تهمینه غمخوار؛ بازار: امان پایتخت اردن امروز ۲۰ دسامبر، آماده میزبانی از نشست منطقه ای جدید درباره عراق با مشارکت ایران و ترکیه و برخی کشورهای عربی از جمله عربستان است؛ در حالی که نشست نخست، در ۲۸ آگوست ۲۰۲۱ در بغداد برگزار شد و کشورهایی چون فرانسه، اردن، مصر، قطر، عربستان، امارات، کویت، ایران و ترکیه حضور داشتند.
در خصوص این نشست مهم که به «کنفرانس بغداد» مشهور شده و به گفته فواد حسین، وزیر خارجه عراق «با هدف حمایت از عراق» برگزار میشود، یک رسانه لبنانی به نقل از برخی منابع مدعی شده که در حاشیه این نشست، ولیعهد سعودی و رئیس جمهور ایران دیدار خواهند کرد و گزارشی را تحت عنوان پرونده لبنان قبلاً میان تهران و ریاض گشوده نشد؛ آیا در نشست اردن اوضاع متفاوت خواهد بود؟ منتشر کرده است.
این منابع با تاکید بر اهمیت این رویداد در پایتخت اردن که تحت حمایت فرانسه برگزار می شود، از دیدار مهمی که در این زمینه بین ایران و عربستان سعودی برگزار خواهد شد، سخن به میان آوردند. از طرفی هم، برخی از کارشناسان اعلام کرده اند که این اجلاس یک فرصت برای ایران است و حضور جمهوری اسلامی با توجه به اقداماتی که در سازمانهای بین‌المللی علیه کشور صورت گرفته است، امری مهم و ضروری به نظر می رسد.
در همین راستا و با توجه به اهمیت برگزاری این نشست و حضور ایران، خبرنگار بازار گفتگویی با «نصرت الله تاجیک»، دیپلمات پیشین و سفیر اسبق ایران در اردن و استاندار پیشین هرمزگان انجام داده که در ادامه می خوانیم.
* یک رسانه لبنانی اعلام کرده که در حاشیه نشست اردن، ایران و عربستان گفتگو خواهند کرد. آیا از نظر شما این دیدار انجام خواهد شد که صفحه جدیدی در روابط دو کشور گشوده شود؟
من از برنامه وزیر امورخارجه اطلاعی ندارم و مطلبی در خصوص برنامه های ایشان ارائه و اعلام نشده است. ممکن است یک حدس رسانه ای بوده و اینکه این نشریه لبنانی تمایلش این باشد که رابطه ایران و عربستان بهبود پیدا کرده و ثمرات مثبتش به لبنان برسد! البته، طبیعت اینگونه کنفرانسها این است که ملاقاتهای دو یا چندجانبه انجام خواهد شد. بر همین اساس، ما امیدوار هستیم که این دیدارها با برنامه و دستور کار مشخص و نه کلی برای پر بار بودن سفر صورت گیرد و نتایج مفیدی برای کشور و سیاست خارجی اش به دنبال داشته باشد.
به خصوص که ناظرین سیاسی و علاقه مندان به موضوع سیاست خارجی در این شرایط و وضعیت کشور و رکود نسبی که در سیاست خارجی در این سه ماه که ایران با التهاب اجتماعی روبرو است، به وجود آمده و سیاست خارجی تحت تاثیر اوضاع داخلی قرار گرفته، انتظار دارند که سیاست خارجی ایران فعالیت بیشتری از خود بروز بدهد. البته، من معتقدم اگر در نشست جاری، ایران در سطح بالاتری شرکت میکرد، از جهت روابط دو جانبه و ارتباط با کشورهای عربی و نیز تعامل با سازمانهای منطقه ای و بین المللی که شرکت میکنند، مفید تر می بود.
