اکتشافات گاز مدیترانه شرقی؛ آیا انرژی اروپا تأمین خواهد شد؟

بازار؛ گروه بین الملل: چالش توسعه راهبردهای صادراتی برای منابع گاز طبیعی فراساحلی متمرکز در شرق مدیترانه به قبل از جنگ روسیه و اوکراین برمی‌گردد که در اواخر فوریه سال گذشته با خشم کامل منفجر شد. با این حال در طی سال ۲۰۲۲، تشدید بحران انرژی اروپا، انگیزه جدید و فوری‌تری برای حل این چالش‌های صادراتی ایجاد کرد.

اکتشافات جدید

سال ۲۰۲۲ شاهد اکتشافات جدید گاز در اسرائیل، قبرس و مصر بود. هیچ یک از این اکتشافات همتراز با کشفیات بزرگ منطقه، مانند میدان زهر مصر یا میدان لویاتان اسرائیل جلب توجه نمی‌کنند، اما ذخایر جدید در مجاورت زیرساخت‌های تولید موجود، صادرات از مدیترانه شرقی را پشتیبانی می‌کند. نکته قابل توجه اکتشافات در قبرس، چشم‌انداز این کشور جزیره‌ای را برای پیوستن به همسایگانش و در نهایت تبدیل شدن به یک صادرکننده گاز بیشتر می‌کند، حتی اگر مسیر بهینه برای صادرات نامشخص باشد یا نتوان آن را دنبال کرد.

در حالی که هیچ یک از این اکتشافات، بزرگ نیست، آنها در مجموع از توسعه و تولید مداوم در منطقه پس از اتصال به زیرساخت های موجود پشتیبانی خواهند کرد. در پایان سال ۲۰۲۲، یک کشف جدید در آب‌های قبرس دوباره سؤالاتی را در مورد چشم‌انداز صادرات برای ذخایر هنوز توسعه نیافته آن ایجاد کرد. اگرچه احتمال لوله کشی گاز به سرزمین اصلی اروپا یا ایجاد ظرفیت جدید مایع سازی در این جزیره در گذشته مطرح شده است، به نظر می رسد گزینه های فعلی به احتمال زیاد شامل تاسیسات گاز طبیعی مایع شناور (FLNG) باشد که در اسرائیل نیز در دست بررسی است.

با وجود منافع جدید، پیشرفت دیپلماتیک و فعالیت تجاری که در طول سال ۲۰۲۲ رخ داد، مسیرهای صادراتی جایگزین از دو کارخانه مایع سازی مصر در ایدکو و دمیتا محقق نشد. ادامه کار رفع گلوگاه در اسرائیل و برنامه ریزی برای خط لوله خشکی جدید، حجم بیشتری از انرژی را انتقال می دهد اما این پروژه ها در پیشبرد مراحل جدید توسعه لویاتان یا منابع جدید از قبرس کمک چندانی نمی کنند و این منطقه حیاتی در سال ۲۰۲۳ برای دستیابی به پیشرفت در این زمینه راه به جایی نخواهد برد.

در حالی که بسیاری از اکتشافات جدید انجام شده است، توسعه ظرفیت برنامه ریزی شده به میادین کلیدی لویاتان و تامار اسرائیل نیز در سال ۲۰۲۲ با چراغ سبز روشن شد. از آنجایی که اسرائیل به گاز بیشتری نیاز ندارد، این اقدام پیشرفتی مثبت محسوب می شود.

برای صادرات در واقع، چشم‌انداز پیچیده سیاسی و نظارتی منطقه مانع از توانایی شرکت‌های نفتی بین‌المللی (IOC) برای تقویت استراتژی‌های صادراتی شده است که به نوبه خود مانع از تصمیم‌گیری نهایی سرمایه‌گذاری در میادین موجود شده است. بنابراین کار بالادستی که برای میادین لویاتان و تامار تصویب شد، منجر به افزایش قابل توجه ظرفیت تولید گاز اسرائیل در چند سال آینده خواهد شد، علاوه بر این به ارتقای زیرساخت‌ها که ممکن است امکان توسعه اکتشافات جدیدتر و کوچک‌تر را افزایش دهد، کمک نمود.

پیشرفت دیپلماتیک

توافق اواخر اکتبر که اختلاف دریایی بین اسرائیل و لبنان را حل کرد، به دلیل شروع برنامه ریزی شده تولید در میدان کاریش اسرائیل، یک موضوع فوری بود. این توافق به اکتشاف فراساحلی در لبنان اجازه می دهد تا از سر گرفته شود و کنسرسیومی قصد دارد در سه ماهه اول سال جاری حفاری کند. نکته مهم این است که این توافق همچنین خطرات ژئوپلیتیکی را برای توسعه بیشتر در منطقه کاهش می دهد.

تاثیر آن بر بازار در حال حاضر کمتر قابل توجه است، اما حل یک مناقشه بزرگ بین دو طرف که روابط دیپلماتیک رسمی ندارند، نشانه مطمئنی از پیشرفت در منطقه است. «بنیامین نتانیاهو»، نخست وزیر رژیم صهیونیستی در گذشته از این توافق انتقاد کرده بود، اما در حال حاضر بعید به نظر می رسد که آن را لغو کند.

آنچه در سال ۲۰۲۳ تماشا خواهیم کرد

اپراتورهای منطقه ای قصد دارند تا سال ۲۰۲۳ به حفاری ادامه دهند، زیرا اکتشافات از سال ۲۰۲۲ احتمالاً توجه مجدد را به خود جلب می کند. ادامه حفاری همچنین برای پیشرفت در حجم صادرات بالاتر جهت اطمینان از اینکه بازار منطقه ای مدیترانه شرقی به خوبی توان عرضه دارد، حیاتی است. کلید دستیابی به این امر، عرضه جدید در مصر خواهد بود که تا کنون بزرگترین بازار گاز در منطقه است.

