بازار؛ گروه بین الملل: اخیرا وزیر خارجه ایران حسین امیرعبداللهیان و همتای اماراتی وی شیخ عبدالله بن زاید آل نهیان در گفت و گوی تلفنی بر اهمیت هر چه بیشتر توسعه همکاری‌های اقتصادی از جمله مشارکت بیش تر بخش خصوصی دو طرف تاکید کردند.
هم چنین شیخ عبدالله بن زائد آل نهیان با اشاره به منافع مشترک دو کشور در توسعه روابط فی مابین در عرصه‌های مختلف خواستار استفاده از فرصت‌های متنوع همکاری مشترک شد.
بهبود روابط ایران و عربستان نویدبخش ترمیم اقتصاد ایران و توسعه تعاملات اقتصادی با کشورهای عربی
در پی توافق ایران و عربستان بر سر خاتمه دادن به تنش های سیاسی که به میانجیگری چین، عمان و عراق صورت گرفت، کشورهای عربی چون بحرین، قطر، کویت، امارات، اردن، لبنان، و الجزایر نیز از این توافق استقبال کرده و آن را گامی در جهت صلح و ثبات منطقه اعلام کردند.
این در حالی است که به گفته تحلیلگران اقتصادی چون یحیی آل اسحاق، رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و عراق، اثرات جانبی حسن روابط ایران با عربستان در صورت ادامه توافق، می‌تواند شامل تسهیل رفت و آمد برای تجار ایرانی در منطقه و بهبود روابط تجاری و نقل و انتقالات مالی ایران باشد. چنین پیشرفت‌های دیپلماتیکی با هدایت سرمایه‌ها به سمت مشارکت‌های اقتصادی با کشوری چون امارات به جای مسائل امنیتی می‌تواند ثبات و آرامش بیش تر را در منطقه به ارمغان آورد.
بهبود و تقویت روابط اقتصادی ایران با امارات به عنوان یکی از متحدین ریاض دستاوردهایی چون ورود کالاهای صادراتی ایران به بازارهای ثالث، افزایش ورود درهم به ایران و کاهش نرخ ارز را در پی خواهد داشت
افزون بر این، بهبود و تقویت روابط اقتصادی ایران با امارات به عنوان یکی از متحدین ریاض دستاوردهایی چون ورود کالاهای صادراتی ایران به بازارهای ثالث، افزایش ورود درهم به ایران و کاهش نرخ ارز را در پی خواهد داشت.
این در حالی است که امارات طی سه سال گذشته یکی از اصلی ترین شرکای تجاری ایران بوده است. حتی در زمان تحریم های شدید علیه ایران و هم چنین تیرگی روابط تهران و ریاض طی چند سال اخیر که منجر به کاهش سطح حضور امارات در ایران به کاردار شد، ابوظبی هرگز درب های تجارت خود با ایران را نبست.
افزون بر این امارت یکی از کشورهای عرب حوزه خلیج فارس است که همواره روند رشد اقتصادی مثبتی داشته و در شرایط بسیار مطلوبی از نظر میزان تجارت، میزان جذب سرمایه گذار خارجی و ریسک پایین برای فعالیت اقتصادی به سر می برد.
برای هر دو کشور ایران و امارات تنوع اقتصادی از اهمیت بسزایی برخوردار است و این موضوع می‌تواند هدایت سرمایه‌گذاری مشترک دو طرف را به سمت حوزه‌هایی به‌ویژه بخش معدن به منظور پاسخ‌گویی به تحولات ژئوپلیتیکی ببرد و رفع نیاز به تکیه بر سوخت‌های فسیلی سنتی یعنی نفت و گاز را میسر کند
برای هر دو کشور ایران و امارات تنوع اقتصادی از اهمیت بسزایی برخوردار است و این موضوع می‌تواند هدایت سرمایه‌گذاری مشترک دو طرف را به سمت حوزه‌هایی به‌ویژه بخش معدن به منظور پاسخ‌گویی به تحولات ژئوپلیتیکی ببرد و رفع نیاز به تکیه بر سوخت‌های فسیلی سنتی یعنی نفت و گاز را میسر کند. بخش های دارویی و پزشکی نیز که کمتر هدف تحریم های غربی قرار گرفته اند می توانند در زمره مشارکت های دوجانبه قرار گیرند.