در سال گذشته و در اولین اجلاس در بغداد، ایران در سطح وزیر امور خارجه شرکت کرد. اما تلقی من این است که اگر ما از طریق تشریفات و مشارکت سطح بالا می توانستیم تا حدی برای خود فرصت ایجاد کرده و ملاقات ها را به گونه ای ترتیب می دادیم که دستاورد بیشتری کسب میشد، طبعا انعکاس کنفرانسهای خبری بیشتر بود و ما شاهد موفقیت بیشتری در دستگاه سیاست خارجی بودیم. به هر حال، تصمیم، بر شرکت وزیر امور خارجه در این نشست فعلی است؛ و در حالی که انتظار می رود، ایران اهداف این اجلاس را مد نظر قرار داده و ملاقاتهای دو یا چند جانبه خود را به صورت منسجم تری انجام دهد تا ارزش افزوده ای برای سیاست خارجی ایجاد شود. در این اوضاع و احوال که روزانه اخبار منفی از ایران پمپاژ میشود، ما به هر میزان بتوانیم افکار عمومی را به سمت اخبار مثبت سوق دهیم، دستاورد بهتری برای کشور کسب خواهیم کرد.
اگر دیداری میان مقامات ایران با عربستان صورت گیرد، نباید فقط تشریفاتی باشد و خوب است که یک نقشه راه و فرمولی منسجم برای ادامه مذاکرات و از سرگیری روابط شکل گیرد تا مذاکرات ادامه پیدا کند
در خصوص عربستان، هیات شرکت کننده و آقای امیر عبداللهیان طبعا در سطح مناسب با تمام مشارکت کنندگان دیدار خواهند کرد. البته با توجه به حضور بحرین و عمان در نشست جاری علاوه بر شرکت کنندگان سال گذشته، این احتمال وجود دارد که با بحرین دیداری نداشته باشد. به هر حال، اگر دیداری میان مقامات ایران با عربستان صورت گیرد، نباید فقط تشریفاتی باشد و خوب است که یک نقشه راه و فرمولی منسجم برای ادامه مذاکرات و از سرگیری روابط شکل گیرد تا مذاکرات ادامه پیدا کند.
البته قسمت اعظم این موضوع، به موضع سعودی ها بستگی دارد. اما در عین حال، ایران هم باید تلاش کند تا آنجا که ممکن است، مشکلات منطقه ای به حداقل برسد، زیرا اقتصاد سیاسی ایران متاسفانه آسیب پذیر و منبعث از فروش نفت است و اقتصاد سیاسی ضعیفی طراحی شده است. با این حال، به دلیل آنکه اقتصاد و سفره مردم به فروش نفت متصل شده، لذا ما باید منطقه ای عاری از تنش داشته باشیم تا به رشد اقتصاد کشور کمک کنیم.
* آیا شرکت در کنفرانس بغداد که امروز برگزار می شود، می تواند فرصتی برای ایران در جهت پیشبرد اهداف سیاسی و اقتصادی با توجه به شرایط تحریم فراهم کند؟ دیدگاه شما در خصوص اجرا کردن طرح توسعه ای منطقه ای در حوزه انرژی و رساندن نفت و گاز و برق از ایران به سوریه، اردن و مصر از طریق عراق چیست؟
این کنفرانس طبعا فرصت مناسبی برای ایران است که با دو هدف و رویکرد سیاسی و اقتصادی شرکت کند. هردو هدف هم دارای تبعات مثبت امنیتی و ایجاد ثبات و آرامش هستند. در خصوص اهداف سیاسی، طبعا، عراقی ها به دنبال این موضوع هستند که از طریق برگزاری سالانه این اجلاس، کمک و حمایت همسایگان خود را برای ایجاد آرامش هرچه بیشتر در کشورشان طلب کرده و به کارگیرند.
