بازار- گروه استانها: عدم‌حمایت مؤثر از زعفران کاران، همچنین هزینه‌های بالای تولید، جولان دلالان در فصل برداشت و از طرفی جایگاه نامناسب ایران در صادرات مسائلی است که تاکنون حل‌نشده و تولیدکنندگان این محصول را می رنجاند.
بازارهای هدف ایران محدود است، سروسامان دادن به اوضاع نامناسب و آشفته بازار زعفران کشور به‌رغم تأمین ۹۵ درصد زعفران دنیا هدف‌گذاری جدیدی را می‌طلبد که با دست‌به‌دست دادن همه ارکان زنجیره تولید و صادرات این محصول ارزشمند، محقق خواهد شد.
بیش از ۹۰ درصد زعفران دنیا در ایران تولیدشده و خرید زعفران از ایران بیشترین رتبه را دارد و حجم زیادی از این تولیدات به خارج از کشور صادر می‌شود، اما اکنون به دلیل کاهش تولید زعفران، جایگاه ایران به‌عنوان خاستگاه زعفران جهان به خطر افتاده است.
متأسفانه امسال به دلیل وضعیت خشک‌سالی و اینکه کشاورزان در سال‌های گذشته از فروش به موقع و مناسب محصولاتشان ناامید شدند لذا کمتر به محصولات خود رسیدگی کرده‌اند و این موضوع منجر به این شده که تولید زعفران به نصف کاهش پیدا کند و در سال زراعی ۱۴۰۱ تولید زعفران ۵۰ درصد نسبت به سال ۱۴۰۰ کاهش داشت.
اگرچه زعفران کمتری نسبت به سال‌های قبل صادر کرده‌ایم، اما به دلیل بالا رفتن قیمت این محصول در بازارهای بین‌المللی، ارزش صادرات زعفران امسال رشد داشته و کاهش تولید، افزایش بیش از ۳۰۰ درصدی قیمت زعفران را رقم زد.
افغانستان پیشتاز در قاچاق زعفران
باوجوداینکه ایران بزرگ‌ترین تولیدکننده زعفران در دنیاست اما جالب اینجاست که افغانستان به دلایلی که در ذیل مطرح خواهیم کرد به صادرکننده زعفران در کشورهای دنیا تبدیل‌شده است.
نایب‌رئیس شورای ملی زعفران در گفت‌وگو با بازار در این رابطه توضیح می‌دهد: اکنون قاچاق زعفران به کشورهای همسایه تجارتی پرسود است.
غلامرضا میری در خصوص دلایل این موضوع می‌گوید: یک قاچاقچی ملزم به پرداخت مبلغ قابل‌توجهی عوارض و ۱۴ میلیون هزینه سربار بابت نرخ تعرفه گمرکی نیست و لذا می‌تواند زعفران را تا ۲۰درصد کمتر از نرخ صادرکنندگان رسمی کشور، در افغانستان عرضه کند.
نایب‌رئیس شورای ملی زعفران تعرفه و افزایش عوارض گمرکی را یکی از هزینه‌های سربار بر صادرات این محصول دانسته و به ما می‌گوید: زعفران قاچاق شده ۲۰ الی ۲۵ درصد پایین‌تر از قیمت صادرات در بازارهای هدف صادراتی عرضه می‌شود لذا هرگونه هزینه سربار موجب کاهش صادرات می‌شود.
میری با اشاره به اینکه با توجه به شرایط فوق صادرکنندگان تمایلی به صادرات زعفران ندارند، تأکید می‌کند: قاچاقچی‌ها از این شرایط سو استفاده و زعفران را از کشور خارج می‌کنند و آن را ۲۰ درصد زیر قیمت در بازارهای هدف به فروش می‌رسانند.
رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران ابراز می‌کند: از طرفی، چون ما نمی‌توانیم به کشورهای چین و هند، به دلیل وجود عوارض گمرکی بالا، زعفران صادر کنیم و افغانستان از این عوارض معاف است؛ زعفران ایران به‌صورت قاچاق وارد افغانستان و سپس به نام این کشور به مقاصد هدف صادر می‌شود.
