صادرات انرژی به افغانستان؛ دارایی مثبت دیپلماتیک برای روسیه و طالبان| نقش سوآپی ایران و آسیای مرکزی

تهمینه غمخوار؛ بازار: حدود سه ماه پیش، سرپرست وزارت تجارت و صنعت افغانستان اعلام کرد که طالبان یک قرارداد موقت با روسیه به منظور تامین بنزین، گازوئیل، گاز و گندم افغانستان امضا کرده است؛ در حالی که وزارت این کشور برای تنوع بخشیدن به شرکای تجاری خود تلاش می کند و روسیه به دولت طالبان تخفیفی برای میانگین قیمت جهانی کالاها ارائه کرده است.در واقع، نظر مقامات حکومت سرپرست افغانستان از انعقاد این گونه قراردادهای نفتی و گازی این است که افغانستان با اینکه مقداری گاز و نفت از ایران و ترکمنستان دریافت می کند و دارای روابط تجاری با پاکستان است، اما می خواهد تنوع ایجاد کرده و نباید تنها به یک کشور وابسته باشد و باید راه های جایگزین را مدنظر قرار دهد.

با وجود قرارداد تجاری موقت آنها، به نظر نمی رسد کرملین رسما طالبان را به رسمیت بشناسد. اما میزبان رهبران این جنبش در آستانه سقوط کابل بوده و اکنون دیدگاه بازتری نسبت به جنبش اسلام‌گرا دارد و از زمانی که طالبان بر سر کار آمده اند، با رهبر آنها در ارتباط بوده است.

همچنین، مسکو پیوسته آمادگی خود را برای گسترش روابط تجاری و اقتصادی با کابل نشان داده که سفر هیئت افغانستان به مجمع بین المللی اقتصادی سن پترزبورگ-۲۰۲۲ نشانه روشنی در این راستا بوده است. در حال حاضر هم، روسیه معتقد است که این صادرات یا با استفاده از پروژه‌های زیربنایی آسیای مرکزی و یا از طریق سوآپ از خاک ایران می تواند صورت گیرد.

از نظر بسیاری از تحلیلگران، این اقدام، اولین قرارداد بزرگ اقتصادی بین المللی شناخته شده ای است که طالبان از زمان بازگشت بیش از یک ساله خود به قدرت، منعقد کرده اند و می تواند در آینده ادامه دار و به صورت طولانی مدت باشد که از این طریق عرضه سالانه حدود یک میلیون تن بنزین، یک میلیون تن گازوئیل، ۵۰۰ هزار تن گاز مایع و دو میلیون تن گندم توسط روسیه صورت خواهد گرفت و این امر می تواند به کاهش انزوای آنها که عملاً ارتباطی با سیستم بانکی جهانی ندارند، کمک کند.

خط مشی مسکو این است که باید با طالبان در جایی که منافع روسیه را برآورده می کند، همکاری کرد

از طرفی، چنین معاملاتی می تواند به سکوی پرشی در روابط تجاری بین روسیه و افغانستان و حتی ایران و روسیه در رابطه با سوآپ تبدیل شود. کابل به سرمایه گذاری نیاز دارد؛ در حالی که مسکو به دنبال تضمین های امنیتی نه تنها برای محافظت از جناح های آسیای مرکزی خود بلکه برای جلوگیری از هرگونه ترانزیت ستیزه جویان و سلاح از افغانستان به اوکراین است. در حقیقت، خط مشی مسکو این است که باید با طالبان در جایی که منافع روسیه را برآورده می کند، همکاری کرد. خروج ایالات متحده از افغانستان همچنین راه را برای روسیه برای ایفای نقش بسیار فعالتر در این کشور و گسترش نفوذ خود در منطقه اطراف باز کرده است.

کارشناسان می‌گویند که در مقابل کابل هم می‌تواند علاوه بر صادرات سنتی عمدتاً شامل محصولات کشاورزی مانند کشمش، بادام و پوست گوسفند را به شرکت‌های روسی حقوق مشارکت در توسعه فلزات خاکی کمیاب، از جمله لیتیوم، و پروژه‌های مختلف ساختمانی را پیشنهاد دهد؛ اگرچه خطرات امنیتی همچنان بسیار زیاد است. از سوی دیگر، نفوذ قاطع تر در افغانستان به روسیه این امکان را می دهد که با نفوذ قدرت های منطقه ای در این کشور تعادل برقرار کند و به مبارزه با تروریسم که ممکن است آسیای مرکزی را بی ثبات کند، کمک نماید.

تعاملات روسیه و طالبان ادامه خواهد داشت...

ارزش اقتصادی روابط تجاری افغانستان و روسیه ممکن است ضعیف باشد، اما تعاملات و مشارکت های دوجانبه بیشتر یک دارایی مثبت دیپلماتیک برای روسیه و طالبان است زیرا آنها به جامعه بین المللی نشان می دهند که هیچ کدام از این دو کشور منزوی نیستند.

از زمانی که طالبان به قدرت رسیده اند، در تلاش برای تنوع بخشیدن به شرکای تجاری خود و تقویت روابط با همسایگان منطقه ای خود هستند چرا که تحریم‌های بین‌المللی و به دنبال آن مسدود کردن دارایی‌ها توسط ایالات متحده، تجارت‌های افغانستان را تحت تأثیر قرار داده است. بر اساس گزارشهای آماری، از آگوست ۲۰۲۱، اقتصاد افغانستان بین ۲۰ تا ۳۰ درصد کوچک شده و بحران های ادامه دار، همراه با افزایش حملات خشونت آمیز توسط سایر احزاب ستیزه جو، شرایط زندگی را بدتر کرده است.

