بازار؛ گروه بین الملل: وزارت بازرگانی پاکستان در اوایل سال جاری اعلام کرد که اسلام آباد و تهران تمایل خود را برای امضای توافقنامه تجارت آزاد ظرف شش ماه برای افزایش تجارت دوجانبه ابراز کرده‌اند. سید نوید قمر -وزیر بازرگانی پاکستان- با رستم قاسمی وزیر راه و شهرسازی ایران دیدار و در بیست و یکمین نشست کمیسیون مشترک اقتصادی پاکستان و ایران چندین تفاهم نامه امضا کردند. قاسمی به همراه هیئتی متشکل از ۵۷ نفر از مقامات کشور در پاکستان به سر می‌برد. قمر گفته بود که اگرچه حجم تجارت فعلی بین دو کشور با پتانسیل واقعی دو کشور تناسبی ندارد، اما پاکستان متعهد است تمام اقدامات ممکن را برای افزایش حجم تجارت دوجانبه به سطح ۵ میلیارد دلار انجام دهد.
ایران یک قدرت منطقه‌ای است که از نظر ژئوپلیتیکی موقعیت استراتژیک در قاره آسیا دارد. این کشور یکی از اعضای موسس سازمان ملل متحد (UN)، ECO ،OIC و اوپک است. ورود اخیر ایران به سازمان همکاری شانگهای و اتحادیه اوراسیا با استقبال خوبی همراه شد، این امر به ارزش سازمان همکاری شانگهای می‌افزاید و همچنین موضع ایران را در منطقه تقویت می‌کند. ایران دارای ذخایر بزرگی از سوخت‌های فسیلی از جمله دومین منبع بزرگ گاز طبیعی و چهارمین ذخایر بزرگ اثبات شده نفت است.
ایران با تحریم‌های شدید و تقریباً رقابت با اسرائیل و ایالات متحده مواجه است، اما در عین حال به عنوان یک قدرت مهم منطقه‌ای ظاهر می‌شود. اگرچه ایران خواهان همزیستی مسالمت آمیز با جهان عرب است، اما برخی از اعراب تحت نفوذ غرب، ایران را به عنوان یک چالش و تهدید در نظر می‌گیرند. با این حال، پاکستان و ایران پیوندهای عمیق تاریخی، فرهنگی، زبانی و مذهبی دارند. روابط دوستانه آنها به سال ۱۹۴۷ باز می‌گردد، ایران اولین کشوری بود که کشور تازه تاسیس پاکستان را به رسمیت شناخت و هر دو کشور در سال ۱۹۵۰ معاهده دوستی امضا کردند.
روابط دوجانبه بین پاکستان و ایران در چندین پرونده از جمله جنگ داخلی در افغانستان، تنش‌های فرقه‌ای، تحریم‌های ایران و روابط ایران با عربستان سعودی تحت تاثیر قرار گرفته است و پاکستان نقش میانجی را در تنش زدایی بین دشمنان اصلی عربستان سعودی و ایران ایفا کرده است. همچنین، اظهارات ابراهیم رئیسی مبنی بر اینکه ایران هیچ مرزی برای گسترش همکاری با پاکستان در زمینه‌های اقتصادی، تجاری، انرژی، حمل و نقل و فرهنگی نمی‌بیند، نیاز به طرح گسترده دارد.
اقدامات اتجام شده
ارتباط فرهنگی و تاریخی قوی و همچنین پتانسیل عظیمی برای همکاری‌های اقتصادی وجود دارد. پاکستان هشتمین شریک تجاری ایران است. پتانسیل عظیمی برای تقویت بیشتر حجم تجارت بین پاکستان و ایران وجود دارد که در حال حاضر اندکی بیش از یک میلیارد دلار است. صادرات پاکستان عمدتاً شامل برنج، گوشت، کاغذ، مقوا، مواد شیمیایی، منسوجات، میوه و سبزیجات است در حالی که عمده واردات از ایران شامل سنگ آهن، پوست و محصولات شیمیایی می‌شود.
برای ارتقای تجارت دوجانبه و تقویت همکاری‌های دو کشور، اقدامات زیادی در گذشته انجام شده است؛ مانند در بیست و یکمین نشست کمیسیون مشترک اقتصادی پاکستان و ایران (JEC) به میزبانی پاکستان از ۱۶ تا ۱۸ اوت ۲۰۲۲، هر دو کشور توافق کردند که تعرفه‌های «ضد تجاری» و موانع غیرتعرفه‌ای را برای افزایش حجم تجارت دوجانبه حذف کنند و قرارداد تجارت آزاد (FTA) در شش ماه آینده را برقرار کنند.
