بازار گروه استانها؛ خشکسالی این روزها بیش از همیشه چهره کریه خود را به مردم استان سمنان نشان داده است تا جایی که آب شرب در برخی از ساعت ها در شهرهای مانند سمنان و شاهرود با افت فشار یا قطعی طولانی مدت رو به رو می شود دلیل آن هم افت شدید منابع آبی است.
مسئولان آب و فاضلاب استان سمنان اعلام کردند که دو شهر شاهرود و سمنان روی هم ۵۳۰ لیتر بر ثانیه کمبود آب دارند و این یعنی برای همه خانواده‌های شاهرودی و سمنانی در تمام ۲۴ ساعت روز آب وجود ندارد لذا باید فکری کرد تا شرایط بهتر مدیریت شود.
توازن در توزیع آب
یک کارشناس عمران آب در گفتگو با خبرنگار بازار، ضمن بیان اینکه یکی از راهکارهای تامین کسری آب مورد نیاز در استان سمنان کاهش سهم کشاورزی است چرا که در این استان آب به توازن و عدالت بین بخش‌های مختلف توزیع نمی‌شود، گفت: توزیع عادلانه آب به ما در مدیریت آن نیز کمک می‌کند.
کشاورزی استان سمنان در حالی ۹۰ درصد آب استان را مصرف می‌کند که مجموع اراضی تحت کشت آبیاری تحت فشار یا اصطلاحاً آبیاری نوین در این استان حتی به ۴۰ الی ۵۰ هزار هکتار هم نمی رسد
محمد مهدی باقری با بیان اینکه اطلاعاتی که از گفته مسئولان استان سمنان برمی‌آید نشان می‌دهد که ۹۰ درصد آب گرانبها در استان صرف کشاورزی می‌شود، شش درصد آن سهم شرب و چهار درصد سهم صنایع است، بیان کرد: این در حالی است که به طور میانگین سهم صنعت می‌بایست شش درصد و سهم شرب حداقل باید هشت درصد باشد.
وی افزود: این نشان می‌دهد که کشاورزی استان سمنان پنج درصد بیش از میزان میانگین آب گرانبها و با ارزش در استان سمنان را مصرف می‌کند پنج درصدی که خودش به تنهایی آنقدر آب را شامل می شود که کسری تمام شهرهای استان را می‌توان با آن جبران کرد همانطور که با افزایش یک درصدی سهم صنعت در آب می‌توان بخشی از نیاز آبی استان در بخش صنعت را تامین کرد.
مشکلات کشاورزان را درک می‌کنیم اما مصرف باید بهینه شود
یک کارشناس حوزه کشاورزی نیز در گفتگو با خبرنگار بازار، می‌گوید: کاهش سهم کشاورزی از آب زمانی مطرح می شود که بر روی کشاورزان هم فشارهای زیادی قرار دارد از یک سو هزینه‌های تولید به شدت افزایش پیدا کرده و از سوی دیگر مشکل فروش محصولات تولیدی و تامین آب مورد نیاز و با کیفیت غیر قابل کتمان است.
ابرهیم شریف زاده ضمن تاکید بر اینکه مشکلات کشاورزان را درک می کنیم اما باید مصرف هم بهینه شود، ابراز داشت: باید منصف بود و دانست که در همین شهرستان‌های سمنان، شاهرود و گرمسار که با بیشترین تنش روبه‌رو هستند هکتارها خربزه و هندوانه کاشته می‌شود.
وی با بیان اینکه این یعنی بخش کوچکی از کشاورزان استان سمنان آب گرانبهایی که هر قطره آن با خون دل از زمین بیرون می‌آید را هدر می‌دهند لذا چاره‌ای به جز کاهش سهم کشاورزی از آب استان سمنان آن هم با کمترین مشکل و دشواری برای کشاورزان باقی نمانده است، افزود: کاهش سهم کشاورزی می‌تواند به ما در مدیریت آب کمک کند.
در اجرای طرح کشت منطبق بر اقلیم خشک استان سمنان آنچنان موفق نبوده‌ایم
این کارشناس با بیان ایکه موضوع کاهش سهم کشاورزی در زمینه «مدیریت منابع آبی» مطرح می شود، گفت: این توضیح را باید داد که مقصود از «تنها راهکار» صرفاً بخش مدیریت مصرف است و گرنه انتقال آب بین حوزه‌ای از یک حوزه آبخیز یا اجرای طرح های کوتاه مدت و میان مدت برای تامین آب و یافتن منابع جدید از جمله راهکارهای رفع و کاهش مشکل خشکسالی محسوب می شوند که کشاورزان را هم منتفع می سازد.
آبیاری نوین طرحی که به خوبی اجرا نشده است
یک بازنشسته آب و فاضلاب و کارشناس طرح و برنامه نیز در گفتگو با خبرنگار بازار، درباره کاهش مصرف آب در استان می‌گوید: کشاورزی استان سمنان در حالی ۹۰ درصد آب استان را مصرف می‌کند که مجموع اراضی تحت کشت آبیاری تحت فشار یا اصطلاحاً آبیاری نوین در این استان حتی به ۴۰ الی ۵۰ هزار هکتار هم نمی رسد.
حمیدرضا محمدی ادامه می‌دهد: این در حالی است که مجموع اراضی کشاورزی استان سمنان ۱۹۸ هزار هکتار برآورد می‌شود به عبارت دیگر ۷۵ درصد از کشاورزی استان غرق‌آبی سنتی و با جوی‌های خاکی آبیاری می شود به عبارت دیگر بخش زیادی از کشاورزی استان همچنان سنتی است آن هم استانی که با روش‌های غرق‌آبی هندوانه و خربزه می‌کارند.
