بازار؛ گروه استانها: کارشناسان بر این باور هستند که با توجه به ظرفیت بسیار خوب دیمزارهای کشور برای خودکفایی در محصولات استراتژیک، شناسایی اراضی دیم و توسعه ابزار تولی‌گری معاونت آب و خاک امری ضروری است. ساماندهی و تغییر رویکرد در زراعت دیم، از نیازهای اولیه تمرین کشاورزی پایدار در ایران است، چرا که با وجود بحران آب و کاهش حق‌آبه کشاورزی برای تولید محصولات استراتژیک کشاورزی و ایجاد امنیت غذایی، کشت دیم به عنوان یکی از ظرفیت‌های تولید باید مورد توجه قرار گیرد و در هر استان محصولات متناسب با آن معرفی و کشت شود.
یکی از برنامه‌های وزارت جهاد کشاورزی به منظور تقویت امنیت غذایی کشور و خودکفایی در محصولات اساسی کشاورزی، توجه به کشت دیم است. دیم کاری یا کشت دیم نوعی کشاورزی مخصوص مناطق خشک و نیمه خشک است که در آن بارش‌های آسمانی و یا رواناب و سیلاب آن، آب مورد نیاز مزرعه و باغ را تأمین می‌کند.
ازجمله آسیب‌ها و چالش‌های کنونی کشت دیم در ایران فرسایش خاک است که در این باره، برنامه‌ریزی برای مدیریت خاک دیمزارها با توجه به شیب آنها از اهمیت زیادی برخوردار است؛ چکیده تحقیقات مرتبط با خاک نشان می‌دهد اکثر خاک‌های دیم، فرسایش پذیری بالا، ماده آلی کم و ساختمان تخریب یافته دارند و در باران‌های شدید، فرسایش زیادی رخ می‌دهد. مهمترین راهکار برای مقابله با این چالش، توجه به احداث باغ دیم به جای زارعت، همچنین اصلاح جهت شخم است.
توجه به فناوری‌ها و دانش بومی به خصوص سامانه‌های سطوح آبگیر باران برای تأمین آب مورد نیاز کشت‌های دیم، می‌تواند نقش بسیار مهم و مؤثری در افزایش تولید کشت دیم داشته باشد. از آسیب‌ها و چالش‌های دیگر کشت دیم می‌توان به توجه کم به خاک‌های دیم در معاونت خاک و آب در گذشته، مشکلات در ردیف بودجه دفتر و جذب نیروی متخصص، فقدان نقشه سیمای اراضی دیم، فقدان برنامه ریزی و سیاستگذاری اجرایی برای مدیریت اراضی دیم و مباحث ارث و تقسیم اراضی اشاره کرد.
در همین راستا با تعدادی از کشاورزان استان خراسان جنوبی که کشت دیم انجام می‌دهد گفت‌وگو کردیم تا نظرات آنها را در این باره را مورد بررسی قرار دهیم.
دانش نوین و محصولات جدید معرفی شود
محمدحسن بخشی از کشاورزانی که در شهرستان فردوس خراسان جنوبی گندم و جو به صورت دیم کشت می‌کند در این باره به بازار گفت: حدود ۱۰ الی ۲۰ هکتار متناسب با بارندگی سالانه کشت دارد که در صورت بارندگی خوب برخی سال‌ها تا ۵۰ تن برداشت هم داشته است.
وی تأکید کرد: محصولات دیمی به دلیل اینکه از آب باران فقط تغذیه می‌کنند کیفیت بسیار بالاتری نسبت به دیگر محصولات دارند و از نظر اقتصادی نیز صرفه بیشتری دارد.
به گفتۀ وی سال‌ها قبل که بارندگی خوب بوده کشت هندوانه و خربزه دیم را هم انجام داده است ولی به دلیل خشکسالی مشکلاتی ایجاده شده است.
بخشی بیان کرد: در استانی مانند خراسان جنوبی لازم است که محصولاتی متناسب با بارندگی کم معرفی شوند تا از این مزیت بهره ببریم.