به منظور تسهیل تجارت، یک گذرگاه مرزی اضافی در گابد (نزدیک گوادر)- ریمدان اخیرا توسط پاکستان عملیاتی شده است. علاوه بر این، هدف از توافقنامه حمل و نقل بین المللی بین پاکستان و ایران، تسهیل ترافیک تجاری از ترکیه به پاکستان است. در حالی که کالاها و مسافران ایرانی می‌توانند از طریق پاکستان به چین دسترسی داشته باشند، پاکستان با عملیاتی شدن تصمیمات اتخاذ شده در بیست و یکمین جلسه JEC، از مزایای دسترسی به سایر جمهوری‌های آسیای مرکزی و اروپا از طریق ترکیه برخوردار خواهد شد.
همچنین ایران و پاکستان یادداشت تفاهم ۳۲ ماده‌ای را در ژوئن ۲۰۲۲ در جریان کمیته تجارت مشترک که در زاهدان (ایران) برگزار شد، امضا کردند. هر دو طرف توافق کردند که اقداماتی را برای گسترش مبادلات تجاری سالانه تا سال ۲۰۲۳ انجام دهند. پاکستان یک گذرگاه مرزی اضافی را در گابد ریمدان به منظور تسهیل تجارت بین دو کشور عملیاتی کرده است.
اعضای گروه دوستی پارلمانی ایران و پاکستان (PFG)، تقویت روابط دوجانبه و تقویت همکاری‌های پارلمانی دو کشور را مورد بحث و بررسی قرار دادند. همچنین، چین، ایران، تاجیکستان، ترکمنستان، ازبکستان و پاکستان بستری را برای رسیدگی به وضعیت نوظهور در افغانستان ایجاد کرده‌اند. در این میان، پاکستان و ایران به شدت در مورد امنیت منطقه‌ای مرتبط با افغانستان نظرات مشترک دارند.
خط لوله گاز ایران و پاکستان (IP) که به نام خط لوله صلح نیز شناخته می‌شود، در دست ساخت است که گاز ایران را به پاکستان می‌رساند. این پروژه به دلیل تحریم های آمریکا علیه ایران متوقف شد. برای گسترش روابط اقتصادی بین دو کشور، خط لوله طولانی مدت گاز IP باید بر اساس اولویت تکمیل شود.
نهایی شدن FTA
ادغام اقتصادی در سال‌های اخیر به عنوان یک پدیده اجتناب‌ناپذیر مطرح بوده است. یکی از مهمترین کانال‌های این ادغام، افزایش تجارت بین کشورهای عضو یک اتحادیه اقتصادی یا همجوار است. در صورت تحقق این امر، کشورهای شریک می‌توانند ادوار تجاری مشابه هم داشته باشند. براساس مطالعات انجام شده، ادغام و همکاری‌های اقتصادی می‌تواند تاثیرات اقتصادی فراوانی مانند افزایش مبادلات تجاری، بهبود رفاه اقتصادی و صرفه‌های ناشی از مقیاس را برای دو یا چند کشور داشته باشد.
براساس اظهار مقامات یکدیگر و طبق توافق‌های صورت گرفته، قرار است توافق تجارت آزاد ایران و پاکستان به زودی نهایی شود و فارغ از کالاهایی که دو کشور برخی حساسیت‌ها روی تبادل آن دارند، در باقی اقلام تجاری، با تعرفه‌های بسیار پایین، تجارت رونق بییش از پیش خواهد گرفت. اعمال تعرفه‌های بالا از سوی دو کشور در برخی زمینه‌ها و عدم اجرای کامل توافق تجارت ترجیحی میان دو کشور یکی از موانع افزایش همکاری‌ها است که امضای توافق تجارت آزاد ایران و پاکستان و ایجاد یک ثبات تجاری در مقررات و عدم اعمال ممنوعیت‌ها از سوی هر دو طرف در اقلام توافق شده می‌تواند بسیاری از موانع را برطرف کند.