از طرفی، زمستان پیش رو حکومت طالبان را تحت فشار قرار می دهد تا با سرعت واردات نفت و گاز را تضمین کنند. علاوه بر روسیه، مذاکرات با ایران، قزاقستان و ترکمنستان هم ادامه دارد. در ماه ژوئیه ۲۰۲۲، وزارت تجارت و صنعت افغانستان، قراردادی را با یک شرکت نفت ترکمنستان برای تامین سوخت با تخفیف و یک قرارداد خرید نفت با ایران را امضا کرد.

طالبان در ابتدا انتظارات زیادی از سرمایه گذاری چینی داشت، اما این امر محقق نشد. پکن همچنان تمایلی به سرمایه گذاری ندارد و نسبت به تعهد طالبان به قطع روابط با حزب اسلامی ترکستان، که قبلاً جنبش اسلامی ترکستان شرقی نامیده می شد، سوء ظن دارد. خان جان الکوزی، معاون اتاق بازرگانی و سرمایه گذاری افغانستان، علناً اعلام کرده که «حتی یک پنی هم از سوی چین سرمایه گذاری نشده است». بر همین اساس، روسیه یک انتخاب طبیعی برای طالبان و یک شریک تجاری موجود با منابع انرژی قابل توجه است که طالبان از زمان آغاز جنگ اوکراین، بی طرف مانده و رسماً خواستار خویشتنداری بوده است.

عدم تمایل روسیه به رسمیت شناختن طالبان به عنوان حکومت قانونی افغانستان و طبقه بندی طالبان به عنوان یک سازمان تروریستی از سال ۲۰۰۳، تاکنون مانعی برای روابط دوجانبه آنها نداشته و تعاملات تجاری روسیه و طالبان ادامه خواهد داشت

از طرفی، طالبان همچنان خواستار به رسمیت شناختن وضعیت خود به عنوان دولت افغانستان در سطح بین المللی است. امارت اسلامی افغانستان همانطور که همیشه تاکید کرده، خواهان تعامل رسمی با جامعه جهانی به ویژه فدراسیون روسیه بوده و موانع غیر ضروری نباید مانع افغانستان و بین المللی شود. اما در شرایطی که اقتصاد در هاله ای از ابهام قرار دارد و خصومت های مداوم با سازمان های ستیزه جو مشاهده می شود، می داند که باید جریان کمک ها و منابع به کشور را در اولویت قرار دهد و در نتیجه ثبات سیاسی و اجتماعی_اقتصادی برای امارت اسلامی به منظور حفظ تسلط خود بر افغانستان از اهمیت بالایی برخوردار است.

شایان ذکر است که عدم تمایل روسیه به رسمیت شناختن طالبان به عنوان حکومت قانونی افغانستان و طبقه بندی طالبان به عنوان یک سازمان تروریستی از سال ۲۰۰۳، تاکنون مانعی برای روابط دوجانبه آنها نداشته است و در حال حاضر، تعاملات تجاری روسیه و طالبان ادامه خواهد داشت.

حتی اقتصاد روسیه هم با وجود گرفتار شدن در بحران اوکراین و مواجهه با گره اندازی های مداوم اروپاییها از نفت و گاز خود، به نظر می رسد در برابر این شوک ها مقاوم است و روسیه می تواند این قرارداد موقت را به یک معامله طولانی مدت تبدیل کند. در سپتامبر ۲۰۲۲، صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی کرد که تولید ناخالص داخلی روسیه ۳.۴ درصد کاهش می‌یابد که نسبت به پیش‌بینی قبلی‌ آن و کاهش ۸.۵ درصدی، اصلاح شده است.

از این رو، شرکت های نفتی روسیه خریداران غیر غربی را با تخفیف، پوشش بیمه و طرح های پرداخت جایگزین جذب کرده اند و کشورهایی مانند سریلانکا، هند، ترکیه و چین به خرید نفت از روسیه در بحبوحه تحریم های بین المللی ادامه داده اند. درگیری اکتبر ۲۰۲۲ بین عربستان سعودی و واشنگتن بر سر برنامه های اوپک پلاس برای کاهش تولید نفت، همچنین گمانه زنی هایی را در داخل ایالات متحده ایجاد کرد که ریاض در کنار مسکو است.

طالبان روسیه را یک شریک اقتصادی جذاب می‌داند که می‌تواند نفت و گاز ارزان‌تری را که اقتصاد افغانستان به شدت به آن نیاز دارد، ارائه دهد

حال، طالبان روسیه را یک شریک اقتصادی جذاب می‌داند که می‌تواند نفت و گاز ارزان‌تری را که اقتصاد افغانستان به شدت به آن نیاز دارد، ارائه دهد. برای روسیه، طالبان باثبات ترین گزینه در ماتریس امنیتی در حال تحول منطقه است و در حال حاضر تنها حزبی است که می تواند گسترش داعش را مهار کند. بر همین اساس، هر دو طرف دلیلی برای چشم پوشی از این مزایا ندارند.

همچنین، مقامات حکومت سرپرست امیدوارند با تکیه بر واردات از روسیه، وضعیت اقتصادی کشور را بهبود بخشند ضمن اینکه قیمت ها را در بازار داخلی مطابق با قدرت خرید مردم مشاهده کنند. البته، در مورد جذب سرمایه گذاری های روسیه در این کشور، طالبان باید بتوانند امنیت خود را تضمین کنند.