بازار؛ گروه استانها: آنغوزه گیاهی ارزشمند و کمیاب با قدمت هزارساله است که خواص دارویی فراوانی دارد. این گیاه علاوه بر کاربرد دارویی در خارج از کشور در صنعت عطرسازی و جواهرسازی هم کاربرد دارد و به عنوان ادویه در غذاها نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این گیاه کمیاب تنها در نقاط معدودی از جهان از جمله ایران رشد می کند. استان خراسان جنوبی یکی از نقاط کشور است که برخوردار از این ثروت طبیعی است؛ آن هم مرغوب‌ترین و پرطرفدارترین نوع آنغوزه، یعنی آنغوزه شیرین که بیشتر در شهرستان طبس رشد می‌کند.
اکنون علاوه بر درد صادرات فله‌ای این محصول مشکل خشکسالی و قاچاق نیز اضافه شده است که مجریان این طرح و دیگر بهره‌برداران را با مشکلات اساسی روبه‌رو کرده است. اما در هر صورت نگاه ویژه مسئولان به این موضوع می‌تواند نقش اساسی در توسعه آن داشته باشد.
کشت زراعی برای جلوگیری از کاهش آنغوزه
علی نعمتی، از مجریان طرح آنغوزه در شهرستان طبس خراسان جنوبی به خبرنگار بازار گفت: خسارت حاصله به آنغوزه به دلیل خشکسالی و کاهش بارندگی به نوعی بود که دو سال قبل تا این زمان اگر ۴۰ کیلو جمع‌آوری می‌شد اکنون به نصف یعنی ۲۰ کیلو رسیده است.
وی با اشاره به قرق یکساله رویشگاه‌های آنغوزه بیان کرد: این قرق چندان تأثیری نداشته و شاید بهتر بود امسال هم ادامه‌دار بود، ولی از آنجایی که بهره‌برداران بومی هستند، بخش دولتی نمی‌تواند این موضوع را ادامه دهد.
خسارت حاصله به آنغوزه به دلیل خشکسالی و کاهش بارندگی به نوعی بود که دو سال قبل تا این زمان اگر ۴۰ کیلو جمع‌آوری می‌شد اکنون به نصف یعنی ۲۰ کیلو رسیده است
به گفتۀ وی برای افزایش آنغوزه و جلوگیری از نابودی این محصول مزیت‌دار اقتصادی نیاز است که مردم و بهره‌برداران تشویق به کاشت زراعی شوند تا شاهد احیاء آن باشیم.
نعمتی تصریح کرد: اکنون در محل رویشگاه‌ها، بهره‌برداران کاشت را انجام می‌دهند ولی کافی نیست و اگر در مناطق آبی و مناطقی که امکان کشت دیم دارد، این طرح بیشتر اجرایی شود می‌تواند صرفه اقتصادی بالایی داشته باشد.
دلالان و قاچاق آنغوزه
این مجری طرح آنغوزه اظهار کرد: جمعیت بهره‌بردار افزایش پیدا کرده ولی از آن سوی به دلیل خشکسالی و برداشت بی‌رویه یا حتی غلط شاهد کاهش و از بین رفتن آنغوزه هستیم که یک معضل اساسی شده است.
وی با بیان اینکه قاچاق از دیگر مشکلات اصلی برای این محصول است، عنوان کرد: بهره‌برداران محصول برداشت خود را به مجری طرح نمی‌دهند و با قیمت بالاتری به دلالان می‌فروشند.
به گفتۀ وی از آنجایی که دلالان به صورت قاچاق و بدون پرداخت بهره مالکانه و تعهد ارزی این کار را انجام می‌دهند مسلماً توانایی پرداخت مبلغ بالاتری را دارند.
نعمتی ادامه داد: اما مجریان طرح مانند ما باید سالیانه برای یک طرح حدود یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان بهره مالکانه به دولت پرداخت کنیم که اکنون قاچاق و فروش غیرقانونی ضربه سنگینی هم به ما و هم به دولت وارد کرده است.
ظرفیت اقتصادی برابر با زعفران
مجری طرح آنغوزه در شهرستان طبس بیان کرد: آنغوزه یک محصول رقابتی است و به همین دلیل هر سال شاهد افزایش قیمت آن هستیم و امسال افزایش سه برابری داشته و از حدود کیلویی، یک میلیون و ۲۵۰ هزار تومان به حدود ۴ تا ۵ میلیون تومان رسیده است.
وی تأکید کرد: با توجه به صرفه اقتصادی و صادرات ارزی، این محصول در صورت رسیدگی می‌تواند جایگزین حتی زعفران در خراسان جنوبی شود.