با وجود پتانسیل ها و شرایط حاکم، همچنان روابط تجاری بین ایران و پاکستان چندان حال خوبی ندارد و تاجران ایرانی از این فرصت همچنان استفاده درست را نبرده‌اند. بطور کلی در چند سال اخیر میزان صادرات ایران به پاکستان به زحمت از ۱ میلیارد دلار عبور کرده که با توجه به پتانسیل صادراتی کشورمان بسیار ضعیف است و احتمالا این توافقنامه تجارت آزاد بتواند مسیری برای هدف تجارت دوجانبه ۵ میلیارد دلاری بگشاید.
در کنار امضای توافقنامه تجارت آزاد؛ همچنین به گفته وزیر صمت ایران، اقتصاد دو کشور مکمل یکدیگر است که می‌توانیم علاوه‌بر مبادلات کالا در سرمایه‌گذاری مشترک هم فعالیت کنیم و به‌عنوان مثال ایران می‌تواند در حوزه‌هایی مانند لبنیات و لوازم خانگی در پاکستان سرمایه‌گذاری کند و علاوه‌بر سرمایه‌گذاری، تبادلات بین دو کشور را به تبادلات منطقه‌ای توسعه دهیم.
گوادر یک بندر عمیق دریایی، با پتانسیل عظیم است و احتمالا به بزرگترین بندر اعماق دریا در این بخش از جهان تبدیل شود و به عنوان بزرگترین مرکز فعالیت‌های اقتصادی در کل منطقه ظهور خواهد کرد. چابهار و گوادر رقیب یکدیگر نیستند، اما به عنوان بندر خواهر مکمل یکدیگر هستند. هیچ تضاد منافعی وجود ندارد، اما در بسیاری از جنبه‌ها در مسیر متفاوتی قرار دارند.
تاثیر متغیر چین
عامل چین در شکل دادن به آینده روابط پاکستان و ایران بسیار مهم است، بنابراین می‌توان تاکید کرد که اجرای CPEC دو کشور را به هم نزدیکتر خواهد کرد. بنادر گوادر و چابهار به دلیل موقعیت ژئواستراتژیکی که دارند از اهمیت فوق العاده‌ای برخوردار شده‌اند. بندر گوادر توسط چین تحت CPEC مدیریت می‌شود در حالی که توسعه بندر چابهار توسط هند تحت توافقنامه تجارت ترجیحی سه جانبه (PTA) با ایران و افغانستان تامین مالی می‌شود. هر دو در مسیر تجارت بین المللی انرژی قرار دارند و اتصال به آسیای مرکزی، خاورمیانه، آفریقا و اروپا را فراهم می‌کنند. بنابراین می‌توان گوادر و چابهار را خواهرخواندگی برای افزایش حضور تجاری اعلام کرد.
گوادر یک بندر عمیق دریایی، با پتانسیل عظیم است و احتمالا به بزرگترین بندر اعماق دریا در این بخش از جهان تبدیل شود و به عنوان بزرگترین مرکز فعالیت‌های اقتصادی در کل منطقه ظهور خواهد کرد. چابهار و گوادر رقیب یکدیگر نیستند، اما به عنوان بندر خواهر مکمل یکدیگر هستند. هیچ تضاد منافعی وجود ندارد، اما در بسیاری از جنبه‌ها در مسیر متفاوتی قرار دارند.
CPEC همچنین یکپارچگی اقتصادی کل منطقه را در کنار ایجاد مسیر راحت‌تر برای صادرات کلان منابع نفت و گاز ایران تسهیل خواهد کرد. CPEC کل منطقه را در تجارت و فعالیت‌های اقتصادی تقویت می‌کند. باید توجه داشت که چین بزرگترین شریک ایران و پاکستان در توسعه زیرساخت‌ها و توسعه اقتصادی است و پیوند محکمی برای همکاری ایران و پاکستان نیز به شمار می‌رود.
در مجموع، روابط پاکستان و ایران بر اساس منافع متقابل و حمایت از یکدیگر در مبارزه برای توسعه، شکوفایی اقتصادی و امنیت در منطقه است. روابط نزدیک دو کشور نه علیه هیچ کشور ثالثی و نه تهدیدی برای هیچ کشور دیگری است.
هر دو کشور مستقلی بوده و همه تصمیمات را به نفع یکدیگر و به طور کلی منطقه‌ای می‌گیرند. با این حال، پتانسیل همکاری بین دو کشور همسایه بسیار زیاد است و به باور کارشناسان، آینده بسیار روشنی برای روابط پاکستان و ایران وجود دارد و به نفع یکدیگر و همچنین کمک به صلح، امنیت و توسعه منطقه‌ای و جهانی خواهد بود.
نظر شما