ضرورت برخورداری از سواد اطلاعاتی در عصر ارتباطات 

دکتر علیرضا محمودی، مدرس دانشگاه در یادداشتی برای بازار نوشت: جهان در عصر حاضر که عصر اطلاعات و ارتباطات نامیده می شود، همواره در حال تغییر و تحول است. اما سرعت و دامنه شگرفی دارد. انسان امروز در طول زندگی خود، به مراتب بیشتر از نسل‌های پیشین، تحولات را تجربه می‌کند. اختراعات و ابدعات کنونی چندین برابر آن است که در طول تاریخ بشری تا نیمه قرن بیستم رخ داده است.
رشد کمی و کیفی دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی، دستاوردهای گسترده علم و فناوری، اکتشافات نوین در همه عرصه‌ها، توسعه سریع شبکه‌های خبری و اطلاع رسانی، و نفوذ انواع مظاهر فناوری از قبیل رادیو، تلویزون، چند رسانه‌ای‌ها، آنتن‌های ماهواره‌ای، رایانه، اینترنت و سرانجام ظهور شبکه‌های اجتماعی که هم اکنون به عنوان یک امر عادی و اجتناب ناپذیر تلقی می‌شوند. همه و همه موید این مطلب هستند که انسان امروزی نسبت به مصرف اطلاعات، متفاوت از انسان دیروز می‌باشد.
حال با توجه به موارد ذکر شده، خاستگاه بیشتر این تحولات، اقتصاد، رقابت‌های اقتصادی و به تبع آن، تحول در نظام‌های آموزشی و پژوهشی و همچنین فعالیت‌های اجتماعی است. در عین حال، انرژی و درون مایه همه این فعالیت ها، اطلاعات و دانش است. نگاهی کلی به آمارهای مربوط به رشد اقتصادی، میزان تولید و مصرف اطلاعات نشانگر این دیدگاه است. با افزایش و تنوع فعالیت‌های اقتصادی، آموزشی، و اجتماعی و نظام‌های اطلاعاتی وجود دارد.
در حال حاضر، هزاران پایگاه اطلاعاتی تخصصی و عمومی در دسترس متخصصان و پژوهشگران، موسسات مختلف، افراد عادی و دیگر قشرهای اجتماعی قرار دارد. افزون بر آن، اینترنت، شبکه وب و شبکه‌های اجتماعی به منزله محیطی که دارای اطلاعات فراوان و وسیع است، در خدمت افراد متخصص و افراد معمولی قرار می‌گیرد و اینکه چگونه افراد اطلاعات را سازماندهی، انتقال و به تبادل اطلاعات و همچنین به کارگیری می‌نمایند، با این رویکرد که فناوری‌های نوین با زندگی افراد عجین شده‌اند، موضوع این مقاله می‌باشد.
اکنون دسترسی به اطلاعات و استفاده موثر از آن برای تمام قشرهای جامعه به منزله یک اصل اساسی در زندگی اجتماعی و حرفه‌ای به شمار می‌رود. از سوی دیگر، محیط اطلاعاتی در مقایسه با قبل، به طور قابل ملاحظه پیچده شده است. نه تنها حجم فوق العاده اطلاعات در شکل‌های گوناگون(متن، صوت، ویدئو و چند رسانه ای‌های) و نیز تعداد بسیار زیاد پایگاه‌ها و نظام‌های اطلاعاتی، بلکه عدم کنترل کیفیت اطلاعات، موجب بروز دشواری‌های فراوان برای افراد شده است. به طوری که بخش عمده‌ای از جامعه، با وجود تلاش و صرف وقت فراوان، قادر نیستند به اطلاعات مورد نیاز خود دسترسی یابند. بدین ترتیب، نداشتن توان اطلاعاتی موجب از بین رفتن سرمایه‌ها شده، شکاف میان افراد و شکاف میان جوامع را افزایش می‌دهد و یک ضد ارزش محسوب می‌شود.
برای پر کردن این خلا، فقط کافی نیست که اطلاعات را گردآوری و دسترسی داشته باشند، بلکه مهم این است که همه افراد، به ویژه آنهایی که نقش اساسی در رشد جامعه دارند، آموزش داده شوند تا بدانند که اطلاعات چیست، چه ارزشی در توسعه دارد، چگونه می‌توان آن را به دست آورد و به صورت موثر استفاده کرد. هر یک از این افراد جامعه صرف نظر از اینکه در چه صنفی فعالیت می‌کنند، اعم از صنعتی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی، باید بیاموزند که اطلاعات، ماده اولیه فعالیت‌های شان است و در راستای حل مسائل بکار گرفته می‌شود.
پس می توان گفت سواد اطلاعاتی، توانایی دستیابی، ارزیابی و تحلیل و استفاده از اطلاعات از انواع گوناگون منابع اطلاعاتی است که منجر به حل مسئله می‌شوند و به عبارتی دیگر سواد اطلاعاتی، یادگیری مادام العمر می‌باشد که متضمن یافتن، ارزیابی، استفاده و به تبع آن قرار دادن دانش در چرخه ارتباطات است. بنابراین، می توان به نقش سواد اطلاعاتی در کسب مجموعه ای از توانی هایی و در پاسخگویی به نیازها پی برد. انسان در فرآیند دسترسی به اطلاعات و استفاده از آن نیازمند است بداند چه اطلاعاتی، در چه زمانی، چه مکانی، برای چه هدفی، و چه روشی باید به دست آید و به کار رود.
با توجه به آنچه گفته شد، همه به فراگیری سواد اطلاعاتی نیازمندند؛ زیرا با توجه به تحولات سریع محیط اطلاعاتی، نیاز به دانستن برخی مهارت ها ضروری است. چنانچه بپذیریم که تک تک افراد جامعه در رشد و سعادت آن نقش دارند. بنابراین می توان استدلال کرد که برای آنکه هر یک از اعضای جامعه بتوانند از اطلاعات در زندگی حرفه‌ای و شخصی خود بهره مند شود، کسب سواد اطلاعاتی یک نیاز اساسی برای همگان است.