آنغوزه یک محصول رقابتی است و به همین دلیل هر سال شاهد افزایش قیمت آن هستیم و امسال افزایش سه برابری داشته و از حدود کیلویی یک میلیون و ۲۵۰ هزار تومان به حدود ۴ تا ۵ میلیون تومان رسیده است
به گفتۀ وی آنغوزه در سه ماه اسفند، فروردین و اردیبهشت نیاز به آب دارد و از تیر ماه تا اواخر مهر برداشت می‌شود که در صورت کشت این محصول بعد از سه تا چهار سال، سود خوبی برای بهره‌بردار دارد که ارزش این مدت سرمایه‌گذاری و صبر را دارد.
نعمتی از مسئولان درخواست کرد: فقط از قاچاق آنغوزه جلوگیری شود چرا که نه تنها برای بهره‌بردار ضرر دارد بلکه به دولت نیز صدمه وارد می‌کند.
بی‌توجهی به بخش‌نامه قاچاق آنغوزه
حسن خیری از دیگر مجریان طرح آنغوزه در شهرستان نهبندان خراسان جنوبی نیز به بازار گفت: برخی بهره‌برداران بدون آگاهی محصول برداشت شده را به طور غیرقانونی به دلالان می‌فروشند و از عواقب این کار در آینده که دیگر این محصول از بین خواهد رفت، اطلاعی ندارند.
وی تصریح کرد: در مدت زمان مشابه حداقل یک تُن بار به مجریان طرح مانند ما داده می‌شد ولی تاکنون دو کیلو و نیم بیشتر جمع‌آوری نشده است و مشخص است که به صورت قاچاق از منطقه خارج می‌شود.
به گفتۀ وی بخش نامه برای جلوگیری از قاچاق آنغوزه وجود دارد ولی چندان که باید به این موضوع توجه نمی‌شود و به راحتی به استان‌های دیگر ارسال می‌شود.
خیری اظهار کرد: بارها به مأموران انتظامی و منابع طبیعی شهرستان اطلاع از بار قاچاق و جمع‌آوری شده در منزل یا ماشین عبوری دادهایم، ولی توجهی نشده یا آنقدر دیر کاری انجام داده‌اند که دیگر محصول قاچاق شده است.
این مجری طرح آنغوزه در خراسان جنوبی بیان کرد: اگر وضعیت به این شکل ادامه دار باشد ما که دیگر دلسرد شده‌ایم و از این کار کنار خواهیم کشید.
به گفتۀ وی اگر ۲ تا ۳ تن بار جمع‌آوری و به مجری طرح ارائه می‌شود همان مقدار هم قاچاق می‌شود و فقط نیاز است که مسئولان به صورت جدی به این مشکل برخورد کنند تا دیگر کسی جرات انجام آن را نداشته باشد.
نیاز به برخورد جدی مسئولان
خیری با بیان اینکه آنغوزه ریشه‌کنی می‌شود و ناخالصی به این محصول اضافه می‌شود، عنوان کرد: علاوه بر قاچاق با این موضوع نام کشور و استان در جهان آسیب جدی می‌بیند و نیاز است که در اوایل زمان برداشت و اواخر آن کارشناسان منابع طبیعی برای بازدید از منطقه بیایند که اجرایی نمی‌شود.
مجری طرح آنغوزه در شهرستان طبس در زمینه تعهد بذرپاشی در منطقه برداشت شده نیز گفت: بهره‌برداران که این کار را انجام نمی‌دهند و خود ما مجریان طرح بذرپاشی را اجرایی می‌کنیم ولی به دلیل برداشت غلط، ریشه کنی، سنگ گذاشتن بر روی بوته شاهد تلفات و خسارت‌های زیادی هستیم.
وی با اشاره به مزیت اقتصادی بالای این محصول برای بهره‌بردار، استان و کشور اظهار کرد: اگر به صورت جدی به این مشکلات رسیدگی شود در بخش اقتصادی می‌تواند جایگاه زعفران را از آن خود کند.
خیری در زمینه قرق سال قبل رویشگاه‌ها نیز گفت: تأثیری نداشت و در همان سال هم برخی به صورت غیرقانونی برداشت انجام دادند و با وجود اطلاع رسانی کاری در این زمینه انجام نشد.
به گفتۀ وی اگر همین روند عدم توجه و برداشت بی رویه و اشتباه و قاچاق ادامه دار باشد تا ۲ سال آینده نیز این محصول از بین خواهد رفت.
سود ارزی حداقل ۹۰ میلیارد تومانی آنغوزه
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان خراسان جنوبی نیز در گفت‌وگو با بازار در زمینه این مسائل با بیان اینکه آنغوزه از گونه‌های منحصر به فرد استان است، گفت: ۲۵۰ هزار هکتار در خراسان جنوبی رویشگاه گونه‌های دارویی است که برای ۱۰۰ هزار هکتار آن طرح اجرایی شده است.
