بازار؛ گروه استانها- استان سمنان دارای ۱۴ هزار و ۴۰۰ نفر عشایر بر طبق سرشماری سال ۹۵ است عشایری که در ۷۴ طایفه دسته‌بندی‌شده و در سرخه و گرمسار، مهدی‌شهر، شاهرود و میامی ساکن هستند اما همین جمعیت به‌ظاهر اندک تأثیرگذاری بسیاری در تولیدات استان سمنان درزمینهٔ های مختلف مانند لبنیات، صنایع‌دستی و حتی ارزش‌افزوده حوزه گردشگری دارد.
عشایر اما در سال‌های اخیر با مشکلات متعددی نیز روبرو بوده‌اند که معمولاً عمده‌ترین این مشکلات سیلاب‌ها و آسیب رسیدن به راه‌های عشایری و دام‌ها، فقدان بازار برای تولیدات عشایری در سطح استان و حتی کشور، به تأخیر افتادن کوچ از بابت حوادثی چون کرونا و سرمازدگی و... را می‌توان نام برد.
مشکلات عدیده شده است
در سال ۹۹ به نظر می‌رسد مشکلات عشایر کمی عدیده نیز شده است کرونا باعث شد تا کوچ عشایر دیرتر صورت گیرد درنتیجه دام‌هایی که نزدیک به شیردهی بودند مجبور به حرکت شده و درنتیجه شیرشان کم شد و حتی لاغرتر نیز شدند.
اگر هر دام سبک روزانه فقط ۱۰۰ گرم وزن کم کند در لنگه‌های چهار هزار و ۵۰۰ رأسی دام سبک روزانه ۴۵۰ کیلوگرم گوشت معادل ۴۵ میلیون تومان کاهش می‌یابد و این روال اگر ۱۰ روز به طول بینجامد ضرری میلیونی را به عشایر می‌زند.
از سوی دیگر کاهش شیردهی دیگر عاملی است که دیر شدن کوچ می‌تواند به دام‌ها ضرر برساند. عشایر استان سمنان بیش از یک میلیون و ۷۴ هزار رأس دام سبک و چهار هزار و ۷۰۰ رأس دام سنگین دارند در نتیجه نقشی مهم در تامین بازار مصرفی شهرهای استان بر عهده این قشر است.
ضرورت توانمند سازی عشایر
یک کارشناس اقتصادی در گفتگو با خبرنگار بازار، ضمن بیان اینکه توانمندسازی عشایر متأسفانه در سمنان و خیلی دیگر از استان‌های کشور صورت نگرفته و این امر سبب شده تا مشکلات اندک نیز لرزه‌های وسیع در زندگی اقتصادی این قشر داشته باشد، می‌گوید: بازار اصلی‌ترین رکن توانمندسازی عشایر است.
محمد عمودی بابیان اینکه اگر عشایر بتوانند محصولات تولیدی، دام‌پروری و گوشت و لبنیات خودشان را بفروشند از وام، تسهیلات و ... بی‌نیاز می‌شوند و تکانه‌هایی که از بابت مسائل طبیعی مانند سیلاب‌ها و تخریب جاده‌ها و ... به آن‌ها می‌رسد اندک خواهد بود، بیان می‌کند: عشایر قرن‌ها است با این پدیده‌های طبیعی دست‌وپنجه نرم می‌کنند لذا اگر توانمند باشند می‌توانند از پس مشکلات خودشان بربیایند.
وی با طرح این پرسش که چه اشکالی دارد عشایر بتوانند در فروشگاه‌ها یا نمایشگاه‌های عرضه مستقیم محصولات لبنی و صنایع‌دستی و ... بدون واسطه محصولاتشان را بفروشند، بیان می‌کند: این وظیفه استانداری و امور عشایری است که بر روی شبکه بهداشت و درمان فشار وارد کرده و نگذارد استانداردهای سخت‌گیرانه و غیرمعقول درباره تولیدات عشایری تشدید شود.
موانع تولید
این کارشناس افزود: امور بهداشت می‌گوید باید در مکانی که لبنیات عشایری تولید می‌شود یک متر کاشی سرامیک، سیمان نرم، دستگاه استریل و ... باشد لذا این شرایط آن‌قدر پیچیده شده که اصلاً عشایر نمی‌توانند محصولاتشان را به‌صورت عرضه مستقیم یا عمده توزیع کنند و این امر سبب می‌شود تا نتوانیم شاهد توانمندسازی‌شان باشیم.
