساسی یکی از مجتمع‌های پتروشیمی (تولید آمونیاک) ونزوئلا به‌دست شرکت‌های ایرانی با حضور مسئولان بلندپایه دو کشور امضا شد. تولید در این مجتمع پتروشیمی به‌دلیل تحریم‌های آمریکایی متوقف شده بود که امید می‌رود با راه اندازی دوباره آن از محل تولید و فروش محصول آمونیاک بازگشت سرمایه‌گذاری طرف ایرانی به خوبی انجام شود. هم‌چنین قرارداد توسعه و تعمیرات اساسی پایانه نفتی خوزه ونزوئلا به دست متخصصان ایرانی همزمان با سفر رئیس‌جمهوری به کاراکاس در حضور وزیر نفت امضا شد.
بر اساس این قرارداد، افزایش ذخیره‌سازی در پایانه نفتی خوزه، تکمیل مخازن ذخیره‌سازی، ارتقای سیستم‌های انتقال و افزایش ظرفیت بارگیری از اهداف این قرارداد است و تأمین مالی این پروژه به‌عهده طرف ونزوئلایی خواهد بود. هم‌چنین شرکت دانش‌بنیان ایرانی با حمایت وزارت نفت، با صدور محصولات دانش‌بنیان ایرانی، پنج ایستگاه تقویت فشار گاز ونزوئلا را تجهیز می‌کند.
در قالب این قرارداد صادرات و تجهیز پنج ایستگاه تقویت فشار گاز که با ونزوئلا در زمینه تجهیزات سیستم‌های اتوماسیون، مخابرات و ابزار دقیق، تله‌متری و دیگر تجهیزات موردنیاز ایستگاه‌های تقویت فشار امضا شده است، تجهیزات موردنیاز این ایستگاه‌های تقویت فشار گاز، توسط شرکت دانش‌بنیان ایرانی، ساخته و نصب خواهد شد.
درواقع ماهیت روابط ایران و ونزوئلا بر مبنای ایدوئولوژی همگرای ضدامپریالیستی و ضدآمریکایی آنها شکل گرفته است و امضای توافقنامه همکاری استراتژیک ۲۰ ساله میان دو کشور نیز بر همین اساس صورت گرفته است، چرا که صنعت نفت تنها حوزه همکاری این دو کشور به شمار نمی‌آید
درواقع ماهیت روابط ایران و ونزوئلا بر مبنای ایدوئولوژی همگرای ضدامپریالیستی و ضدآمریکایی آنها شکل گرفته است و امضای توافقنامه همکاری استراتژیک ۲۰ ساله میان دو کشور نیز بر همین اساس صورت گرفته است، چرا که صنعت نفت تنها حوزه همکاری این دو کشور به شمار نمی‌آید. رؤسای جمهوری ایران و ونزوئلا خرداد گذشته سند همکاریهای جامع راهبردی ۲۰ساله دو کشور را در مجموعه فرهنگی ـ تاریخی سعدآباد و در زمان سفر نیکلاس مادورو به ایران امضا کردند. پیش تر مادورو در آبان ۹۵ به ایران سفر کرده بود.
روابط جمهوری اسلامی ایران با کشورهای آمریکای لاتین در دولت های مختلف با فراز و فرودهایی همراه بوده که اوج آن در دولت نهم و دهم صورت گرفت و میزان مبادلات تجاری ایران و آمریکای‌لاتین از ۹۰۰ میلیون دلار در سال ۱۳۷۹ به نزدیک ۴ میلیارد دلار در سال ۱۳۹۲ رسیده بود. در آن سال ها، ایران در روابط اقتصادی خود با کشورهای آمریکای‌لاتین به متنوع سازی شرکای اقتصادی و بازرگانی پرداخت و طی سال‌های ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۲ توانست بیش از ۲۵۰ توافقتنامه تجاری با کشورهای آمریکای‌لاتین امضا کند.
از جمله این طرح می توان به توسعه صنعتی محور آبپوره‌ـ اورینوکو، ساخت۷۰ هزار واحد مسکونی، همکاریهای آب و برق، فرآورده‌های خون و انتقال فناوری، ساخت کارخانه مهمات، کارخانه مونتاژ خودرو و کارخانه سیمان اشاره کرد. اما در دوران حسن روحانی روابط این دو کشور در مدار سینوسی قرار گرفت و وی در ابتدا با هدف خارج کردن ایران از انزوای اقتصادی و سیاسی و رسیدن به توافق هسته‌ای با غرب ونزوئلا را از دایره توجه ایران خارج کرد، اما متعاقبا پس از خروج یکجانبه آمریکا از برجام و بدعهدی غرب در خصوص توافق هسته‌ای، ایران بار دیگر ونزوئلا را به عنوان شریک بالقوه تجاری و سیاسی در نظر گرفت و با اقداماتی چون ارسال نفتکش حامل سوخت و افتتاح فروشگاه ایرانی مگاسیس در این کشور تحریم‌های آمریکا را به چالش کشید.
