بازار؛ گروه استانها: اگر نگاهی گذرا به نسبت بودجه عمرانی به جاری دولت در طی دو دهه گذشته بیندازیم مشاهده می شود بودجه جاری نسبت به عمرانی رشد بیشتری پیدا کرده که نشان می‌دهد بودجه عمرانی با سرعت بیشتری خرج هزینه جاری دولت شده و حجم دولت با وجود خصوصی‌سازی‌ها کوچک نشده است.
دولت در بودجه با دو نوع هزینه روبرو است که تحت عنوان هزینه جاری و عمرانی شناخته می‌شود، هزینه جاری شامل هزینه‌های مصرفی، حقوق و دستمزد و سایر هزینه‌ها است که بخش اعظم آن را حقوق و دستمزد کارکنان دولت تشکیل می‌دهد.
از طرفی بودجه‌های عمرانی قابل توجه اقتصاددانان و بودجه نویسان است زیرا در توسعه امور زیربنایی و زیرساخت‌ها نقش مهمی ایفا می‌کند.دولت به عنوان کارفرمای بزرگ در اقتصاد با بخش عمرانی خود به عنوان موتور محرک فعالیت‌های این بخش شناخته می‌شود که در رونق تولید و اقتصاد نقش به سزایی ایفا می‌کند.
اعتبارات عمرانی در بودجه سالانه از درآمدهای نفتی تامین می‌شود و به دلیل تکانه‌های شدید قیمت و حجم صادرات این سرمایه ملی، همیشه شاهد نوسان شدید از جهت درآمد نفتی هستیم که آثار مستقیم آن روی بخش عمرانی مشهود است.
بنا بر گفته کارشناسان اقتصادی زمانی که حجم زیادی از بودجه که به‌صورت ناخالص ۸۰ درصد منابع بودجه است صرف حقوق و دستمزد می‌شود، دست دولت برای انجام پروژه‌های اولویت‌دار و توسعه زیرساخت‌ها بسته می‌شود.
زمانی که حجم زیادی از بودجه که به‌صورت ناخالص ۸۰ درصد منابع بودجه است، صرف حقوق و دستمزد می‌شود، دست دولت برای انجام پروژه‌های اولویت‌دار، توسعه زیرساخت‌ها و تحریک تقاضا و عرضه بسته می‌شود.
دولت‌های توسعه‌گرا عموماً حجم قابل‌توجهی از بودجه خود را صرف اموری که قید شد، می‌کنند که این امر موجب تولید، اشتغال و گردش مالی در دولت می‌شود اما با این شرایط بودجه در کشور ما، دولت توان و مجال اینکه به سمت سیاست‌های توسعه‌ای برود را ندارد.
در همین راستا پیرامون وضعیت بودجه عمرانی کشور با علی آذری عضو کمیسیون عمران مجلس در خصوص بودجه‌های اختصاص‌یافته در حوزه عمران به گفت‌وگو نشستیم.
* وضعیت بودجه عمرانی چگونه است؟
در بحث بودجه امسال دو برنامه داریم که قانون بودجه و برنامه توسعه است. در بحث بودجه‌های عمرانی کلیت آن وعده دولت به ساخت ۴ میلیون مسکن است که در کمیسیون عمران مجلس برای تحقق این موضوع قانون جهش تولید مسکن را با پیگیری‌های انجام‌شده به تصویب رساندیم.
* آیا فکر می‌کنید وعده ساخت ۴ میلیون مسکن به ثمر برسد؟
مشکل مسکن به‌تنهایی با مداخله دولت حل نمی‌شود بنابراین نیاز است تا تحقق کامل آن از ظرفیت بخش خصوصی و قسمتی دیگر از ظرفیت‌های مردمی استفاده شود تا بتوانیم بودجه‌های عمرانی و توسعه کشور را زیاد کنیم.