افزون بر این، حدود ۵۰۰ هزار ایرانی در دبی سکونت دارند و در سال۲۰۱۰ نیز ۸هزار شرکت ایرانی در دبی ثبت‌شده بود. حجم تجارت میان دو کشور در بالاترین سطح میان همسایگان ایران بوده است که تنها رقیب آن در این فهرست عراق است. می‌توان با اندکی مسامحه از نظر اقتصادی دو کشور را متحد استراتژیک یکدیگر دانست. شاهد قطعی این ادعا ارتقای دوباره روابط دو کشور به سطح سفیر پس از هفت سال است. در سال۱۳۹۴ و بر سر تنش سیاسی، روابط دیپلماتیک دو کشور کاهش یافت و به سطح کاردار رسید، با این‌حال اواخر مرداد سال گذشته وزارت‌خارجه امارات‌متحده‌عربی سیف‌محمد الزعابی را به عنوان سفیر جدید خود در ایران انتخاب کرد.
پتانسیل ها و نقاط ضعف تهران در تجارت با دبی
به گزارش رویترز، حجم تجارت خارجی امارات در سال ۲۰۲۲ بالغ بر ۲.۲ تریلیون دلار بوده است که نسبت به سال پیش از آن افزایش ۱۷ درصدی داشته است.
شورای همکاری خلیج فارس، اتحادیه عرب، اوپک، آاوپک، سازمان کنفرانس اسلامی، بانک عرب برای توسعه اقتصادی آفریقا، صندوق توسعه اقتصادی و اجتماعی اعراب، صندوق پول اعراب، فائو، بانک توسعه اسلامی، گروه ۷۷، صندوق بین‌المللی پول، سازمان ملل متحد، سازمان جهانی تجارت بخشی از سازمان‌های اقتصادی بین المللی هستند که امارات متحده عربی رسماً به عضویت در آنها در آمده است.
مبادلات تجاری امارات با سایر نقاط جهان شامل صنعت و توسعه زیرساخت، کالاهای لوکس، الماس، طلا و فلزات گران بها، اسب‌های نژاد خالص و خزندگان است که بخش قابل توجهی از آمارهای تجاری امارات را به خود اختصاص می‌دهند.
پیش تر عرفان شاکری رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و امارات این کشور را به عنوان نخستین شریک تجاری ایران به لحاظ واردات عنوان کرده بود. حجم مراوداتی سال ۱۴۰۱ میان دو کشور حدود ۲۲ میلیارد دلار بوده است.
این در حالی است که تراز تجاری میان ایران و امارات همواره به سمت امارات سنگینی میکند، اما می‌توان با تهیه یک نقشه راهبردی وضعیت را بهبود بخشید و کفه را به نفع ایران هدایت کرد.
برای نمونه در سال ۲۰۱۷ واردات از ایران سهمی ۰.۷ درصدی از بازار امارات داشت درحالی که ۹.۴ درصد کل صادرات امارات به مقصد ایران بوده است، پس از کاهش شدید روابط اقتصادی دو کشور تا سال ،۲۰۱۵ بار دیگر در سال۲۰۱۷ حجم مبادلات دو کشور رشدی ۴۲درصدی را تجربه کرد.
اما این روند در پی خروج یک جانبه آمریکا ار برجام در ماه مه ۲۰۱۱۸ و موضع‌گیری بسیار سخت امارات‌متحده‌عربی پس از دور جدید تحریم‌های ترامپ عمر طولانی نداشت. این تغییر رفتار هم برای ایرانی‌ها گران آمد و مقام‌های رسمی را به فکر یافتن جایگزینی برای تجارت و پایانه‌های صادراتی انداخت. بنا به گزارش‌ها برای این مقصود دو کشور عمان و قطر کاندیدای جایگزینی امارات شدند. هرچند برخی در ایران معتقد بودند قطع روابط با امارات در هیچ‌حالتی به صلاح نیست و یکی از اعضای اتاق بازرگانی ایران هشدار داد که دبی همواره راه تجارت ایران در زمانه سختی بوده است.
