بازار؛ گروه استان ها: بسیاری از آداب و رسوم سال نو با کمی تغییر هنوز در بین ایرانیان وجود دارد که پختن نان و شیرینی های عیدی از گندم و برنج در بین زنان استرآبادی و روستاهای اطراف آن برای سفره هفت سین و پذیرایی از میهمانان به هنگام دید و بازدید، یادمان همان دوران قدیم است.
نوروز خوانی در منطقه استرآباد یادگاری از موسیقی نوروزی است که از گذشته های دور با فروکش کردن سرمای زمستان و نزدیک شدن بهار، پیک های نوروزی در منطقه استرآباد با اجرای مراسم، بازی های نمایشی، خواندن اشعار و ترانه هایی در وصف بهار، به عاشقان طبیعت بشارت آمدن نوروز را می دادند.
پیام بهار و شادی
در استرآباد نوروز خوانان از دهه دوم اسفند به تدریج وارد شهر و روستای این منطقه شده و در کوچه ها مشغول ترانه سرایی بودند، معمولا تا سه روز مانده به عید، یعنی تا قبل از روز «عرفه» کار خود را نوروز خوانان به پایان می رساندند. اساس کار نوروز خوانان استرآبادی، اشعاری در وصف بهار، طبیعت، مدح پیامبر و ائمه بود که گاه گریزی به مدح صاحبخانه می زدند و برای آنها فی البداهه آرزوی رفع بلا، بیماری و بهبود حال بیمار احتمالی را می کردند.
«حوا اوماچ» یا «حلوا اوماج» یکی از خوراکی های قدیمی مخصوص نوروز استرآبادی ها است
نوروز خوانان برای اینکه پیام آوران شادی، بهار و تجدید طبیعت بودند همیشه از طرف صاحبخانه مورد مهربانی و عنایت واقع می شدند، به عبارتی کسی از نوروز خوانان، دست خالی از مقابل خانه ای رد نمی شد. نوروز خوانی منطقه استرآباد نیم نگاهی به منطقه مازندران و شاهرود داشته، گویش آوازخوانان بیشتر تحت تاثیر زبان طبری (مازندران) بود.
مشهورترین پیک نوروزی حاجی فیروزها هستند
مشهورترین پیک نوروزی که هنوز در گوشه و کنار این مرزو بوم می توان یافت، حاجی فیروزها هستند، در استرآباد حاجی فیروزها از اواسط اسفند به تدریج در کوچه و خیابان پیدا می شدند و پیام فرا رسیدن سال نو را در مقابل مغازه و خانه ها به آگاهی مردم می رسانیدند.
حاجی فیروزها در شب اول عید با مشعل فروزان در دست به محله دباغخانه می رفتند که در آنجا دختران دم بخت در اوج آواز خوانی منتظر آنها بودند و با رسیدن حاجی فیروز، هلهله به اوج خود می رسید سفید کردن ظروف مسی را یکی از آداب این منطقه است که برای این کار سفیدگرها که استرآبادی ها به آنها «کار مسگر» می گفتند، از اواسط اسفند در کوچه ها برای سفید کردن ظروف مسی، به راه می افتادند.
حمام عیدی یکی دیگر از رسوم مردم این منطقه است، قبل از ساعت تحویل تمامی افراد خانواده باید به حمام رفته و پاک و نظیف، آماده فرا رسیدن سال نو می شدند؛ نشستن بر سر سفره هفت سین بدون انجام حمام عیدی، کراهت داشت از این رو حمام های این منطقه در روزهای آخر سال به صورت شبانه روزی فعالیت داشتند.
آوردن ذغال به خانه از چند روز قبل از سال نو ممنوع بود
مردم استرآباد باورهایی مربوط به قبل از سال نو داشتند، اینکه آوردن ذغال به خانه از چند روز قبل از سال نو ممنوع بود، در روز و مخصوصا شب عید نباید چیزی از خانه به بیرون داده می شد چراکه معتقد بودند در سال جدید از وسایل خانه کم خواهد شد.
رشته به رشته نوعی خوراک شیرینی و ره آورد مهاجران مازندران به منطقه استرآباد بوده که قبل از شب نوروز و گاهی در سایر مراسم ها پخته می شد
هرچند که، چند روز مانده به نوروز کسی نمی باید چیزی از خانه بیرون می داد اما در اواسط اسفند کسانی بودند که از همسایه و فامیل های خوشبخت «شگومی» و یا از یک سید «تبرکی» مشتی آرد، گندم و برنج می گرفتند. مردم این منطقه معتقد بودند که رفت و روب مقابل درب حیاط و داخل کوچه چند روز قبل از عید باعث برکت خانه و حاجت دهنده است.
