بازار؛ گروه استانها: فصل برداشت گل زعفران، مهرماه است اما به شکل دقیق‌تر در خطه تربت‌حیدریه فصل برداشت به ترتیب در سه اقلیم سرد (رخ)، معتدل (مرکزی و زاوه) و گرم (مه‌ولات) از ۱۵ مهر آغاز می‌شود و تا اواخر آبان ادامه دارد.
پیاز زعفران را معمولاً تابستان یا اواخر بهار (خرداد) می‌توان کاشت که به دلایل مختلف معمولاً فصل کاشت تا پایان شهریورماه ادامه می‌یابد.
هم‌زمان با فرارسیدن مهرماه اراضی کشاورزی مشهد نیز بارنگ این طلای سرخ؛ گُل می‌اندازد و جنب‌وجوش مضاعفی در مزارع و خانه های روستایی برای برداشت و هم چنین گل پاک کنی شکل می گیرد.
بنا بر اظهارات کارشناسان برداشت این محصول اگرچه به‌صورت سنتی است اما شیوه برداشت و نحوه خشک‌کردن آن بسیار حائز اهمیت است و در کیفیت محصول نهایی بسیار تأثیر دارد.
به‌منظور بررسی و اهمیت برداشت این محصول استراتژیک در همین رابطه با محمد میری دیسفانی معاون رئیس سازمان و مدیر جهاد کشاورزی شهرستان مشهد به گفت‌وگو نشستیم.
* جایگاه زعفران در اقتصاد مشهد و کشور چیست؟
زعفران به دلیل موقعیت ویژه ازلحاظ اشتغال‌زایی در کشاورزی و ایجاد درآمد ارزی قابل‌توجه برای کشور، به‌عنوان محصول ارزآور و مهم در اقتصاد ملی تلقی می‌شود.
بخش کشاورزی به‌عنوان منبع تأمین غذا در سبد مصرف جهانی، دارای جایگاه ویژه‌ای است و مسئله امنیت غذایی و محصولات کشاورزی مزیت داربر اهمیت آن افزوده است و صنایع غذایی از مهم‌ترین حوزه‌های فناوری هستند که رشد و توسعه کشور، بدون توجه به آن، ناممکن به نظر می‌رسد.
روی آوردن به روش‌های جدید تولید و فرآوری محصولات کشاورزی یکی از مهم‌ترین الزامات برای افزایش بهره‌وری به‌عنوان محور اساسی توسعه و پیشرفت بخش کشاورزی است.
اهمیت اقتصادی و اجتماعی زعفران به‌عنوان گران‌ترین محصول کشاورزی جایگاه منحصربه‌فردی در میان محصولات کشاورزی که از قابلیت صادراتی برخوردار است دارد.
* برداشت زعفران تا چه میزان اهمیت دارد؟
دشوارترین و پرزحمت‌ترین و درعین‌حال حساس‌ترین مرحله زراعت زعفران مرحله برداشت آن است که شامل چیدن گل، جدا کردن اجزای مختلف، خشک‌کردن و درنهایت بسته‌بندی و نگهداری آن می‌شود.
* آیا روش برداشت بر کیفیت آن تأثیرگذار است؟
چیدن به‌موقع گل‌ها، جداسازی اصولی و بهداشتی کلاله‌ها، خشک‌کردن اصولی گل زعفران و بسته‌بندی و نگهداری استاندارد از نکات مهم است که برای جلوگیری از کاهش کیفیت، کم شدن ارزش و بازارپسندی زعفران باید انجام گیرد.
* کشت زعفران در مشهد برای چه جمعیتی اشتغال ایجاد کرده است؟
در میان محصولات مختلف تولیدی در بخـش کشـاورزی ایـران زعفران جزء محصولات خاص و سنتی کشور ما به شمار می‌رود و بـا توجه به قیمت بالای آن در صادرات غیرنفتی جایگـاه ویژه‌ای را بـه خود اختصاص می‌دهد.
زعفران از مزیت نسبی و اهمیت بالایی ازنظر تولید، سطح زیر کشت، اشتغال‌زایی و نیـز قابلیـت توسـعه برخوردار است.
با توجه به دوره فشرده کاشت تا برداشت زعفران ، این محصول در مشهد برای ۵۵۰هزار نفر به‌طور مستقیم، غیرمستقیم و فصلی شغل ایجاد کرده است و البته حدود ۵هزار نفر هم در بخش فروش زعفران مشغول به کار هستند.
* سطح زیر کشت زعفران در مشهد چقدر است؟
سطح زیر کشت زعفران ،در مشهدسه هزار و ۶۸۲ هکتار است.
* این سطح زیر کشت نسبت به سال‌های گذشته کاهش داشته یا افزایش؟
متأسفانه در سال ۱۴۰۰عملکرد آن به دلیل خشک‌سالی و گرمای تابستان و سایر تنش‌های محیطی و درنهایت آسیبی که به پیاز زعفران واردشده به میزان قابل‌توجهی کاهش‌یافت و تولید آن در سال گذشته به میزان ۱۵ تن درکل شهرستان بود.
* وضعیت صنایع تبدیلی و فراوری این محصول در مشهد چگونه است؟
مشهد به‌عنوان قطب صادرات زعفران دنیا است . تعداد واحدهای بسته‌بندی و فرآوری زعفران ۲۲ واحد است که ظرفیت فراوری ۸۶ تن را دارا است و اشتغال ایجادی برای ۲۸۱ نفر را باعث شده است.
* برای توسعه بازارهای جهانی چه باید کرد؟
رموز موفقیت با تکیه‌بر دانش روز برای فرآوری و بسته‌بندی زعفران، توجه به سلیقه و نیاز مشتریان و تمرکز بر بازارهای جهانی به دست می‌آید.