شرایط آن‌قدر پیچیده شده که اصلاً عشایر نمی‌توانند محصولاتشان را به‌صورت عرضه مستقیم یا عمده توزیع کنند و این امر سبب می‌شود تا نتوانیم شاهد توانمندسازی‌شان باشیم
عمودی بابیان اینکه امروز باید چرخه اقتصادی و تولیدی عشایر کامل شود، بیان می‌کند: عشایر در استان سمنان خیلی از بابت مسائل طبیعی مانند کرونا، سیل و ... متضرر نشده‌اند لذا ضرر اصلی را زمانی می‌کنند که محصولات پرطرفدارشان در پایتخت و دیگر شهرهای بزرگ روی دستشان می‌ماند چون قانونی تمسخرآمیز معتقد است که شما باید در کوه لابراتوار بهداشتی برای تولید کره درست کنید.
کوچ بهاره با تاخیر
زمان آغاز کوچ بهاره عشایر استان سمنان اردیبهشت‌ماه است اما هنوز هم عشایر در برخی نقاط آغاز به کوچ نکرده‌اند و این تأخیر روزبه‌روز به ضررشان است از سوی دیگر بسیاری از راه‌های عشایری استان به‌ویژه در میامی و مهدی‌شهر و گرمسار دچار خسارات وسیع شده‌اند.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری سمنان بابیان اینکه سیل نزدیک به ۱۰ میلیارد تومان به تأسیسات زیربنایی استان ضرر رسانده است، گفت: راه‌ها و ابنیه، راه‌های روستایی و شبکه گاز، آب‌رسانی و راه عشایری و ... از این سیل متضرر شده‌اند. همچنین راه‌های اصلی و فرعی و همچنین راه‌های عشایری استان به ترتیب ۷۸ میلیارد و ۵۱۰ میلیون ریال و ۱۱ میلیارد و ۳۰۰ میلیون ریال خسارت‌دیده‌اند.
رئیسیان بابیان اینکه۱۳۰ تأسیسات فنی در حوزه استحفاظی راه‌های استان سمنان براثر سیل خسارت‌دیده‌اند، ابراز کرد: حمل‌ونقل و راهداری در پی تعمیر و بازسازی ابنیه است.
ترمیم راه‌ها ضروری است
نماینده عشایر شهرستان آرادان نیز در گفتگو با خبرنگار بازار بابیان اینکه بارش‌های مناسب امسال شرایط بسیار خوبی در ییلاقات استان به وجود آورده و عشایر استان امسال مشکلی از بابت علوفه نخواهند داشت، گفت: تنها مشکل عشایر استان در دو هفته مانده به آغاز فصل کوچ ضرورت ترمیم ایل‌راه‌ها است که انتظار داریم تا در این فاصله باقیمانده تا کوچ این مشکل نیز مرتفع شود.
۹۰ درصد از درآمد عشایر از محل دامداری و دام‌پروری حاصل می‌شود و پرداخت تسهیلات و تأمین نقدینگی برای رونق و جهش تولید و بهبود معیشت عشایر سودمند است
محمدعلی شاه‌حسینی بابیان اینکه وقوع سیلاب و بارش‌های شدید به ایل‌راه‌ها آسیب رسانده است، افزود: البته از طریق اتحادیه پیگیری‌هایی در این زمینه صورت گرفته و مسئولان استانی و شهرستانی وعده دادند که مسیر کوچ عشایر را ترمیم و راه‌های عشایری را بازگشایی کنند.
جبران ضررها
مدیرکل امور عشایری استان سمنان در گفتگو با خبرنگار بازار معتقد است: از مجموع ۱۷ هزار و ۱۰۰ تن شیر و فرآورده‌های لبنی تولیدشده در استان سمنان توسط عشایر در سال گذشته ۱۳ هزار تن شیر و چهار هزار و ۱۰۰ تن کشک و فرآورده‌های دیگر لبنی بود.
مراد خادم بیان می‌کند: ۹۰ درصد از درآمد عشایر از محل دامداری و دام‌پروری حاصل می‌شود و پرداخت تسهیلات و تأمین نقدینگی برای رونق و جهش تولید و بهبود معیشت عشایر سودمند است.
وی درباره راه‌های کمک به عشایر استان نیز، می‌گوید: سال گذشته ۵۲ میلیارد و ۴۰۰ میلیون ریال تسهیلات بر اساس بند ب ماده ۵۲ قانون دامی از محل درآمدهای صندوق توسعه ملی برای عشایر استان سمنان تصویب و از این میزان ۳۶ میلیارد و ۴۰۰ میلیون ریال جذب شد و در سال جاری نیز با برآورد ضررهای ناشی از سیلاب و کرونا و ... امید است بتوانیم در راستای کاهش مشکات عشایر گام‌های اساسی برداریم.
