ظرفیت آبادان برای کشت گیاهان دارویی؛ طلای گیاهی در چوئبده

محمود نواصر؛ بازار- وابستگی اقتصاد کشور به نفت طی چند دهه گذشته مانع از ظهور و بروز سایر توانمندی‌ها و ظرفیت‌های بالقوه اقتصادی کشورمان شده‌ است.

یکی از ظرفیت‌های بالقوه و البته عظیم کشورمان که می‌تواند زمینه یک جهش اقتصادی بلند را برای ایران فراهم و به‌تبع آن، منابع سرشار ارزی را نیز نصیب کشور کند، صنعت «گیاهان دارویی» است چرا که ایران یکی از کشورهای منحصر به فرد در زمینه کشت گیاهان دارویی است و تقریباً اکثر گونه‌های گیاهان دارویی دنیا در ایران امکان کشت و تولید دارند.

زیست‌بوم ایران به ‌صورت طبیعی خاستگاه هشت هزار گونه گیاه دارویی بومی است در حالیکه در حال حاضر حتی از یک‌صدم این ظرفیت عظیم و ملی که به‌صورت خدادادی در اختیارمان قرار دارد، استفاده نمی‌شود؛ از سوی دیگر امروز بسیاری از کشورهایی که حتی از حداقل ظرفیت تولید گیاهان دارویی به‌صورت باالقوه برخوردار نبوده‌اند، با حرکت به‌سمت تولید صنعتی و فراوری گیاهان دارویی، تبدیل به قطب تولید و صادرات این محصولات شده‌اند. نمونه بارز چنین کشورهایی، آلمان است که طی یک دهه اخیر با سرمایه‌گذاری هوشمندانه و حرکت در مسیر تولید و فراوری گیاهان دارویی، تبدیل به یکی از قطب‌های اصلی صنعت گیاهان دارویی در سطح جهان شده است.

ظرفیت ایجاد چند میلیون شغل مستقیم با توسعه صنعت گیاهان دارویی
در حال حاضر کشوری مانند آلمان از صنعت گیاهان دارویی خود، دو برابر درآمد نفتی یک سال ایران درآمد ارزی دارد. این در حالیست که ایران یکی از کشورهای منحصر به‌فرد در زمینه کشت گیاهان دارویی است اما سهمی نزدیک به صفر در گردش مالی این صنعت در جهان دارد.

گردش مالی آلمان از گیاهان دارویی در سال ۲۰۱۶ به مرز ۶۰ میلیارد یورو رسید در حالی که درآمد کشور ما با وجود اقلیم و پتانسیل‌های لازم در زمینه طب سنتی و گیاهان دارویی، تنها از بخش نفتی ۳۲ میلیارد یورو است

جالب اینکه گردش مالی آلمان از گیاهان دارویی در سال ۲۰۱۶ به مرز ۶۰ میلیارد یورو رسید در حالی که درآمد کشور ما با وجود اقلیم و پتانسیل‌های لازم در زمینه طب سنتی و گیاهان دارویی، تنها از بخش نفتی ۳۲ میلیارد یورو است. یعنی آلمان دو برابر درآمد نفتی یک سال ایران فقط از طریق گیاهان دارویی درآمد داشته است.

اما به ‌راستی علت عقب ‌افتادگی شدید کشورمان در صنعت گیاهان دارویی چیست؟ چه موانعی باعث شده که ایران تا به امروز نتواند از حداقل ظرفیت‌های موجود و بالقوه خود در حوزه گیاهان دارویی بهره‌مند شود؟

حدود ۲۵ درصد از داروهای تجویز شده در دنیا از گیاهان تولید شده‌اند. از ۲۵۲ دارو در فهرست داروهای مهم سازمان بهداشت جهانی، ۱۱ درصد به طور انحصاری از گیاهان دارویی تولید می‌شوند. حدود ۲۰۰ سال پیش اولین ترکیب دارویی مورفین، از تریاک استخراج شده از غلاف دانه گل خشخاش تولید شد. از آن به بعد، دانشمندان گیاهان دارویی را مطالعه کردند تا محصولات دارویی را که امروز می‌شناسیم، ایجاد کنند.

اخیراً میلیون‌ها دلار صرف سرمایه‌گذاری در بخش گیاهان دارویی شده است. این سرمایه‌گذاری قابل توجه تحقیقاتی در طب گیاهی، هنوز هم نسبتاً کمتر از کل داروسازی است، اما ثابت شده است که محققان شروع به دور شدن از پیشرفت داروهای مرسوم و حرکت به سمت فرم‌های جایگزین و طبیعی از درمان هستند.

محصولات طبیعی گیاهی در سراسر تاریخ بشر برای اهداف مختلف مورد استفاده قرار گرفته است. در واقع سوابق استفاده از گیاهان دارویی بیش از پنج هزار سال است و برای بسیاری از ادوار تاریخی، داروهای گیاهی، تنها داروی مورد استفاده بودند.

خوزستان استان چهارفصل
یکی از مناطقی که زمینه لازم برای کشت گیاهان دارویی در ایران را دارد استان خوزستان است تا جایی که خوزستان به استان چهار فصل نیز شهرت دارد. مردم خوزستان از قدیم به امر کشاورزی مشغول بوده‌اند و حتی پس از ورود صنایع و پیشرفت علم در جهان، تفکر دولتی نداشته‌اند.