متأسفانه در سال ۱۴۰۰عملکرد زعفران به دلیل خشک‌سالی و گرمای تابستان و سایر تنش‌های محیطی و درنهایت آسیبی که به پیاز زعفران واردشده ، به میزان قابل‌توجهی کاهش‌یافته است و تولید آن در سال گذشته به میزان ۱۵ تن درکل شهرستان مشهد بود
امـروزه نقـش بهره‌وری در ارتقا ارزش‌افزوده موردپذیرش همه کشـورها است لذا برای دستیابی به این مهم نیاز به سرمایه‌گذاری زیربنـایی و اصـولی در سه زمینه علم، فنـاوری و تولیـد به‌عنوان سـه محـور اساسـی و زیربنـایی توسعه است بـدین منظـور جهـت ارتقـا بهره‌وری محصول زعفران از مدیریت دانـش و انتقـال فنّاوری بـه کشاورزان باید بهره برد.
شناسایی مراکز و مؤسسات پژوهشی کشـاورزی، به‌منظور تشویق بخش خصوصی بـه سرمایه‌گذاری در توسـعه فناوری‌های ایجادکننده ارزش‌افزوده اقتصادی از قبیل برندینگ، نوآوری دربسته بندی و تولید محصولات جانبی آرایشی، بهداشتی، دارویی، غذایی، رنگرزی، عطر اودکلن و.... می‌تواند نقش مهمی در ارتقای جایگاه این محصول در جهان داشته باشد.
آنچه درباره گران‌قیمت‌ترین ادویه جهان باید بدانید
زعفران گران‌قیمت‌ترین ادویه در سراسر جهان است. ایران تقریباً ۹۰ درصد کل زعفران جهان را تأمین می‌کند و از زمانی که وارد بازارهای صادرات جهانی شده‌ایم، کشورهای زیادی باکیفیت زعفران ایران آشنا شده‌اند.
رشته‌های زعفران که بانام طلای سرخ هم شناخته می‌شوند، از گیاه گل‌داری با گلبرگ‌هایی بنفش‌رنگ و شاخه‌هایی قرمزرنگ به دست می‌آید. قدمت و تاریخچه زعفران در ایران به ۳ هزار سال پیش بازمی‌گردد. این گیاه در ابتدا به‌صورت وحشی رشد می‌کرده و برای مصارف گوناگونی مثل رنگ کردن پارچه‌ها، دیوارنوشته‌ها، طب سنتی، معطر کردن غذاها، نقاشی و خوشنویسی کاربرد داشته است. صادرات زعفران از زمان پارت‌ها به کشورهای دیگر مانند چین، یونان و روم آغاز شد و همچنان ادامه دارد.
زعفران بااینکه طعم تلخی دارد؛ اما یکی از محبوب‌ترین ادویه‌ها است. این ادویه در بسیاری از غذاهای آسیایی و اروپایی دیده می‌شود. زعفران خاصیت آرام‌بخش دارد، به همین دلیل در نوشیدنی‌ها و شربت‌های مختلف استفاده می‌شود. بعلاوه یکی از مواد اولیه مهم در تهیه ماسک‌های خانگی برای حفظ زیبایی پوست به شمار می‌رود.
شرایط کاشت و برداشت زعفران
کیفیت زعفران به نحوه کاشت و برداشت آن بستگی دارد. گل زعفران در مناطق گرمسیر و معتدل می‌روید. خاک مناسب برای کشت زعفران باید زهکشی شده و حاوی مواد آلی و بدون آهک باشد و همچنین دریافت نور کافی برای رشد زعفران ضروری است. بهترین زمان کاشت پیازهای زعفران و دوره فعالیت آن‌ها از مرداد تا مهرماه است. دوره بیداری پیازهای زعفران هم از آبان تا اردیبهشت‌ماه است. بعد از انتخاب زمین و آماده‌سازی آن، باید پیازهای زعفران را تهیه کنید. ولی توجه کنید که پیازها باید باکیفیت و بدون قارچ یا آلودگی باشند. چون محصول نهایی مرغوب وابسته به کیفیت پیاز زعفران است.
زعفران با روش‌های سنتی مختلف مثل روش چاله‌ای، نواری و کپه‌ای کاشته می‌شود. زعفران گیاهی گرمسیری است و مکان رویش و کاشت آن باید دمایی بین ۳۵ تا ۴۰ درجه سانتی‌گراد داشته باشد. استفاده از کود مرغوب و شرایط آبیاری مناسب به رشد زعفران‌ها کمک می‌کند.
معمولاً بعد از کاشت پیازهای زعفران، دیگر لازم نیست که هرسال پیازهای جدید بکارید؛ چون تقریباً تا ۱۰ سال بعد هم رشد می‌کنند. مراحل برداشت گل‌های زعفران در حدود ۱۵ تا ۲۵ روز طول می‌کشد. ضروری است که گل‌های زعفران قبل از طلوع آفتاب برداشت شوند تا کیفیت آن‌ها که شامل عطروطعم است به‌خوبی حفظ شود.
علاوه بر روش‌های سنتی، از روش‌های مدرن و گلخانه‌ای هم برای کاشت زعفران استفاده می‌شود. در شرایط گلخانه‌ای، پیازهای زعفران را در صندوق‌هایی چوبی قرار می‌دهند تا در دما و نور کنترل‌شده رشد کنند. پیازهای زعفران باید قبل از انتقال به این صندوق‌ها ضدعفونی شوند و معمولاً این کار باید از اوایل مرداد تا شهریورماه انجام شود. بعد از رویش گل‌ها و چیدن آن‌ها در آبان ماه، پیازهای زعفران باید دوباره در زمین کاشته شوند تا برای سال‌های بعد هم قابل‌استفاده باشند.
نظر شما