بنابراین، این اجلاس الگوی جدیدی است که عراق برای حل مشکلات خود از ظرفیت های مثبت و سازنده همسایگان خود استفاده کند. البته، آرامش و ایجاد امنیت در عراق می تواند به امنیت مرزها و متعاقبا به امنیت ایران هم کمک کند. عراقیها در صدد هستند از طریق این اجلاس رقابت همسایگان را از صحنه عراق حذف کنند که اقدام شایسته ای است. زیرا اوضاع عراق نابسامان و شکننده است و تبعات پس از اشغال آمریکائی هنوز وجود دارد!
در مورد اهداف اقتصادی، ایران اگر بتواند با به کارگیری ظرفیتهای تولید انرژی اعم از نفت، محصولات پتروشیمی، گاز و برق شامل انرژی بادی و خورشیدی به سمت همکاری با همسایگان غربی کشور یعنی مشارکت و تبادل انرژی با سوریه و اردن به سمت مدیترانه و سپس اروپا حرکت کند، در حالی که با این اقدام موجب اشتغالزایی و به کارگیری نیروی جوان می شود و به پیشبرد اقتصاد کشور کمک می کند، همچنین می تواند به همکاری با اروپا که با مشکلات انرژی مواجه است، نزدیک شود در حالی که خود اروپاییها هم می توانند به سرمایه گذاری در این زمینه پرداخته و تامین کننده مالی این مگاپروژه باشند و این منطقه را با تبدیل به هاب تامین انرژی به امنیت برسانند و نه با هزینه های سرسام آور خریدهای تسلیحاتی.
به عقیده من، اگر ایران به صورت جدی و با اراده ملی و نه فقط در قالب طرح، حرف و ایده، بتواند وضعیت سیستم اداری که متاسفانه تمام منابع را بلعیده، اصلاح کند و سیستمی از طریق بخش خصوصی برای شکل گیری و تحقق این ایده درست و تعبیه کند، هم برد برای کشور مشاهده می شود و هم کشورهای در مسیر مانند عراق، سوریه، اردن، مصر منتفع خواهند شد. ضمن اینکه یک بازار بسیار بزرگی شکل خواهد گرفت که محور و الگوی رشد و توسعه منطقه ای است؛ به گونه ای که مدل اقتصادی ایران از این طریق تقویت می شود.
* ایران چگونه می تواند از طریق طرحهای اقتصادی که امنیت هم ایجاد می کنند، جایگاه خود را در منطقه افزایش دهد؟
یک بحث در خصوص امنیت، به صورت سنتی وجود دارد که بیشتر بر ایجاد امنیت، از طریق مدلهای امنیتی و همکاریهای نظامی متمرکز بوده است. اما در حال حاضر، این مدلها تغییر یافته است؛ یعنی با توجه به تغییر زمانه دیگر نباید به سرمایه گذاری بر روی آن الگوها و خروج سرمایه از کشور و منطقه پرداخت.
ایران می تواند از طریق طرحهای اقتصادی الگوی جدیدی را در ایجاد امنیت به وجود آورد
البته این موضوع به معنی نفی همکاریهای نظامی نیست. در عوض، ایران می تواند از طریق طرحهای اقتصادی الگوی جدیدی را در ایجاد امنیت به وجود آورد. لذا، اگر طرحهای اقتصادی به خصوص مگاپروژه انرژی شکل گیرند، خودد موجب ایجاد امنیت می شود. چرا که کشورها به یکدیگر متصل شده و پیوند می خورند. بنابراین، دیگر دلیلی وجود ندارد که یک کشور علیه یک کشور دیگر اقدامات سطه گرانه یا تخریبی انجام دهد زیرا اگر موجب بی ثباتی در طرف مقابل خود شود، منافع خودش هم به خطر می افتد.