وی افزود: موضوعی که باید به آن توجه داشت این است که در اوج خشکسالی همواره مشکلات کشاورزان استان سمنان شنیده شده تا جایی که مدام درباره کمبود آب با کیفیت مورد نیاز کشاورزان مباحث فراوانی مطرح است اما روی دیگر سکه هم کشت وسیع صیفی جات و همچنین تره‌باری مانند هندوانه و خربزه است که قاتل منابع آبی هستند.
حرکت به سمت کشت های کم آب بر
این صاحب نظر حوزه آب بیان می کند: اگر کشاورزان از مسئولان انتقاد دارند که چرا نتوانستند منابع آبی مناسبی را برای مصرف بخش کشاورزی استان تامین کنند باید این انتقاد را نیز بپذیرند که بخشی از همکاران آنها هکتار ها زمین را با میلیون‌ها متر مکعب آب گران بها تحت کشت هندوانه و خربزه انواع صیفی بادمجان و کدو و سبزیجات غرغابی مانند اسفناج دارند لذا اگر قرار است مردم افکارعمومی مسئولان سازمان‌های مردم نهاد صدای کشاورزان شده و مشکلات آنها را به گوش مسئولان برسانند، کشاورزان نیز باید با جریان خشکسالی حاکم بر استان سمنان کنار بیایند و به کشت کم آب بر تن بدهند.
محمدی با بیان اینکه امروز در حالی یک هندوانه چهار کیلوگرمی نهایتاً ۸۰ هزار تومان فروخته می‌شود که به گفته کارشناسان حداقل ۳۲۰ هزار تومان آب گرانبها برای آن هدر رفته است، گفت: ارزش یک هندوانه چهار کیلوگرمی حداقل ۳۵۰ هزار تومان برآورد می‌شود اما کشاورز آن را ۳۰ هزار تومان و مغازه دار با لحاظ سود و هزینه حمل و نقل آن را ۸۰ هزار تومان می فروشد در حالی که در این بین یک فاجعه زیست محیطی نیز رخ داده و هر روز سطح آب های مورد نیاز آن افت می کند و مسئولان متهم می شوند که باید آب فراهم کنند.
کشاورزی کم‌بهره مصرف‌گرا امروز در سراسر استان سمنان رخ نمایی می‌کند
وی می افزاید: جهاد کشاورزی استان سمنان در زمینه ترویج کشت های کم آب و اقدامات و خدمات خوبی را ارائه کرده اما وقتی همه چیز روی کاغذ و بر حسب آمار پیاده می شود متوجه می شویم که اولاً در اجرای طرح کشت منطبق بر اقلیم خشک استان سمنان آنچنان موفق نبوده‌ایم در ثانی نتوانستیم سهم قابل توجهی را از کشاورزی بکاریم تا بتوانیم آن را در اختیار صنعت و شرب قرار بدهیم چرا که ملاک باید برای ما آمار و ارقام باشد و نه اظهارات مسئولان استان سمنان.
کشاورزی مصرف گرای کم بازده
در نهایت نظر یک کارشناس اقتصادی را نیز می پرسیم. حسام الدین بهرامی در گفتگو با خبرنگار بازار، می‌گوید: امروز شاهد پدیده ای هستیم که سبب شده نه تنها خشکسالی گریبان استان سمنان را گرفته بلکه کشاورزی پرمصرف استان سمنان نیز دچار کاهش شدید کیفی و کمی تولیدات شده است به عبارت دیگر کشاورزی کم‌بهره مصرف گرا امروز در سراسر استان سمنان رخ نمایی می‌کند.
بهرامی با بیان اینکه کشاورزی استان سمنان اصلاً متناسب با مصرف و منابع آب نیست، ابراز کرد: این نوع کشاورزی برای ما نه آورده مالی داشته و نه توانسته آن میزان اشتغال را فراهم کند لذا باید فکری به حال این کشاورزی کرد.
وی با بیان اینکه ما اگر پسته دامغان را کنار بگذاریم شاهد هستیم که حتی یک محصول برند سازی شده کشاورزی در استان سمنان دیده نمی شود که بتواند برای ما آورده مالی به همراه داشته باشد، گفت: از سوی دیگر صادرات محصولات کشاورزی استان سمنان هم تقریباً صفر است در نتیجه سوال پدید می‌آید که چرا باید ۹۰ درصد آب استان سمنان صرف یک کشاورزی کم‌بهره بشود؟
محصول پسته یک نمونه از تغییر الگوی کشت موفق در استان است که اگر آن را ملاک قرار بدهیم اتفاقاً ثابت می کند که حرکت ما به سمت کشت‌های منطبق بر الگو و اقلیم می‌تواند به لحاظ اقتصادی هم برای ما صرفه داشته باشد. در نهایت باید گفت کارشناسان عقیده دارند که در اجرای طرح‌های مدیریت آب کشاورزی و همچنین الگوی کشت موفق نبوده ایم در نتیجه قدری با جبر و قدری با اختیار مبتنی بر ترویج درست می بایست اقدام عاجلی را صورت داد چرا که در دو دهه اخیر سال‌های طلایی را به راحتی از دست داده‌ایم از سوی دیگر باید این توضیح را داد که تحقیقات خبرنگار بازار تائید می‌کند که اراضی قابل توجهی در شهرستان‌های سرخه، گرمسار، سمنان و شاهرود تحت کشت خربزه قرار دارد و کسی نیز جلو دار این موضوع نیست.
نظر شما