به گفته کارشناسان هرچند امارات از نظر رویکرد سیاسی به ایران تفاوتی عمده با عمان دارد، اما به‌عنوان مرکز ثقل تجارت منطقه و ناگزیر سیاست‌هایی مستقل از متحدان خود در پیش می‌گیرد. امارات از نظر حجم مبادلات و ترانزیت در منطقه و خلیج‌فارس اهمیت دارد و هاب مالی مهمی محسوب می‌شود. حجم تجارت دو کشور در سال۱۴۰۰ به سطح بیش از ۲۱میلیارد دلار رسید که امارات را شریک اول واردات و شریک چهارم صادرات ایران کرد. از این میزان ۳۰درصد صادرات و ۷۰درصد واردات بوده است که نشان از وابستگی دو کشور از نظر تجاری حتی در زمان تحریم دارد.
امارات به واسطه اقلیم گرم و خشک خود و تامین امنیت غذایی، واردات مواد غذایی و محصولات کشاورزی در اولویت نخست قرار دارده است و ایران با تنوع محصولات زراعی خود می تواند در صورت بهبود زیرساخت و ارائه محصولات باغی و کشاورزی با استانداردهای مدنظر ابوظبی سهم خود را از بازار این کشور همسایه آبی توسعه دهد. هرچند که عدم صدور روادید تجاری و توریستی، لغو روادید و اقامت برخی ایرانیان، سخت‌گیری بانک مرکزی امارات بر حساب‌های ایرانی، ضعف در ناوگان حمل و نقل جاده‌ای کانتینردار یخچالی، نبود زیرساخت‌های سردخانه‌ای برای حفظ بازارهای صادراتی، عدم ثبات در صادرات محصولات، عدم پایش مستمر وضعیت رقابتی و مزیت نسبی کالاها در برابر رقبا، بالابودن ارزش پایه گمرکی و خلأهای موجود در بخشنامه‌های بانک مرکزی از مهم‌ترین موانع و مشکلات توسعه روابط اقتصادی ایران و امارات است.
صادرات مجدد از امارات، بازویی قدرتمند برای توسعه تجارت ایران
جایگاه صادرات مجدد در اقتصاد امارات از مطلوبیت خوبی برخوردار است، بنابراین انتظار می‌رود فرصت‌های قابل توجهی برای تجار ایرانی در حوزه های محصولات معدنی و نفت خام و محصولات کشاورزی، و هم چنین صادرات محصولات با پیچیدگی و سطح فناوری بالاتر مانند تجهیزات صنعتی و پزشکی را فراهم میکند؛ افزون بر این این مزیت موجب بازارسازی بیش تر برای کالاهای ایرانی نیز خواهد شد. از سوی دیگر با توجه به بنادر متعدد در امارات از جمله بندر جبل علی امکان صادرات مجدد برای ایران بسیار تسهیل می شود. بندر جبل علی و مناطق آزاد آن میزبان بیش از ١٥٠٠٠ شرکت است.
به دلیل محدودیت‌های مالی و تجاری غرب، ایران در حال حاضر قادر به فعالیت مستقیم در بازارهای بین‌المللی نیست، اما تمایل امارات به استراتژی صادرات مجدد این فرصت را به وجود آورده که تاجران ایرانی کالاهای خود را با حاشیه سود کمتر به امارات صادر کنند و تا زمان رفع محدودیت ها علاوه بر حفظ سهم خود در بازارهای بین‌المللی از بنیه تولیدی و صادراتی کشور محافظت کنند
به دلیل محدودیت‌های مالی و تجاری غرب، ایران در حال حاضر قادر به فعالیت و حضور مستقیم در بازارهای بین‌المللی نیست، اما تمایل امارات به استراتژی صادرات مجدد این فرصت را به وجود آورده است که تاجران ایرانی کالاهای خود را با حاشیه سود کمتر به امارات صادر کنند و از این طریق تا زمانی که محدودیت‌های موجود رفع شود، هم سهم خود در بازارهای بین‌المللی را حفظ کنند و هم از بنیه تولیدی و صادراتی کشور در مقابل تحریم‌ها محافظت می‌کنند.