وزارت راه و شهرسازی برای ساخت سریع‌تر واحدهای مسکونی نباید تک بعدی باشد بلکه باید از چند روش در کنار هم استفاده کند از جمله «صنعتی سازی ساختمان» این مهم باید جز سیاست های اولویت دار وزارت راه قرار بگیرد.
شیوه‌های دیگر استفاده از ظرفیت انبوه سازان و سازندگان معتبر، خود مالکان و مردم سازی ساخت مسکن است. هم اکنون در تامین زمین ساخت مسکن دچار عقب افتادگی هستیم و در یک سال و نیم گذشته نتیجه‌ای مطلوبی در این حوزه شاهد نبودیم.
* دلیل کاهش و کسری بودجه عمرانی چیست؟
یک مشکل کلی که در بحث بودجه وجود دارد این است که کشور نظام اداری سنگین دارد به‌طوری‌که حدود ۱۰ میلیون کارمند فعال و بازنشسته با دریافتی بالا بخش زیادی از بودجه را به خود اختصاص می دهند.
در این راستا انتظار می رفت حداقل بخشی از بودجه در حدود ۲۰ درصد صرف پرداخت حقوق شود و بخش دیگر به سمت توسعه و عمران کشور برود که این آرزو تحقق نیافته و لذا نیاز است دولت به سمت چابک سازی رفته و استفاده از ظرفیت بخش خصوصی را در اولویت انجام امور جاری قرار دهد.
در حوزه بین‌الملل نیز تاکنون نتوانستیم وابستگی از نفت را بگیریم که این موضوع هم تأثیرگذار بوده و سبب شده با بالا و پایین آمدن قیمت نفت همیشه با کسری بودجه مواجه شویم.با این احتساب هنوز هم نمی‌دانیم بالاخره دولت چگونه بودجه را به سمت مجلس بفرستد تا برای پیشگیری از تورم یا رشد نقدینگی مدیریت شود تا مشکلات برطرف و تأثیر در بودجه عمرانی بگذارد .
* تاکنون چند درصد بودجه عمرانی وزارت خانه‌ها تخصیص‌یافته است؟
به لحاظ همین مشکلات بنیادی که عرض کردم معمولاً درصد پایین از این بودجه تخصیص پیدا می‌کند به‌طوری‌که به‌صورت تأمین مالی که در دسترس قرار می‌گیرد مگر که حوزه مسکن بتواند کمک کند که یک قسمت وضعیت عمرانی حل شود.
ما در وضعیت راه‌ها و ریلی کشور هم متاسفانه در حال یک فرصت سوزی بزرگی هستیم لذا تا وضعیت راه‌ها و ریل ها به سمت توسعه و تامین زیر ساخت ها سوق پیدا نکند توسعه به‌کندی صورت خواهد گرفت.
به‌طور مثال در شهرستان حوزه انتخابیه خودم و در شهرستان قوچان و در حالی که مرز باجگیران به عنوان دروازه ورودی پیمان شانگهایی مطرح است اما مشاهده می کنیم که آزادراه قوچان –چناران- مشهد به‌صورت کامل در دست اقدام انجام نگرفته است هرچند که این پروژه تعریف‌شده و حدود ۷۰ کیلومتر بعد از چناران بحث تملک اراضی ادامه دارد اما این طرح دولت باید در اولویت قرار گیرد.
با توجه به بهبود روابط تجاری و سیاسی که با کشور های همسایه توسط دولت ایجاد شده است لذا باید در حوزه راه های ارتباطی و تجاری نیز شاهد توسعه و بهبود زیر ساخت ها باشیم اما این در حالی است که ما حتی در اتصال به شبکه ریلی و تامین واگن حمل بار با مشکلات ریز و درشتی دست و پنجه نرم می کنیم که این فرصت سوزی باعث عقب‌ماندگی کشور می‌شود.
نظر کمیسیون عمران این است که ما همت کنیم و دولت نیز قانع شود تا بودجه عمرانی بیشتری در اختیار قرار گیرد زیرا اعتقاد داریم این موضوع در نوبه خود یک صرفه‌جویی است و می تواند از تورم و مشکلات آتی به‌واسطه توسعه عمرانی و اقتصاد پیشگیری کند.