متعاقبا رئیسی نیز پس از روی کار آمدن خود استراتژی شرق‌گرایی و جنوب‌گرایی و توازن در روابط خارجی را در اولویت قرار داده و ونزوئلا را به عنوان یک شریک راهبردی با پتانسیل اقتصادی قوی برای ایران می داند و سفرهای مکرر اعضای دولت وی به آمریکای جنوبی مانند سفر وزیر خارجه به نیکاراگوئه، ونزوئلا و کوبا (۳مقصد رئیسی در سفر اخیرش به آمریکای جنوبی) خود مهر تاییدی بر این موضوع است.
زمین‌های زراعی قابل کشت گسترده و منابع آبی غنی برای کشاورزی در آمریکای لاتین فرصتی مغتنم برای کشاورزی فراسرزمینی ایران هم به منظور تامین مایحتاح زراعی کشور و هم ارزآوری از طریق خدمات فنی مهندسی مربوط به حوزه زراعت بدون نگرانی از موضوع آب است
منطقه آمریکای لاتین در قیاس با سایر مناطق جهان سرشار از ثروت‌های طبیعی و منابع مادی است این منطقه از ۲۵ درصد از زمین‌های جنگلی و قابل کشت و ۳۰ درصد از آب شیرین موجود در جهان برخوردار است که با توجه به شرایط اقلیمی ایران که در ناحیه نیمه خشک قرار دارد فرصت بسیار مناسبی برای کشاورزی فراسرزمینی هم به منظور تامین مایحتاح زراعی کشور و هم ارزآوری از طریق خدمات فنی مهندسی مربوط به حوزه زراعت بدون نگرانی از موضوع آب است. علاوه بر این، ۶ کشور از ۱۷ کشوری که در جهان از نظر بیولوژیکی بسیار متنوع هستند و ۱۳ کشور از ۱۵ کشوری که بیشترین تولیدات معدنی را دارا هستند، در این منطقه قرار دارند. هم‌چنین، ۶۵ درصد از ذخایر جهانی لیتیوم، ۴۲ درصد از ذخایر نقره، ۳۸ درصد از ذخایر مس و ۲۱ درصد از ذخایر جهانی آهن در منطقه آمریکای لاتین قرار دارد.
کارشناسان معتقدند حوزه‌های همکاری با کشورهای آمریکای لاتین را با توجه به نیاز منطقه می‌توان انرژی به ویژه نفت و گاز، صنایع تولید مواد غذایی، صنایع تولید مواد شیمیایی و شوینده، عمران، ساخت سد، تولید برق و انرژهای برق آبی، ساخت مسکن، معادن و فلزات، خدمات مستشاری، آموزش و مهارت افزایی، کشاورزی صنعتی و سنتی، دامداری سنتی و صنعتی، تامین و توزیع سبد غذایی، بهداشت و درمان خصوصا دارو و خدمات درمانگاهی، تکنولوژی های تک و نانوتکنولوژی و ... تعریف کرد.
نتیجه
ایران که توانسته علی‌رغم تحریم‌های فزاینده امریکا خصوصا در صنعت نفت به خودکفایی در تامین زنجیره تولید و ساخت قطعات برسد، می‌تواند با ادغام شدن در اقتصادهای کشورهای همگرا نقش گسترده‌تری در توسعه اقتصادی و ارزاوری و دورزدن تحریم‌های آمریکا ایفا کند که نمونه بارز آن افزایش مشارکت اقتصادی با کوبا، ونزوئلا و نیکاراگوئه است که نیازمند تجهیزات صنعتی نفتی ایران هستند و هدف تحریم‌های آمریکا نیز قرار گرفته‌اند.
بدیهی است با توجه به رویکرد کنونی دولت ایران، روند تعاملات اقتصادی و سیاسی با کشورهای آمریکای لاتین، خصوصا کشورایی با ایدئولوژی مشابه در مدار تعامل و رونق قرار گیرد و این در حالی است که با توسعه و گسترش توانمندی‌های نیروهای نظامی جمهوری اسلامی ایران گستره حضور آن به آمریکای لاتین که روزی حیاط خلوت آمریکا بوده است نیز رسیده است که به نوعی پاسخ به تهدیدات بالقوه آمریکا در منطقه به ایران به شمار می‌آید.
ایران همزمان با گسترش روابط با ونزوئلا می‌تواند به تقویت و ترمیم روابط با دیگر کشورهای این حوزه اقدام کند که ارزاورزی بیشتر متقابل و ایجاد وابستگی اقتصادی و سیاسی مستحکمتری میان ایران و کشورهای این حوزه در پی خواهد داشت. تهران پیشتر روابط اقتصادی و تجاری گسترده‌ای را با کشورهای بولیوی، نیکاراگوئه و اکوادور برقرار کرده بود که می‌توان به پروژه ایران برای تجهیز بنادر نیکاراگوئه، ساخت تأسیسات پتروشیمی در اکوادور، ساخت کارخانه سیمان، اکتشاف اورانیوم و استخراج معادن بولیوی در دولت دهم نیز اشاره کرد.
نظر شما