با احداث پالایشگاه آبادان در استان خوزستان، آبادان به عنوان دروازه ورود مدرنیته در ایران مطرح شد و سیل عظیمی از مردم ایران و حتی دیگر نقاط جهان همچون انگلستان، هلند، یونان، آمریکا، فیلیپین، هند، میانمار و سایر نقاط جهان به این شهر مهاجرت کردند.

با اینکه برای اولین بار در خاورمیانه یک پالایشگاه عظیم در آبادان احداث شد اما یک اقتصاد غیر نفتی دیگر در این شهر وجود داشت و آن کشاورزی بود.

کشاورزی در آبادان بالای ۱۰۰ سال قدمت دارد و بین تمام گیاهان و درختان، نخل از همه معروف‌تر است و بسیاری از خرماها که در نخیلات آبادان به ثمر می‌آید شاید فقط در چند نقطه جهان وجود داشته باشد که همین امر نشان دهنده توانمندی کشاورزان آبادان به کشت این نوع محصول است.

پس از وقوع جنگ تحمیلی صنعت کشاورزی در آبادان آسیب جدی دید و بسیاری از نخیلات از بین رفتند و اقتصاد این شهر با یک چالش مواجه شد.

وقتی مردم آبادان که در حوزه کشاورزی فعالیت و امرار معاش می‌کردند بعد از پایان جنگ تحمیلی به این شهر بازگشتند، عملا کاری دشوار داشتند. زمین‌های کشاورزی، نخیلات و برخی محصولات در برخی از مناطق به صورت کامل نابود شده بودند. دستاوردی که از اجداد آنها به ارث رسید و به عنوان یک میراث ارزشمند بود، نابود شده بودند.

فعالیت ۱۰ سایت گیاهان دارویی
علی کرد، مدیر هماهنگی ترویج جهاد کشاورزی خوزستان در گفتگو با خبرنگار بازار ضمن اشاره به برنامه‌ریزی این سازمان برای توسعه کشت و بهره‌برداری از گیاهان دارویی، اظهار کرد: ۱۰ سایت گیاهان دارویی با حضور پُر رنگ زنان روستایی و عشایری در استان فعال است که محصولاتی نظیر لیمو، چای ترش، آلوئه ورا، زعفران و گل همیشه بهار در آنها کشت می‌شود.

۱۰ سایت گیاهان دارویی با حضور پُر رنگ زنان روستایی و عشایری در استان فعال است که محصولاتی نظیر لیمو، چای ترش، آلوئه ورا، زعفران و گل همیشه بهار در آنها کشت می‌شود

وی با بیان اینکه از بهره‌برداران اصلی و تابعی در این طرح استفاده می‌شود، افزود: محققان معین مشاوره و آموزش‌های لازم را به بهره‌برداران ارائه می‌دهند و پس از برداشت محصولات در آزمایشگاه برای اخذ برند محصول گواهی شده مورد آزمایش قرار می‌گیرند.

مدیر هماهنگی ترویج جهاد کشاورزی خوزستان هدف از اجرای این طرح را توسعه گیاهان دارویی، ایجاد اشتغال، درآمدزایی و عدم تخریب عرصه منابع طبیعی عنوان کرد و افزود: این اولین سالی است که این طرح در استان خوزستان به اجرا در آمده است.

غفلت از ارزآوری شیرین بیان
علی توکلی، معاون اداره منابع طبیعی آبادان، خرمشهر و شادگان نیز در گفتگو با خبرنگار بازار اظهار کرد: گیاه شیرین بیان(سوس)، گیاهی خودرو است که در مناطق آبادان بین کشاورزان به علف هرز معروف است زیرا ناشناخته است.

وی در ادامه سخنان خود با بیان اینکه می‌توان اشتغالزایی خوبی در این زمینه انجام شود، افزود: شیرین بیان جزو گیاهان دارویی بسیار مفید است و شیرینی زیادی به ویژه در ریشه آن وجود دارد؛ ریشه آن به (محک) شهرت دارد که برای درمان بیماران تنفسی، معده و بیماری‌های قلبی نیز مفید است.

معاون اداره منابع طبیعی آبادان، خرمشهر و شادگان عنوان کرد: شیرینی شیرین بیان به اندازه‌ای است که در اسپانیا از ریشه آن آب نبات درست می‌کنند.

توکلی با تاکید بر فرمایشات مقام معظم رهبری مبنی بر ضرورت جلوگیری از خام فروشی، افزود: شیرین بیان در برخی استان‌ها به صورت خام فروشی به کشورهای حاشیه خلیج فارس صادر می‌شود.

وی با اشاره به ارزآوری شیرین بیان توضیح داد: در حال حاضر کشورهای کویت، امارات متحده عربی و عمان از کشورهای وارد کننده شیرین بیان هستند.

عامر شریفی جو، یکی از کشاورزان منطقه نیز در گفتگو با خبرنگار بازار با اشاره به ضرورت توجه به گیاه شیرین بیان اظهار کرد: باید برای برداشت این گیاه برنامه‌ریزی مناسبی صورت گیرد.

وی افزود: در حال حاضر باید آموزش یکی از مهم‌ترین مولفه‌ها باشد. از مسئولان انتظار می‌رود با نگاهی صادرات محور اقدامی جدی برای گیاه شیرین بیان انجام دهند.

به طور حتم با توجه به سال جهش تولید ضرورت دارد سریعا اقدامات لازم در خصوص برداشت گیاه شیرین بیان انجام شود. در شرایط فعلی اشتغال یکی از مطالبات جدی است که با توجه به نعمت‌های خدادادی باید به صورت جدی گام‌های عملی برداشته شود.