تبعات منفی حوادث قهریه
مدیرکل امور عشایری استان سمنان با بیان اینکه کوچ عشایر استان به منظور پیشگیری از شیوع ویروس کرونا یک ماه به تعویق افتاد، گفت: آموزش های مرتبط با کرونا، رعایت فاصله گذاری، استفاده از ماسک و ... در زمره اقدامات امور عشایری برای کاهش تبعات منفی کرونا بین این جامعه بود که سبب شد خوشبختانه شاهد موارد کرونا در بین عشایر نباشیم.
خادم از سوی دیگر می گوید: برای رفع مشکلات عشایر به خصوص در بابت مسائل مرتبط با حوادث طبیعی کمک هایی نیز به این قشر می شود خوشبختانه باید گفت مشکلی برای تأمین نهاده‌های دامی دام‌های عشایر وجود ندارد و طی یک سال گذشته ۲۲ هزار و ۸۶۳ تن انواع نهاده‌های دامی بین عشایر توزیع‌شده است.
وی با اشاره به اینکه ۱۷ هزار و ۴۵۸ تن جو، سه هزار و ۴۵۰ تن کنسانتره توزیع‌شده است، افزود: در این مدت ۴۵۵ تن یونجه و یک هزار و ۵۰۰ تن سیلاژ نیز توزیع‌شده است اما باید این موضوع را نیز در نظر داشت عشایری که برای تأمین مراتع خود باید به خارج از استان سمنان کوچ کنند دچار مشکلاتی برای تأمین مرتع هستند که از جمله این امر می توان به عشایر گرمساری اشاره کرد که البته برای رفع مشکلاتشان پیگیری هایی صورت گرفته است.
تیغ کشی مسیر راه و کوچ عشایر
مدیرکل امور عشایری استان سمنان درباره اصلاح راه های عشایری نیز، می‌گوید: مسیر ۳۰۰ کیلومتری قشلاق تا ییلاق عشایر استان تا پایان هفته تیغ‌کشی و برای کوچ عشایر و دام‌های آن‌ها آماده خواهد شد. تیغ‌کشی مسیر کوچ از شاهرود تا منطقه میان‌جاده در حوالی سمنان آغاز شده و امیدواریم که تا ۱۵ خرداد ماه که آغاز رسمی کوچ در استان است بتوانیم شاهد رقم خوردن اتفاقات خوبی در سطح استان باشیم.
خادم بیشترین مشکل در بابت راه را معطوف به عشایر آرادان دانست و تاکید کرد: این مشکل تنها در شهرستان آرادان وجود دارد و تلاش امور عشایری استان بر این است که مسیر کوچ عشایر در این شهرستان را نیز مهیای عبور عشایر کند. ضمن اینکه دلیل اصلی تاخیر در تیغ‌کشی ایل‌راه‌های این منطقه نیز بیشتر به زمان‌بر شدن انتخاب پیمانکار برمی‌گردد.
وی گفت: عمده مشکل عشایر در مناطق ییلاقی است که تلاش ما بر این است تا قبل از کوچ، ایل‌راه‌های عشایری در این منطقه نیز مرمت و تیغ‌کشی شوند تا عشایر به سهولت وارد ییلاقات خود شوند.
برخی عشایر مراتع خود را از دست دادند
مشکل دیگری که این روزها عشایر استان را تهدید می‌کند این است که برخی از دامداران در این حوزه، مراتع خود را ازدست‌داده‌اند برای مثال یکی از عشایر گرمساری در گفتگو با خبرنگار بازار، اظهار داشت: سال گذشته در جلسات پیگیری مشکلات مرتع عشایر گرمسار نماینده مردم گرمسار و آرادان در مجلس شورای اسلامی با وعده صدور پروانه مرتع تعدادی از عشایر را مجاب کرد که به پرداخت حق مالکیت دام خود اقرار کنند و عشایر نیز چنین کردند.
نماینده مردم گرمسار و آرادان در مجلس شورای اسلامی با وعده صدور پروانه مرتع تعدادی از عشایر را مجاب کرد که به پرداخت حق مالکیت دام خود اقرار کنند و عشایر نیز چنین کردند
گیلوری در ادامه گفت: نتیجه این اقدام جریمه ۳۸۰ میلیون تومانی عشایر به جرم چرای غیرمجاز در منطقه شد و امسال نیز تمام عشایر گرمسار از مرتع در بالادست حتی به شیوه پرداخت باج و اجاره‌های سنگین محروم شدند.