پختنی های مخصوص عید برای استرآبادی ها به چند گروه حلوا، شیرینی، شکلات و چند خوراکی متفرقه می توان تقسیم کرد، از خصایص ویژه پخت تعدادی از این خوراکی ها تعاون و همیاری فامیل به خصوص همسایه ها با هم بود.
پخت سمنو از چند روز قبل از سال جدید یکی از مراسم مردم استرآباد بود و خواندن نماز، قرآن و ادعیه پای دیگ سمنو یکی از آداب و رسوم زنان استرآبادی بود باید این نکته را متذکر شد که پختن سمنو خاص مردم استرآباد نبوده، پخت سمنو در چند نقطه دیگر ایران و چند کشور آسیا میانه مانند تاجیکستان، قزاقستان هم رواج داشته است.
«حلوا اوماج» شیرینی مخصوص نوروز استرآبادی هاست
پخت «حلوا اوماج» مخصوص نوروز استرآبادی ها است؛ «حوا اوماچ» یا «حلوا اوماج» یکی از خوراکی های قدیمی مخصوص نوروز استرآبادی ها است که هنوز برخی خانواده های اصیل و سنتی به پخت آن اقدام می کنند.
پخت «حلوا جوزی» در روستاهای بلوکات استرآباد در گذشته انجام می شد؛«حلوا جوزی» یا همان حلوا گردویی که اکثر روستائیان اطراف استرآباد و حتی تعدادی از خانواده های اصیل استرآبادی برای عید نوروز تهیه می کردند؛ این نوع حلوا برای مراسم سوگواری و خیرات اموات، در روز عرفه نیز پخت می شد.
«نان زنجبیلی»، «کلمبو»، «سرغلبیلی»، «قطاب»، «کالنی نان» و «نان پادرازی» از جمله شیرینی های نوروزی منطقه استرآباد هستند و همچنین گلاج یا گولاچ یک نوع نان شیرینی بزرگی به اندازه بشقاب بود که مردم استرآباد معمولا برای خیرات اموات در روزهای عرفه قبل از نوروز می پختند و بر سر مزار اموات می بردند.
رشته برشته نوعی خوراک شیرینی مهاجران مازنداران است
رشته برشته نوعی خوراک شیرینی و ره آورد مهاجران مازندران به منطقه استرآباد بوده که قبل از شب نوروز و گاهی در سایر مراسم ها پخته می شد. «پشت زیگ»، «پیسه گندله»، «شقزی» و «مار مرده» از جمله شکلات های استرآبادی است؛ «پشت زیگ» نوعی خوراکی مکیدنی و شیرین بود که حلوا کونجی هم نامیده می شد؛ در زمستان ها اغلب برای شب یلدا آماده می شود که در ایام دید و بازدید نوروز نیز پخته می شد.
«پیسه گندله» خوراکی تعدادی از روستائیان غرب منطقه استرآباد بود که در شب یلدا و نوروز آماده می کردند و«مار مرده» که از مخلوط برنج بریان شده و کنجد تف داده آماده می شد، خوراکی مخصوص شب یلدا و شب های پایان سال به شمار می رفت.
مراسم چهارشنبه سوری در منطقه استرآباد هم از دیر باز انجام می شده به این صورت که در گذشته هفت بوته در کوچه های شهر می چیدند و از روی آن می پریدند
مراسم چهارشنبه سوری در منطقه استرآباد هم از دیر باز انجام می شده به این صورت که در گذشته هفت بوته در کوچه های شهر می چیدند و از روی آن می پریدند؛ آوردن بوته، خار و چوب ریز از باغ های درون شهری و یا از بیرون برج و بارو و دروازه بسطام (میدان ولیعصر فعلی) و منطقه جنگلی انجام می گرفت زنان و دختران دم بخت استرآباد آتشی در درون حیات خانه برپا می کردند تا خاکستر آن را در پایان شب درون کوچه و در مسیر هوا، به باد بسپارند.
قاشق زنی از دیگر رسومات منطقه استرآباد
مراسم قاشق زنی از دیگر رسومات منطقه استرآباد است؛ این مراسم در آغاز تاریکی در شب چهارشنبه سوری به وسیله پسران ۱۰ تا ۱۶ ساله اجرا می شود. آنها در دستی قاشق و در دست دیگر کاسه مسی داشتند و بدون هیچ صحبتی با قاشق خود بر روی کاسه مسی می کوبیدند تا صاحبخانه مقداری آجیل، شیرینی خانگی، شکلات یا پول به داخل کاسه بیاندازد.
پخش آجیل چهارشنبه سوری در میان ترکان قزلباش (مهاجران عهد صفویه) که در شرق ایالت استرآباد ساکن مرسوم بود، این رسم در میان اهالی مینودست، رامیان و روستاهای اطراف آن رواج داشت که شباهتی به چهارشنبه سوری مردم منطقه آذربیاجان نیز دارد.
نظر شما