این کشاورز خراسان جنوبی تأکید کرد: اراضی که در آن کشت دیم انجام می‌دهیم دیگر مناسب کشت دیگر محصولات نیست که نیاز است مسئولان راهکارهایی به ما کشاورزان در این باره ارائه دهند.
وی عنوان کرد: اگر برنامه‌ریزی و راهکارهایی برای بهبود وضعیت به کشاورزان ارائه شود مسلماً به دلیل صرفه اقتصادی و کیفیت خوب کشاورزان به این سمت خواهند رفت ولی اکنون ما براساس همان دانش قدیمی خود عمل می‌کنیم.
نیاز به سامانه‌های قوی سنجش هوا
علیرضا سالاری از دیگر کشاورزان خراسان جنوبی در شهرستان قاین هم در گفتگو با بازار عنوان کرد: معمولاً ۱۵ هکتار از اراضی خود را به کشت دیم گندم اختصاص داده است که در بارندگی‌های خوب بیش از ۱۰ تن برداشت می‌کند و در سال‌هایی که بارندگی خوب نیست یک تن شاید برداشت کند.
وی درباره کشت دیم خراسان جنوبی اظهار کرد: دیم در این استان ریسک بالایی دارد و اگر اطلاعات دقیق‌تری در زمینه بارندگی ارائه شود شاید بتوان با برنامه‌ریزی بهتری این کار را انجام داد.
به گفتۀ وی در دیگر کشورها سامانه‌های قوی برای پیش‌بینی هواشناسی دارند که به خصوص در استان خراسان جنوبی در این حوزه بسیار ضعیف است که نه تنها در کشت دیم بلکه برای موضوعات دیگر نیز خسارات فراوانی وارد می‌کند.
سالاری با اشاره به نبود اطلاعات دقیق درباره کشت دیم، گفت: تاکنون مسئولی در این زمینه با ما گفت‌وگو نکرده و ما چون از قبل کشت دیم گندم و جو داشته‌ایم اکنون هم انجام می‌دهیم و اگر محصولات جایگزین برای تمام طول سال ارائه شود حتما استقبال خواهد شد.
کشت دیم متناسب با هر منطقه
احمد زرگری از بیرجند هم در گفتگو با بازار بیان کرد: کشت دیم گندم، جو و زیره سبز را دارد که زیره سبز با شریط کم بارندگی استان خراسان جنوبی بیشتر تناسب دارد و محصولات باکیفیت و بازدهی بالایی تولید می‌شود.
به گفتۀ وی کشت دیم در بخش دانه‌های روغنی مانند کاملیا در خراسان جنوبی عملکرد خوبی دارد و لازم است که ارقام مناسب معرفی شود.
وی تأکید کرد: کشت دیم محصولاتی که به بارندگی و آب کم نیاز دارند در استانی مانند ما خیلی خوب است و به همان نسبت نیاز است که محصولات دیمی که نیاز به بارندگی بیشتر دارد در دیگر مناطق کشور کشت شود.
زرگری تصریح کرد: ایران به دلیل اینکه با مشکل آب مواجه است باید در این زمینه برنامه‌ریزی درستی انجام دهد چرا که کشت دیم اگر به درستی ایجاد شود در بخش اقتصادی و کشاورزی پایدار نقش به‌سزایی ایفا خواهد کرد.
مسئولان اهمیت کشت دیم را نمی‌دانند
مرتضی فلاحی از کشاورزان شهرستان سرایان استان خراسان جنوبی نیز در این باره به بازار گفت: زیره، گندم، هندوانه و خربزه به صورت دیم کشت می‌کند و در سال‌هایی که بارندگی خوب است ۱۰ الی ۲۰ تن برداشت دارد.
وی با اشاره به اهمیت جایگزین کردن محصولاتی که نیاز کمتری به آب و باران دارند، عنوان کرد: به عنوان مثال جو فقط به پنج بار باران نیاز دارد، در حالی‌که گندم به ۱۰ بار باران نیاز دارد و به همین صورت می‌توان محصولات متناسب دیگری معرفی کرد.
به گفتۀ وی هنوز مسئولان به اهمیت کشت دیم متناسب با اقلیم هر منطقه و معرفی ارقام مناسب پی نبرده‌اند و این در حالی است که از الان باید به فکر آینده باشیم.