وی با تأکید بر اینکه اجرای طرح ممیزی و پایش مراتع با تغییر مسئولان آن‌طور که باید انجام‌نشده است، بیان کرد: پروانه چرا در مرتع نمی‌خواهیم حداقل جریمه ناحق از عشایر دریافت نکنند و برای رفع مشکلات ما را حمایت کنند.
مشکل عشایر در غرب استان سمنان
رئیس اداره امور عشایری گرمسار دراین‌باره می‌گوید: تعدادی از عشایر با طرح پایش درگیر شدند که منجر به ارسال اخطار توسط مراجع قضائی و تصویب جرائم برای این قشر تولیدکننده تا سقف ۳۸۰ میلیون تومان نیز شد.
رمضان جورابلو بیان کرد: از طرفی با توجه به نتیجه نرسیدن و نهایی نشدن طرح پایش مراتع و چالش جدی فقدان مرتع برای عشایر این شهرستان، در سال آینده بروز مشکلات بزرگ برای عشایر و ماندن دام آن‌ها در قشلاق را در پیش خواهیم داشت.
وی تأمین علوفه دستی، تأمین آب شرب دام و عدم تولید فرآورده‌های لبنی را تهدید جدی برای عشایر این شهرستان دانست و گفت: برای کاهش مشکلات مالی و تأمین مراتع موردنیاز عشایر این شهرستان نیازمند حمایت مسئولان دستگاه‌های قضائی و مسئولان کشوری مربوطه در راستای تأمین مرتع هستند.
آسیب ۱۱ میلیارد ریالی به راه عشایری
آسیبی که سیلاب‌ها به راه‌های عشایری رسانده‌اند ۱۱ میلیارد ریال برآورد شده اما آسیبی که سالانه عدم تکمیل چرخه تولید محصولات و صنایع‌دستی عشایر استان سمنان به این قشر می‌زند قابل‌محاسبه نیست.
مهدی کریمی کارشناس اقتصادی و مدرس دانشگاه نیز در گفتگو با خبرنگار بازار معتقد است: زنجیره تولیدی که اگر از دام سبک و جوان عشایری تا تولید، برند سازی، تبلیغات، بازار و بازارچه‌های دائمی و فصلی و الکترونیک، حذف واسطه، گسترش زیرساخت‌های اینترنتی، بسته‌بندی، توزیع، حمل‌ونقل و ... تکمیل شود قاعدتاً شاهد رفع ۸۰ درصد مشکلات عشایر خواهیم بود چراکه توانمندسازی عشایر را مشاهده خواهیم کرد.
زنجیره تولیدی که اگر از دام سبک و جوان عشایری تا تولید، برند سازی، حذف واسطه، گسترش زیرساخت‌های اینترنتی، بسته‌بندی، توزیع، حمل‌ونقل و ... تکمیل شود قاعدتاً شاهد رفع ۸۰ درصد مشکلات عشایر خواهیم بود
وی بابیان اینکه تولیدات عشایر به‌مراتب دارای ارزش اقتصادی بالایی هستند، بیان کرد: می‌توان تولیدات عشایر را به بهترین نحو در بازارهای پایتخت عرضه کرد چراکه امروز این محصولات دارای کیفیتی هستند که تهران نشینان حاضرند در این زندگی پر از آلودگی و زندگی ماشینی برای آن صدها هزار تومان پول دهند.
مشکلات عشایر روی‌هم تل انبار شدند
کرونا، سیلاب، تخریب راه‌های کوچ، تعویض افتادن کوچ عشایر، عدم وجود بازار برای فروش محصولاتشان و عدم توانمندسازی عشایر در زمره مسائلی هستند که این قشر در استان سمنان با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند. قشری که ذاتاً و ماهیتاً مولد است و کاری جز تولید بلد نیست اما متأسفانه کمترین حمایت‌ها از او می‌شود.
قشری که دودهم جمعیت استان سمنان را تشکیل می‌دهد اما ۱۵ درصد گوشت قرمز استان را تولید می‌کند و سالانه محصولات لبنی‌اش میلیاردها تومان می‌تواند پول عاید اقتصاد استان سمنان کند اما با روند فعلی آن‌قدر اقتصاد عشایر شکننده است که با یک تکانه ساده مثل یک سیلاب، می‌تواند با مشکلات عدیده روبرو شود.
نظر شما