* چرا همواره بودجه قربانی در دولت‌ها قربانی می‌شود و این تحلیل بودجه چه عواقبی برای کشور به همراه دارد؟
در بحث بودجه نظرم بر این است که یک سازمان ملی می‌تواند در اختیار دولت ، مجلس و قوه قضاییه قرار می‌گرفت که درواقع خیلی کشورهای توسعه‌یافته برنامه‌وبودجه و محیط‌زیست بانک مرکزی عنوان‌هایی هستند که به‌صورت ملی‌اند و در اختیار دولت‌ها نیستند و اگر ملی بود دولت‌ها به خود اجازه نمی‌دادند این‌همه افراد را استخدام کنند و بجای آنکه دانسته‌ها را سوق دهیم می‌توانیم به سمت تفکر تولید حرکت نماییم.
متأسفانه برنامه‌وبودجه به سمت تأمین حقوق رفته است و درواقع چرا بودجه عمرانی این‌قدر مظلوم است باید اذعان کرد که مشکلات بنیادی داریم.
در حالی که در کشورهای توسعه‌یافته هم چون ژاپن کل ساختار اداری از تعداد ۳۰۰ الی ۴۰۰ هزار کارمند بیشتر تجاوز نمی کند اما ما در ایران تنها ۴۰۰ هزار مدیر در سطح کشور داریم! این موضوع موجب می شود که بخش عظیمی از بودجه و دغدغه های دولت و اولویت آن به سمت حقوق برود که سبب اعتراض و نگرانی‌های بسیاری هم در می اید.
اگر بخواهیم بحث بودجه کشور رونقی پیدا کند بالاخره مشکلاتی مانند چاپ پول؛ نقدینگی بی‌حساب‌وکتاب و استقلال برنامه بودجه در این راه می‌تواند راهگشا باشد .
* مجلس تا چه میزان بر ضرورت و توجه به بودجه عمرانی اهتمام داشته است؟
درهرحال در دوره قبل هم سعی کردیم یک مبالغ خوبی در حوزه توسعه و محرومیت‌زدایی مجلس در بودجه بگنجانیم و امسال نیز رخ خواهد داد و هر سه قوه هم به این نظر رسیده‌اند که بحث عمرانی زمینه‌های اصلی است که می‌تواند در توسعه کشور تأثیر داشته باشد که البته در بحث معیشت مردم نیز تأثیر داشته باشد.
متاسفانه بدنه بزرگ و هزینه های سنگینی که امروز به دولت تحمیل شده است متاسفانه ناشی از مداخله های بسیار در بحث استخدام است.
بیشترین درخواست ها در حوزه انتخابیه اینجانب درخواست استخدام های دولتی است و لذا می بایست جوانان را به سمت تولید و کارآفرینی سوق داد و زمینه ای فراهم کرد تا در چرخه تولید قرار بگیرند.
از آن جا که تاکنون دولت های گذشته نتوانسته‌اند با واگذاری خدمات به بخش خصوصی بخشی از این سنگینی هزینه های حقوق را از دوش خود بردارند نتیجه همین می شود که بخش مهمی از بودجه کشور که باید صرف توسعه و زیر ساخت ها شود به هزینه ها اختصاص یابد.
ما نیاز داریم تا در بحث بودجه فارغ از نگاه جناحی و تعامل خوب و استفاده از ظرفیت تمام دانشمندان اهل‌فن و متخصصین به یک بودجه‌ای برسیم که ملی باشد و این بودجه عادلانه پرداخت شود.یکی از مشکلاتی که در حوزه بودجه مشهود است اینست که کل بودجه در تهران تقسیم‌شده است و انباشت پول‌ها در تهران باعث شده تا در توزیع به منظور محرومیت‌زدایی به‌درستی هدایت نشود.
نظر شما