بازار؛ گروه بین الملل: در پنجمین سفر خود در دسامبر ۲۰۲۲، شی جین پینگ نه تنها برای دیدار با ملک سلمان، بلکه برای شرکت در سه اجلاس سران، اولین اجلاس سران همکاری خلیج فارس با چین و اولین اجلاس سران اعراب و چین، به عربستان سعودی سفر کرد. شی در ریاض که آخرین بار به عنوان رئیس جمهور چین در سال ۲۰۱۶ از آن دیدار کرد، «دوران جدیدی» را در روابط عربستان و چین اعلام کرد.
با توجه به اینکه خاورمیانه و شمال آفریقا به طور سنتی خارج از حوزه نفوذ ژئوپلیتیک چین بوده‌اند، این حمله دیپلماتیک گسترده چین قابل توجه است. برای مدت طولانی، منافع پکن در منطقه محدود به تامین امنیت انرژی بود، اما از نظر ژئواستراتژیکی آن را به آمریکا واگذار کرد. چین همچنان به ساختار امنیتی موجود در خلیج فارس برای محافظت از واردات نفت خود متکی است. به باور کارشناسان، سیاست خارجی چین در منطقه با توجه ویژه به رقابت ژئوپلیتیکی بین پکن و واشنگتن صورت می‌گیرد. چین در تلاش است تا خود را به عنوان یک قدرت جهانی و نه فقط به عنوان یک قدرت منطقه‌ای، معرفی کند.
منافع اصلی چین
اهداف استراتژیک چین در خاورمیانه تحت رهبری وی اولین بار توسط شی جین پینگ در یک سخنرانی اصلی در سال ۲۰۱۴ در مجمع همکاری چین و کشورهای عربی تدوین شد. در نتیجه منافع چین، یک چارچوب همکاری «۱+۲+۳» برای چین و کشورهای عربی در سه حوزه اصلی وجود دارد؛ نخست، تامین انرژی و دوم زیرساخت‌ها، تجارت و دارایی، مالیه، سرمایه‌گذاری و در جایگاه سوم نیز صنایع جدید با فناوری پیشرفته، فناوری هسته‌ای، سفرهای فضایی و انرژی های تجدیدپذیر قرار دارند.
تا به امروز، تامین امنیت انرژی در صدر منافع اصلی چین است. نیازهای نفت خام این کشور بسیار زیاد بوده و تا حد زیادی توسط خاورمیانه و به ویژه عربستان سعودی تامین می‌شود. دومین منافع اصلی، بازارهای صادراتی برای اقتصاد چین است. پکن در حال حاضر به یک شریک اقتصادی و سرمایه گذار مهم در منطقه تبدیل شده است.
این منطقه همچنین برای طرح کمربند و جاده (BRI)، ابتکار راه ابریشم چین، جذاب است که می‌تواند مسیرهای حمل‌ونقل جایگزین، ارزان‌تر و کوتاه‌تری را بین آفریقا، آسیا و اروپا با گسترش زیرساخت‌های حمل‌ونقل داخلی و دریایی ایجاد کند. همچنین برای چین منطقی است که زیرساخت‌های حمل و نقل انرژی را به عنوان بخشی از BRI در منطقه گسترش دهد. خطوط لوله جدیدی که توسط جمهوری خلق تامین مالی و ساخته می‌شوند، می‌توانند انرژی را به بازارهای آسیای جنوبی، آسیای جنوب شرقی، شرق آسیا و همچنین بازار اروپا تامین کنند.
یکی دیگر از شاخه‌های BRI «جاده ابریشم دیجیتال» بوده که سومین علاقه اصلی، در نظر گرفته شده است تا سرمایه گذاری چینی‌ها را در بخش‌های جدید فعال کند. چین پیش از این با شش کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس برای ساخت شبکه‌های تلفن همراه ۵G موافقت نامه‌هایی امضا کرده، سیستم ماهواره‌ای BeiDou چین خدمات ناوبری را به جهان عرب ارائه می‌دهد و شرکت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات چینی مانند هواوی به طور فزاینده‌ای در حال فعال شدن در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر هستند
در پس زمینه همه این فعالیت‌ها، امنیت و ثبات منطقه‌ای برای رهبری چین اهمیت فزاینده‌ای پیدا می‌کند، اگر آنها بخواهند از منافع اصلی کشورشان در آینده محافظت کنند. بارزترین نمونه از علاقه چین به امنیت منطقه، تاسیس اولین پایگاه نظامی چین در خارج از کشور، یعنی بندر جیبوتی است. هدف اصلی این پایگاه این است که نیروهای مسلح چین بتوانند از شهروندان چینی ساکن در منطقه در صورت بروز یک وضعیت بحرانی محافظت و تخلیه کنند. امروزه، چین علاقه آشکاری به تعمیق فعالیت‌های سیاسی و امنیتی خود در منطقه نشان می‌دهد که احتمالا در مقایسه با سایر قدرت‌ها مانند آمریکا و روسیه کم‌رنگ به نظر برسد، اما پیوسته در حال تقویت است.
منافع منطقه‌ای، رقابت جهانی
سیاست خارجی چین در منطقه در تقاطع منافع منطقه‌ای و رقابت قدرت جهانی قرار دارد. زیرا همکاری بین چین و کشورهای همسایه نیز در خدمت هدف ژئوپلیتیکی است که بتواند به ایالات متحده نشان دهد که پکن به عنوان یک شریک جایگزین است. اگر نفوذ چین رشد کند، این به ضرر ایالات متحده اتفاق می‌افتد. به عنوان مثال، از دیدگاه پکن، اگر بتواند حمایت کشورهای عربی را برای منافع اصلی خود در مجامع بین المللی، به عنوان مثال در مورد مسائل حقوق بشر در استان سین کیانگ یا ادعاهایش در دریای چین جنوبی جذب کند در راستای منافع چین خواهد بود.