تجار ایرانی به‌دلیل تحریم‌ها و فقدان موافقت‌نامه‌های تجارت آزاد به اسکله‌هایی برای صادرات مجدد نیازمند هستند. پیش از بروز تنش ها میان ایران و عربستان که تاحدی بر روابط تهران و ابوظبی نیز سایه انداخت، این نقش بر عهده امارات بود، اما طی سال های اخیر عمان جای امارات را گرفت، هرچند تجارت با این کشور هیچ‌گاه به حجم تجارت با امارات نزدیک نشد؛ اما رشد قابل توجهی یافت.
صادرات مجدد از آن جهت برای ایران اهمیت مضاعف دارد که در فقدان سازوکارهای تجارت آزاد کشورهای مورد بررسی بستری برای صادرات بیشتر کالاهای ایرانی هستند. کمبود زیرساخت بنادر و حمل و نقل ریلی که در دنیا مورد اهمیت قرار گرفته و با توجه به موقعیت جغرافیایی ایران، می‌تواند با جذب سرمایه گذاری در این حوزه درآمدهای ارزی خود را از مسیر ترانزیت بیشترکند.
چرخش مجدد امارات به سوی ایران
تمایل به توسعه تجارت با ایران در میان مقام های اماراتی بیش از گذشته مشهود است. اواخر اسفند ماه سال جاری نخست وزیر امارات و امیر دوبی شیخ محمد بن راشد آل‌مکتوم در دیدار با علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی گفته بود: سیاست قطعی ما این است که به هیچ کشور یا بازیگر ثالثی اجازه ندهیم میان دو کشور تفرقه‌افکنی کرده یا از جغرافیای امارات علیه ایران استفاده کند. امارات تمام ظرفیت‌های خود را در راستای کمک به اجرایی‌سازی این توافق به خدمت خواهد گرفت.
وی هم چنین تاکید کرده بود که این کشور تمام تلاش خود را برای حل‌وفصل مشکلات اتباع و نهادهای ایرانی مستقر در دوبی به‌کار خواهد بست.
آذر ماه سال گذشته نیز طحنون بن زائد، مشاور امنیت ملی امارات به تهران سفر کرد. به عقیده صاحب نظران، این دیدارها در سایه تلاش امارات برای بهبود رابطه با رقبای منطقه‌ای انجام شد که علاوه بر ایران، ترکیه و قطر را نیز شامل می‌شود . نقش محوری شیخ طحنون که آغازگر سفر به این کشورها بود؛ حاکی از جایگاه قدرتمند او در دولت ابوظبی است. پیش از ایران، او در سفر به ترکیه و قطر نیز با سران این کشورها دیدار کرد و این سرآغازی شد برای اینکه دیدارهای دیگری نیز میان مقامات اماراتی و ترکیه‌ای یا قطری انجام شود.
به لحاظ سیاسی، ایران و امارات در دو سوی مخالف بسیاری از مناقشات منطقه‌ای ایستاده اند. علاوه بر ادعای امارات درباره جزایر سه گانه ایران، تهران و ابوظبی، نظرات متفاوتی در خصوص تحولات یمن، لبنان، عراق و سوریه دارند و اخیرا هم حضور رژیم صهیونیستی در امارات، به لیست موارد مورد اختلاف آن ها افزوده شده است.
حتی ابراهیم رئیسی در دیدار با شیخ طحنون مساله حضور اسرائیل در امارات را مطرح کرده و گفته بود: صهیونیست‌ها در منطقه به دنبال اهداف شوم خود هستند و هرجا بتوانند جای پایی پیدا کنند آن را به وسیله‌ای برای توسعه طلبی و فتنه انگیزی تبدیل می‌کنند لذا کشورهای منطقه باید مراقب باشند.
شیخ طنون در این دیدار گفته بود : ما فرزندان این منطقه هستیم و یک سرنوشت داریم لذا توسعه روابط دو کشور در دستور کار ما قرار دارد. این دیدارها نقطه عطفی در روابط دو کشور خواهد بود.