علیرضا نصرآبادی تصریح کرد: در این مساحت سه گیاه مزیت‌دار از نظر جنبه اقتصادی مورد توجه است که شامل آنغوزه، آویشن و وشا است.
به گفتۀ وی آنغوزه برای ۱۰ هزار خانوار خراسان جنوبی به صورت مستقیم و غیرمستقیم در چرخه برداشت تا انتقال، اشتغال‌زایی ایجاد کرده و سالیانه حدود ۵۰ تا ۶۰ تن برداشت و در آمد خالص ارزی سالیانه آن در سطح استان حدود ۹۰ میلیارد تومان است.
وی با بیان اینکه رویشگاه‌های اصلی آنغوزه خراسان جنوبی در شهرستان‌های طبس، بشرویه و نهبندان است، عنوان کرد: این گیاه در شرق کشور مانند کرمان، یزد و اصفهان وجود دارد ولی رویشگاه خاص آنغوزه در کشور که از نوع باکیفیت‌ترین این گیاه است و مطابق استانداردهای جهانی است، در شهرستان طبس رشد می‌کند.
مشکل کمبود نیروی حفاظتی
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی تأکید کرد: فروش از مجاری غیرقانونی را قبول داریم ولی به صورت معضل نیست.
نصرآبادی اضافه کرد: مجریان طرح و بهره‌برداران منطقه لازم است در این زمینه توجه ویژه داشته باشند تا شاهد این اتفاقات نباشیم و امنیت آن با این افراد است.
وی خاطر نشان کرد: ما مشکل کمبود نیروهای حفاظتی را داریم که بر اساس استاندارد باید به ازای هر ۱۰ هزار هکتار یک نفر وجود داشته باشد ولی این در میانگین کشوری هر ۱۰۰ هزار هکتار و در خراسان جنوبی ۴۳۰ هزار هکتار است.
به گفتۀ وی به همین دلیل توانایی رسیدگی به همه مراتع نیست و لازم است که دیگر دستگاه‌ها مانند نیروی انتظامی نیز در کنار ما قرار گیرند و الزام بیشتری در این زمینه داشته باشند.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی اعلام کرد: دولت به دنبال اجرای طرح مدیریت تلفیقی است که در کنار مراتع گیاهان دارویی طرح‌های دیگری نیز مانند زنبورعسل نیز اجرایی شود و از سال گذشته در حال اجرای این پروژه است که هم به نفع مردم منطقه از نظر اقتصادی و هم استان است.
نبود فراوری بازار میلیاردی را به هندی ها واگذار کرد
نصرآبادی معضل اصلی خراسان جنوبی در حوزه آنغوزه را خام فروشی دانست و تأکید کرد: کشورهایی که به آنها صادرات انجام می‌شود مانند هندوستان با بهانه اینکه چرخه استاندارد فرآوری خود را قبول دارند از محصول خام فقط استقبال می‌کنند.
وی افزود: البته این یک بهانه است چرا که می‌دانند با فرآوری قیمت و چرخه اقتصادی آن به شدت افزایش پیدا می‌کند و نمی‌توانند به این قیمت کم از کشورهایی مانند ما خریداری کنند.
به گفتۀ وی در همین راستا با بنیاد ملی نخبگان و شرکت‌های دانش بنیان رایزنی شده تا در بخش فرآوری این محصول و دیگر گیاهان دارویی وارد شوند که در صورت اجرایی شدن حتی با محصول اندک نیز ارزش اقتصادی بالایی را به همراه خواهد داشت.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی با اشاره به خشکسالی نیز بیان کرد: کشت زراعی را با همکاری جهاد کشاورزی دنبال می‌کنیم و در حال الگوسازی است.
نصرآبادی اظهار کرد: خشکسالی یک موضوع جهانی است و لازم است که بهره‌برداران در بخش برداشت اشتباه، بدموقع و شدید توجه ویژه داشته باشند و با برداشت منطقی، بهنگام و مناسب، خود مراقبتی از این محصولات مزیت‌دار اقتصادی داشته باشند.
به گفتۀ وی خودمراقبتی بهره‌برداران از چنین مصحولاتی به سود خود آنها و منطقه است که آینده اقتصادی آنها را تأمین می‌کند.
و اما...
خراسان جنوبی از نظر رویش گیاهان دارویی جزو استان‌های برتر از لحاظ کیفیت و محصولات خاص است، اما همواره با مشکلات متعددی روبه‌رو بوده که نشان دهنده عدم توجه مسئولان بالادستی به این مزیت‌های اقتصادی است. اگر به موقع به این ظرفیت‌ها توجه جدی و شایسته نشود در چند سال آینده شاهد از بین رفتن این محصولات خواهیم بود.
نظر شما