اکنون که چین با چالش‌های ژئوپلیتیک جدیدی روبرو شده، علاقه پکن به همکاری نزدیک‌تر با کشورهایی مانند عربستان سعودی بیشتر شده است. با حمله روسیه به اوکراین، دوره‌ای از عدم اطمینان بزرگ در سیاست خارجی چین نیز آغاز شده است.
چین مانند کشورهای اروپایی خود را برای توسعه نظم سیاسی جهانی به سمت تشکیلات بلوک رقیب مسلح می‌کند. بنابراین، پکن از نظر استراتژیک تلاش می‌کند تا روابط قدرت را به نفع خود به فراتر از منطقه آسیا و اقیانوسیه - به ویژه در خاورمیانه و شمال آفریقا - تغییر دهد. برای مثال، هر چه چین در زیرساخت‌های تامین انرژی، در بازارهای صادراتی و امنیت منطقه سرمایه‌گذاری کند، منافعش با منافع ایالات متحده بیشتر برخورد می‌کند، صرفاً به دلیل تداوم موقعیت مسلط آن در منطقه.
به عنوان مثال، افزایش مشارکت هواوی در کشورهای عربی از نظر سیاست امنیتی حساس است. این گروه مخابراتی چینی مشمول تحریم‌های ایالات متحده شد زیرا واشنگتن نگران است که هواوی به سرویس‌های امنیتی آن دسترسی داشته باشند. لازم به یادآوری است که در جریان سفر شی جین پینگ به عربستان، یادداشت تفاهمی بین دولت عربستان و هواوی امضا شد.
حضور چین در اسرائیل به دلیل علاقه خاص پکن به فناوری‌های پیشرفته و زیرساخت‌های حیاتی برای سرمایه گذاری، به تضاد منافع با ایالات متحده تبدیل شده است. در تشدید درگیری فناوری با ایالات متحده، رهبری چین برای دستیابی به هدف برتری فناوری تحت فشار فزاینده‌ای قرار دارد. چین همچنان به فناوری با عملکرد بالا از خارج وابسته است.
قیمت نفت و گاز در ایالات متحده و اروپا در نتیجه تحریم‌های اعمال شده بر بخش انرژی روسیه در حال افزایش است، در حالی که چین از کاهش قیمت‌هایی که مسکو به مشتریان خود در آسیا ارائه می‌دهد سود می‌برد
حضور رو به رشد نظامی-سیاسی چین در منطقه نیز در واشنگتن با سوء ظن نگریسته می‌شود، اگرچه نقش پکن به عنوان صادرکننده تسلیحات هنوز نسبتاً ناچیز است. با این وجود، چین سیگنال ورود سیستماتیک به منطقه را می‌دهد، برای مثال با همکاری عربستان سعودی برای توسعه تاسیسات هسته‌ای یا با فروش فناوری نظامی مانند هواپیماهای بدون سرنشین به منطقه.
به گزارش مجله دیفنس نیوز، چین بین سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰ انتقال تسلیحات خود به عربستان سعودی را ۳۸۶ درصد و به امارات را ۱۶۹ درصد نسبت به دوره ۲۰۱۱-۲۰۱۵ افزایش داده است. با این حال، منافع اولیه چین در منطقه به عنوان یک تامین کننده انرژی بدون تغییر باقی مانده و از این نظر به نظر می‌رسد پکن بزرگترین ذینفع در حال حاضر باشد. قیمت نفت و گاز در ایالات متحده و اروپا در نتیجه تحریم‌های اعمال شده بر بخش انرژی روسیه در حال افزایش است، در حالی که چین از کاهش قیمت‌هایی که مسکو به مشتریان خود در آسیا ارائه می‌دهد سود می‌برد.
شراکت ریاض و واشنگتن از زمانی که اوپک پلاس تحت سلطه عربستان سعودی تصمیم گرفت تولید نفت خود را در اکتبر ۲۰۲۲ کاهش دهد، دچار بحران شده است. این به نفع چین نیز است که توانست با سفر شی جین پینگ به عربستان، اتحاد خود را با مهمترین تامین کننده انرژی خود تقویت کند. چین همچنین در تلاش است تا معاملات انرژی را به واحد پول چین انجام دهد تا از سلطه دلار فرار کند. شی جین پینگ در سفر خود به ریاض بار دیگر اعلام کرد که هزینه نفت خام عربستان را به یوان پرداخت خواهد کرد.
چشم انداز اروپا
سیاست منطقه‌ای ژئواستراتژیک چین نیز بر علاقه اروپا به مبادلات اقتصادی و سیاسی با کشورهای منطقه و ثبات منطقه تأثیر دارد. حضور چین می‌تواند به معنای محدود شدن فضای مانور در سیاست اروپا باشد. بنابراین آلمان و اتحادیه اروپا باید گزینه‌های جدیدی را برای رویکرد موثر منافع استراتژیک خود بررسی یا توسعه دهند. آلمان و اتحادیه اروپا می‌توانند چشم اندازهای جایگزین را برای کشورها بگشایند و از این طریق سعی کنند منطقه را از نظر سیاسی و اقتصادی نزدیک‌تر به اروپا پیوند دهند، مثلاً از طریق توافق نامه‌های تجاری یا پیشنهاد همکاری، به عنوان مثال در توسعه زیرساخت‌ها.
نظر شما