فلاحی تأکید کرد: خواص محصولات دیم هم بسیار بالا است به صورتی که مردم هندوانه و خربزه دیم را نگهداری می‌کنند چرا که برای سرماخوردگی مناسب می‌دانند و ارزش غذایی بالای محصولات دیم تأیید شده است.
کشت دیم از ۲۲ هزار هکتار به ۵ هزار هکتار رسید
محمد رزقی، مدیر زراعت سازمان جهادکشاورزی خراسان جنوبی هم در این باره به خبرنگار بازار گفت: کشت دیم ارتباط مستقیم به بارندگی دارد و اگر حجم باران از ۲۵۰ میلی متر بیشتر باشد توجیه خواهد داشت.
وی اظهار کرد: خراسان جنوبی با حجم بارندگی میانگین کمتر از ۱۲۰ میلی متر و اقلیم گرم و خشک چندان توجیهی در بخش کشت دیم ندارد ولی کشاورزان استان در محصولاتی مانند گندم، جو، خیار، هندوانه، طالبی، خربزه و گاهی علوغه، مبادرت به کشت دیم می‌کنند.
به گفتۀ وی در سال‌های ترسالی حدود ۲۲ هزار هکتار سطح زیر کشت دیم در خراسان جنوبی وجود داشت که بیشتر محصولات غله‌ای است و در سال‌های قبل به دلیل بارندگی کم فقط پنج هزار هکتار سطح زیر کشت دیم بوده است.
رزقی ادامه داد: در سال گذشته به دلیل بارندگی کم فقط حدود هزار و ۸۰۰ هکتار کشت دیم داشته‌ایم و در سال جاری نیز حدود پنچ هزار و ۳۵۰ هکتار گندم دیم عملیاتی شده و هزار و ۷۳۵ هکتار نیز جو دیم محقق شده است.
این مقام مسئول تصریح کرد: این نوع محصولات پاییزه است و محصولات بهاره نیز وابسته به بارندگی‌های آخر سال و اوایل سال آینده برای کشت هندوانه، خربزه در بندسارها است.
برنامه‌ریزی برای کشت محصولات جایگزین
مدیر زراعت سازمان جهادکشاورزی خراسان جنوبی در زمینه جایگزین کردن محصولات که به بارندگی کمتری نیاز دارند هم گفت: برنامه‌ریزی‌هایی در حال انجام است که کشت محصولاتی مانند حبوبات و نخود را داشته باشیم.
رزقی بیان کرد: نخود به سه آب نیاز دارد و برنامه‌ریزی‌ها برای دیگر محصولات ادامه دارد و در مناطق کوه پایه‌ای که بارندگی بهتری داریم اجرایی خواهد شد.
وی اعلام کرد: یکی از مشکلات نبود ایستگاه‌های باران سنجی است که بتوانیم محصولات جایگزین مانند نخود را در برنامه‌های کشت دیم قرار دهیم.
به گفتۀ وی محصولات کم آب بر و کم نهاده را نیز مورد توجه قرار گرفته است تا بتوان برای مشکلات آبی کارهایی انجام شده باشد.
رزقی خاطر نشان کرد: کشت دیم یک دانش بومی غنی در خراسان جنوبی از سالیان گذشته به دلیل موضوعات آبخیزداری بوده است که استحصال آب‌های فصلی و محصولات دیم باکیفیت بهاره را داشته‌اند.
و اما...
خراسان جنوبی به دلیل دانش بومی که در کشت دیم از گذشته داشته است می‌توانند جایگاهی در این زمینه از آن خود کند و فقط نیاز است که مسئولان استانی و کشوری شرایط اولیه این موضوع را مانند ایجاد ایستگاه‌های سنجش باران و ارقام متناسب با این مناطق را معرفی کنند چرا که در آینده ما نیاز به محصولات غذایی پایدار با توجه به کشاورزی پایدار کم آب بر را خواهیم داشت و سازوکارها و برنامه‌ریزی‌ها از امروز باید انجام شود.
نظر شما