وی هم چنین ایران را کشوری بزرگ و قدرتمند در منطقه با موقعیت ژئوپلیتیک منحصربه‌فرد خواند و اعلام کرد توسعه روابط گرم و برادرانه میان ابوظبی و تهران در اولویت سیاست‌های خارجی کشور متبوعش قرار دارد.
سفر این مقام بلندپایه اماراتی به ایران بعد از سال‌ها تنش و سردی روابط میان دو کشور، سبب شد که افکار عمومی و رسانه‌های بین‌المللی، اهداف این سفر را در راستای تنش‌زدایی و همچنین آغاز یک دوران جدید میان تهران و ابوظبی و حتی منطقه ارزیابی کنند.
امارات ضمن عقب‌نشینی از جنگ در یمن، بهبود روابط با ترکیه، پایان دادن به تحریم‌ها علیه قطر و همچنین پایان دخالت در لیبی، این بار تنش‌زدایی با همسایه بزرگ خود یعنی ایران را در دستورکار قرار داده است
با بررسی رویکرد اخیر امارات چنین به‌نظر می‌رسد که این کشور، نوعی سیاست خارجی عملگرایانه را درپیش گرفته که با اهداف اقتصادی و با رویکرد تنش‌زدایی با همسایگان هویت یافته است.
این کشور، ضمن عقب‌نشینی از جنگ در یمن، بهبود روابط با ترکیه، پایان دادن به تحریم‌ها علیه قطر و همچنین پایان دخالت در لیبی، این بار تنش‌زدایی با همسایه بزرگ خود یعنی ایران را در دستورکار قرار داده است.
با وجود خوش‌بینی‌های ایجاد شده همزمان با دیدار مقامات امنیتی دو کشور، موانع و مسائل پیچیده و دشواری نیز بر سرراه ایجاد یک رابطه مؤثر میان جمهوری اسلامی ایران و امارات متحده عربی وجود خواهد داشت. پیمان ابراهیم و روابط شکل گرفته میان ابوظبی و تل‌آویو و تبعات منطقه‌ای آن می‌تواند یکی از موانع تقویت همکاری‌ها میان ایران و امارات باشد.
در کنار انتظار ابوظبی برای مشخص شدن نتیجه مذاکرات هسته‌ای ایران، خروج تدریجی ایالات متحده از منطقه و کاهش سیستم‌های دفاعی آمریکایی در کشورهای حاشیه خلیج‌فارس سبب شده که گزینه‌های تصمیم‌گیری برای امارات و حتی عربستان کاهش یابد. تحولات در ساختار امنیتی و تضعیف چتر امنیتی ایالات متحده در منطقه، بازی دوران ریاست‌جمهوری ترامپ علیه ایران را به پایان رسانده است.
نتیجه
با توجه به تغییرات ژئوپلیتیکی اخیر در منطقه از جمله توافق ایران و عربستان و خروج تدریجی سربازان آمریکایی از منطقه، به نظر می رسد که کشورهای عربی حوزه خلیج فارس بار دیگر به وجود ایران به عنوان یک بازیگر اصلی منطقه ای با پتانسیل های اقتصادی وسیع برای تجارت پی برده و در پی بهبود روابط اقتصادی دوجانبه هستند.
از سوی دیگر، با توجه به ظرفیت های عظیم اقتصادی امارات به عنوان هاب منطقه ای و تمایل این کشور به توسعه تجارت با ایران لازم است مقام های کشور نیز با اتخاذ رویکرد اقتصادی پردستاوردتر نظیر تبادل هیات های تجاری، برگزاری کمیسیون های مشورتی اقتصادی و همایش های تجاری از فرصت توسعه تجارت با امارات، بازارسازی در این کشور و سایر کشورها از طریق صادرات مجدد وارد میدان شوند که این امر با توسل به مکانیزم هایی چون تهاتر کالا، استفاده از ارزهای ملی و رمزارزها در تجارت برای حل مشکلات مالی و ایجاد کانال های مالی جدید امکان پذیر است.
نظر شما