تهمینه غمخوار؛ بازار: مقامات طالبان اخیرا اعلام کرده اند که ایران و افغانستان مسیر جدید ترانزیتی را برای افزایش تجارت میان دو کشور ایجاد خواهند کرد. براساس گزارش رسانه‌های افغانستان، دولت موقت طالبان در صدد گشایش یک راه جدید تجاری با ایران است و قرار است این راه در کنار راه پل ابریشم در ولایت نیمروز ساخته شود.
به گفته مولوی فاضل محمد فضلی رئیس اداره صنعت و تجارت طالبان در نیمروز، با ساخت این راه جدید، روند داد و ستد بین ایران و افغانستان سرعت می یابد؛ ضمن اینکه نجیب الله خاشرودی، رئیس اتاق تجارت افغانستان نیز در این باره گفته که با بازگشایی مسیر جدید درآمد دولت موقت طالبان نیز از این طریق افزایش خواهد یافت.
در همین راستا و بر اساس اهمیت موضوع روابط ایران و افغانستان، خبرنگار بازار گفتگویی با دکتر «مجتبی نوروزی» کارشناس مسائل افغانستان و معاون سابق رایزنی فرهنگی ایران در کابل در خصوص وضعیت تجارت دوجانبه و پایانه های مرزی، راه آهن خواف_هرات و بندر چابهار ترتیب داده که مشروح مصاحبه را در ادامه می خوانیم:
* در حال حاضر حجم روابط اقتصادی و تجاری ایران و افغانستان با توجه به ظرفیتهای دو کشور و جایگاه ایران در بازار این کشور در چه سطحی است ؟
بعد از تحولات سیاسی که در سال گذشته در افغانستان رخ داد، به دلایل متعددی حجم روابط ایران و افغانستان کاهش پیدا کرد. ضعف اقتصاد افغانستان، کاهش حجم پول در گردش در این کشور، خروج بخش عمده ای از تجاری که به انجام فعالیتهای تجاری با ایران می پرداختند به همراه عدم ارتباط تجار جدید و جایگزین با بازار ایران و همچنین نفوذ کشورهای همسایه بر حاکمان جدید افغانستان و به دست آوردن جایگاه خود به عنوان شرکای اقتصادی افغانستان موجب شد تا جایگاه جمهوری اسلامی برای تجارت با افغانستان تا حد قابل توجهی کاهش یابد و با وجود ظرفیتهای موجود، تجارت فی مابین در یک وضعیت نامناسبی قابل مشاهده باشد.
بنابراین، با وجود آنکه حجم روابط تجاری دوجانبه قابل توجه است، اما کاهش جدی وجود دارد.
به هر میزان که در ساخت این بازارچه ها تسهیلات بیشتری صورت گیرد و با تنوع سازی تعداد آنها افزایش یابد، گسترش تجارت بین دو کشور بیشتر می شود
* بازارچه های مرزی تا چه اندازه به پیشبرد تجارت دوجانبه کمک می کند؟
قطعا، بخش عمده ای از تجارت بین ایران و افغانستان، در قالب تجارتهای انفرادی افراد صورت گرفته است. از این رو احداث و راه اندازی بازارچه های مرزی می توانند بخش از فشار عمده بر روی دو دولت را کاهش دهند؛ ضمن اینکه به صورت مردمی به توسعه تجارت فی مابین کمک نمایند.
به هر میزان که در ساخت این بازارچه ها تسهیلات بیشتری صورت گیرد و با تنوع سازی تعداد آنها افزایش یابد، گسترش تجارت بین دو کشور بیشتر می شود. البته باید دید که حکومت مقابل نیز این موضوع را می پذیرد یا خیر.
* گروه طالبان با وجود وعده تعیین حق‌آبه هامون، مانند دولت قبلی افغانستان مسیر رودخانه هیرمند را به سمت «گودزره» منحرف کرده است. با وجود اینکه وزارت آب و انرژی طالبان هم گفته بود که آب وارد شده به ایران مطابق حقابه آن کشور( از آب هیرمند) محاسبه می شود. چرا موضوع حقابه ایران تا امروز محقق نشده و هنوز مشکلاتی وجود دارد؟
مشکل حقابه، ریشه ای تر از این صحبتها است که با وعده و وعید یک مسئول به نوعی حل شود. به لحاظ مسائل فنی، به لحاظ ساختاری طی دهه های گذشته انحرافات جدی در مسیر آب رودخانه هیرمند اتفاق افتاده و برداشتهای نامناسبی صورت گرفته است؛ یعنی کانالهای غیرقانونی و انحرافی ایجاد شده است. مدل و فرمت ساخت بند کمال خان به گونه ای بوده که دریچه های خروجی سد و انحراف آب به سمت شوه زار گودزره در داخل افغانستان طرح ریزی شده است.
به لحاظ ذهنیتی، در فکر مردم افغانستان، انتقال آب به ایران نوعی خیانت محسوب می شود و تا زمانی که این مشکل در ذهن مردم و مدیران افغانستان برطرف نشود، نمی توان امید داشت که این مشکل با یک دستور مقام افغانستانی به صورت ریشه یا حل شود. هرازگاهی با اعمال فشارهایی از سوی، بخش کمی از آب به سمت ایران سرازیر شده آن هم صرفا به جهت اینکه فشار از روی حاکمان افغانستان برداشته شود.
* راه آهن خواف_ هرات برای دو کشور از اهمیت بالایی برخوردار است. آیا آن قسمتی که بر عهده افغانستان بوده تکمیل شده؟ به طور کلی وضعیت این راه آهن در چه مرحله ای است؟
ساخت راه اندازی خواف_هرات تا همین مرحله هم اتفاق بزرگی برای دو کشور محسوب می شود. اقدامات خوبی هم در این حوزه انجام شده و کمک بزرگی به کاهش بار بر روی مسیر ترانزیت زمینی جاده ای بین ایران و افغانستان کرده است. اما قطعا تکمیل این خط آهن می تواند در ایفای نقش مهم آن کمک کننده باشد.
با توجه به گرایشی که طالبان به پاکستان و چین دارد و فشارها و نفوذی که این دو کشور بر این افغانستان دارند، بعید به نظر می رسد که هم اکنون طالبان از توان و اراده کافی برخوردار باشند که یک نگاه جدی به بندر چابهار داشته باشند
با این حال، در حال حاضر، نه اراده و نه توان کافی از سوی مقامات افغانستانی برای تکمیل آن بخشی که به عهده این کشور است، وجود دارد.
* طالبان چه برنامه ای برای چابهار و توسعه تجارت با ایران از طریق این بندر در نظر گرفته اند؟
در حرف و بیان، طالبان متعهد به تعهدات پیشین هستند و اینگونه اعلام می کنند که آمادگی کامل برای توسعه این بندر را دارند. اما همانطور که می دانید بندر چابهار در رقابت با بندر گوادر و به عبارتی در رقابت بین هند و پاکستان و در سطح دیگری بین هند و چین تعریف می شود.
با توجه به گرایشی که طالبان به پاکستان و چین دارد و فشارها و نفوذی که این دو کشور بر این افغانستان دارند، بعید به نظر می رسد که هم اکنون طالبان از توان و اراده کافی برخوردار باشند که یک نگاه جدی به بندر چابهار داشته باشند.
نظر شما