برای این منظور، اکتشافات و طرح‌های جدید برای حفاری در آب‌های مدیترانه مصر احتمالاً به حمایت از این نیازها ادامه خواهد داد، اگرچه چارچوب‌های زمانی توسعه البته یک متغیر حیاتی باقی خواهد ماند. با این حال، از آنجایی که گاز لوله‌کشی از اسرائیل به حمایت از صادرات LNG از مصر ادامه می‌دهد، عرضه جدید تضمین می‌کند که گاز وارداتی برای برآوردن تقاضای داخلی نیازی به هدایت مجدد ندارد.

مسیرهای صادراتی جدید بالقوه

در چند سال گذشته، عقل متعارف پیرامون صادرات LNG از منطقه، ظرفیت مایع سازی مصر را به عنوان بادوام ترین مسیر ترجیح می داد. اگرچه برنامه‌های بسیار جاه‌طلبانه دیگری ارائه شده است، اما اقتصاد پروژه عنصر کلیدی در این زمینه است، به غیر از مشکلات ناشی از مناقشات مختلف مرزی دریایی منطقه.

علاوه بر این پتانسیل گزینه ها حتی پس از چندین سال گمانه زنی همچنان نامشخص است و ممکن است نتایج کارزارهای حفاری برنامه ریزی شده برای سال ۲۰۲۳ پویایی این وضعیت را بیشتر تغییر دهد. نگرانی‌های اسرائیل در مورد امکان توسعه ساحلی، ساخت ظرفیت جدید مایع‌سازی در آنجا را بسیار بعید می‌سازد.

موثر بودن محدودیت های ژئوپلیتیک

در حالی که توافق دریایی اسرائیل و لبنان خطرات قابل توجهی را برای تولید گاز در منطقه تا زمانی که پابرجاست حذف می کند، سایر مسائل دیپلماتیک همچنان مانع توسعه منابع جدید است.

کلید این مسیر، موضع دیپلماتیک ترکیه در سال ۲۰۲۳، همراه با تلاش های این کشور برای دستیابی به نزدیکی به منطقه، یعنی اسرائیل خواهد بود. به طور قابل توجه، ادعاهای دریایی ترکیه، قبرس شمالی از جمله موانع اصلی برای طراحی خط لوله مدیترانه شرقی (EastMed) هستند که در حال حاضر بسیار غیرمحتمل به نظر می رسد. اگرچه دیپلمات‌ها حمایت خود را از این پروژه در پی بحران اوکراین اعلام کرده‌اند، هیچ یک از کشورهای منطقه پیشنهاد حمایت از این ایده را نداده‌اند و همچنین هیچ فشار مهمی از سوی نهادهای منطقه‌ای مانند مجمع گاز مدیترانه شرقی برای پیشبرد این طرح صورت نگرفته است.

تقاضای گاز منطقه ای به عنوان یک عامل باقی خواهد ماند

یک عامل کلیدی برای حفظ صادرات، تقاضای گاز در خود منطقه است که اکثریت قریب به اتفاق آن متعلق به مصر است. مصرف گاز در این کشور در سال ۲۰۲۱ به ۶۱.۹ میلیارد مترمکعب رسید که در همان سال ۱۱.۷ میلیارد متر مکعب از تقاضای اسرائیل کاهش یافت. صادرات LNG به جلوگیری از بدتر شدن وضعیت مالی وخیم قاهره کمک کرده است که احتمالاً انگیزه‌ای برای معرفی تلاش‌های مدیریت تقاضا در سال گذشته بود که شامل کاهش استفاده از روشنایی و تهویه مطبوع در تأسیسات کلیدی دولتی و تجاری بود.

این پیشرفت مناسب است زیرا پیش از این تامین تقاضای داخلی برای قاهره بیش از حفظ صادرات اولویت داشت. طی چند سال آینده، اکتشافات جدید انگیزه های بلندمدت را برای توسعه عرضه بیشتر مصر افزایش خواهد داد و استفاده رو به رشد از انرژی های تجدیدپذیر نیز تسکین منابع گازی را به همراه خواهد داشت. با این حال، با توجه به اینکه تقاضا برای گاز همچنان در حال رشد است و انرژی‌های تجدیدپذیر تنها ۱۰ درصد از ترکیب قدرت خود را تشکیل می‌دهند، قاهره احتمالاً تا چند سال دیگر مرز خوبی را بین مازاد یا کسری گاز طی خواهد کرد.

فراتر از ۲۰۲۳

دیر یا زود، جنگ در اوکراین پایان خواهد یافت. با این حال اروپا همچنان نیاز شدیدی به تامین گاز اضافی خواهد داشت، زیرا بعید است که واردات از روسیه در آینده قابل پیش‌بینی از سر گرفته شود. در حالی که عجله برای تامین عرضه جدید پیشرفت قابل توجهی را در مدت تنها یک سال به همراه داشته است، کار دیپلماتیک و تجاری که منجر به محموله های ثابت LNG از دریای مدیترانه شرقی به سمت اروپا می شود، در سال ۲۰۲۳ تکمیل نخواهد شد.

پیشرفت در برابر آسیب پذیری باقی خواهد ماند. رویدادهای پیش‌بینی نشده و شوک‌های برون‌زا بر دولت‌های منطقه تأثیر می‌گذارند و از بسیاری جهات این عوامل نشان‌دهنده تجارت معمول برای منطقه‌ای است که با نوسانات غریبه نیست. با این حال، یک منطقه یکپارچه‌تر و تولیدکننده گاز «East Med» در آینده ای نه چندان دور خواهیم داشت.