از طرفی به دلیل آنکه کشورهای دنیا به طرف فقر منابع در حرکت هستند و اقتصادها تحت فشار قرار میگیرد ، بنابراین اگر همکاری در زمینه های مختلف اقتصادی صورت گیرد، علاوه بر ایجاد پیوند و پیوستگی میان کشورها، موجب صرف جویی و هم جلوگیری از هدررفت منابع می شود. این پیوند و پیوستگی اثر بیشتری از مدلهای امنیتی و همکاری های نظامی پیشین خواهد داشت.
* این اجلاس در اردن برگزار می شود. دیدگاه شما در خصوص اهمیت این نشست در این کشور و روابط ایران با این کشور چیست؟
به عقیده من یکی از مهمترین نکات این اجلاس در حالی که شرکت کنندگانی نیز از سازمانهای منطقه ای، بین المللی و از اروپا ، جوزپ بورل و انریکه مورا حضور خواهند داشت، این است که وزیر امور خارجه ایران قطعا در دیدارهای دو یا سه جانبه در خصوص برجام صحبت خواهد کرد. بر همین اساس، اگر یکی از اهداف این سفر، روغن کاری در قضیه برجام باشد، در شرایط فعلی کشور این مسئله بسیار موثر است، زیرا حل مسائل مربوط به توافق هسته ای و برجام می تواند یک گشایش اقتصادی را ایجاد کرده و کشور از این تنگناهای تحت تاثیر تحریم و فشار مضاعف بر مردم نجات خواهد یافت؛ ضمن اینکه مردم از مشکلات معیشتی و اقتصادی بعد از کرونا رها خواهند شد.
اگر ما بخواهیم انتظار بیشتری از این اجلاس داشته باشیم، مسئله اردن مطرح می شود. متاسفانه، بی دلیل و در اثر دخالت افراد غیرمسئول، روابط ایران با اردن به یک چالش تبدیل شده است؛ در حالی که اردن واقعا یک کشور استراتژیک و دارای همسایگانی شامل سوریه, عراق، رژیم صهیونیستی، فلسطین و مصر در خلیج عقبه است.
اگر ایران بتواند از طریق طرحهای اقتصادی به همکاری با اردن که دارای توان لابی و قدرت سازنده ای در تامین بخشهای مالی دنیا دارد، بپردازد، شاید بتواند از کمکهای خود این کشور برای ارتباط با غرب و تامین مالی پروژه های بزرگ استفاده کند
لذا، این کشور خود یک ظرفیت برای ایران محسوب می شود. از طرفی، این کشور به دلیل فقر منابع طبیعی مخصوصا سوخت فسیلی، در سختی به سر می برد. بنابراین، اگر ایران بتواند از طریق طرحهای اقتصادی ذکر شده به همکاری با اردن که دارای توان لابی و قدرت سازنده ای در تامین بخشهای مالی دنیا دارد، بپردازد، شاید بتواند از کمکهای خود این کشور برای ارتباط با غرب و تامین مالی پروژه های بزرگ استفاده کند.
لذا، اگر چنین موضوعی اتفاق بیفتد، روابط دو کشور بیشتر دارای جنبه های اقتصادی خواهد شد. همچنین، به دلیل ظرفیت فرهنگی که اردن برای مردم ایران دارد، من تصور می کنم که منطقه ای بسیار مناسب به لحاظ گردشگری دینی خواهد بود. لذا، واقعا این سوال مطرح می شود که چرا ایران به عنوان یک تمدن دیرینه و حکومت مقتدر روابط خود را با کشورهایی که دارای سرزمین تاریخی و خاستگاه پیامبران است، نتواند یک تعامل سازنده داشته باشد.
لذا امیدوارم سفر وزیر امور خارجه علاوه بر حل مشکلات برجامی و رابطه با کشورهای عربی منشاء خیری برای برقراری روابط با اردن هم باشد. اردن دارای مردمی خوب و تحصیلکرده است. هم فلسطینیهای موجود در اردن و هم اردنیها قرابت خوبی با مردم ایران احساس میکنند و حکومت هم به وزن و نقش ایران واقف و قائل است.