وی با اشاره به اینکه میزان صادرات زعفران ۴۷ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش داشته است اذعان می‌کند: طبعی ادامه این روند کاهشی صادرات، نگران‌کننده و تبعات نامطلوب بسیاری برای کشاورزان، تولیدکنندگان، بازرگانان و صادرکنندگان محصول زعفران در پی خواهد داشت.
ریشه قاچاق زعفران
در ۳۰ سال اخیر درحالی‌که ما بدون توجه به برند سازی در حوزه تولید زعفران فعالیت می‌کردیم، اسپانیا با برنامه‌ریزی و برنامه‌سازی موقعیت خود را در بخش فروش، توزیع و معرفی خود به‌عنوان بزرگ‌ترین صادرکننده زعفران جهان محکم کرد، درحالی‌که ما همچنان صادرکننده فله‌ای زعفران باقی‌مانده‌ایم.
رئیس گروه کشاورزی اتاق مشهد، دراین‌باره می‌گوید: طرح‌های مختلفی از سوی بخش خصوصی و شورای ملی زعفران، مانند طرح جامع زعفران یا توسعه برند زعفران ارائه‌شده است که برخی به کمک خود بخش‌ها و نهادهای دولتی تهیه‌شده است. این نوع فعالیت‌ها نیازمند بودجه‌ای است که تأمین آن از سوی بنگاه‌ها امکان‌پذیر نیست. در آخرین توافقی که با سازمان توسعه تجارت انجام گرفت، درخواست کردیم تا درآمد حاصل از عوارض نیم درصدی، به فعالیت‌هایی که برای تبلیغات سطح کلان محصول است، اختصاص یابد.
شریعتی‌مقدم می‌افزاید: اگر این درخواست به‌عنوان یک مصوبه از شورای عالی صادرات تصویب شود، معادل مبلغی که به‌عنوان عوارض آب مجازی و… از صادرات اخذ می‌شود، به‌صورت بودجه‌ای برای توسعه بازار مصرف، ارتقای زنجیره ارزش، شناسنامه‌دار کردن محصول، حمایت از تولیدکنندگان و پیاده‌سازی تجارت منصفانه(Fair Trade) صرف می‌شود که این امر می‌تواند به ما برای رسیدن به جایگاه اصلی خود کمک کند.
به گفته رئیس گروه کشاورزی اتاق مشهد، «قاچاق» زمانی پدید می‌آید که یکسری محدودیت‌ها در حوزه کار و فعالیت سالم ایجاد شود. علی شریعتی‌مقدم معتقد است موضوع تعهدات ارزی و عوارض آب مجازی و همچنین فشارهایی که از سوی سازمان‌های مختلف مانند تأمین اجتماعی و… به واحدهای فعال وارد می‌شود، منجر به فعالیت واحدهای زیرزمینی بدون پروانه می‌شود که فعالیت اقتصادی برای آنان کم‌هزینه‌تر است.
شریعتی‌مقدم تأکید می‌کند: فشارهای مختلف و دستورالعمل‌های غیرمنطقی و نگاه یک‌جانبه، به کسانی که فعالیت سالم اقتصادی دارند لطمه می‌زند و سبب رونق قاچاق می‌شود. قاچاق و تقلب پذیری محصول زعفران به دلیل کم‌حجم بودن و ارزش بالا، به‌مراتب راحت‌تر از سایر محصولات است.
وی معتقد است: از سوی دیگر صادرات این محصول به برخی از کشورها مانند افغانستان ممنوع است، اما شاهدیم ده‌ها تُن زعفران به این کشور قاچاق می‌شود؛ همچنین صادرات به هندوستان به دلیل تعرفه بالا انجام نمی‌گیرد که تمام این مسائل سبب می‌شود تا به بازارهای اصلی که ما باید حضورداشته باشیم، لطمه وارد شود.
شریعتی‌مقدم راهکار جلوگیری از قاچاق را برگشت به اصل منطق دانسته و می‌گوید: اکنون در کشورهای درحال‌توسعه این‌گونه تصمیمات اشتباه اجرایی نمی‌شوند، مثلاً اگر ارز تک‌نرخی شود، ضرورتی ندارد که از صادرکننده بخواهیم این کار را انجام دهد. مشکل مهم‌تر این است که تمام این موارد از سوی دولت به تولیدکننده و صادرکننده تحمیل می‌شود.
نظر شما