خدیجه ستارزاده؛ خبرگزاری بازار - استان البرز با وجود دارابودن رودخانه های پرآبی مانند کرج و طالقان، به دلیل حفر چاه و برداشت های غیرمجاز از منابع آبی در سالهای اخیر، طرح آبرسانی مشترک به استان های تهران و قزوین در کنار افزایش جمعیت، با کمبود آب های زیرزمین و کاهش آب های زیرزمینی مواجه شده است.
البته بارش ۲ سال اخیر سوسوی امیدی است که به گفته مدیر آب منطقه ای در صورت مدیریت و تغییر الگوی مصرف و فرهنگ همه جانبه، می توان از آن برای جبران این مافات استفاده کرد. برای اطلاع از وضعیت البرز در حوزه منابع آبی استان با داود نجفیان مدیرعامل شرکت آب منطقه ای استان گفتگو کرده و از او پرسیدیم:
میزان بارش های امسال در البرز چقدر است و آیا تاثیری در بهبود وضعیت منابع آبی استان دارد
میزان بارش استان امسال تا کنون ۵۱۲ میلی متر است که نسبت به سال گذشته ۷/۵ درصد کاهش دارد اما نسبت به متوسط بلند مدت حدود ۴۹ درصد افزایش بارندگی داشتیم. در مجموع بارش های خوب امسال و جریان آب در رودخانه ها موجب تغذیه آبخوان ها شد و هم طرح تغذیه مصنوعی که در کردان و فردیس داریم به بهره برداری رسید و در حال حاضر هم برای تغذیه آبخوان ها از آنها بهره برداری می شود.
آیا سیلاب های سال گذشته و اوایل امسال خسارت هم به دنبال داشت
بعد از سیلابی که اوایل سال گذشته داشتیم و مشکلاتی که در بخشی از نقاط استان ایجاد شد، در مقاطع مختلف بحرانی، طرح های لایروبی انجام گرفت. بخشی از رودخانه فصلی نجم آباد در نظرآباد که ۲۰ سال بود لایروبی نشده بود لایروبی شد. همچنین طرح های ساماندهی در رودخانه های کردان انجام گرفت و باعث شد با وجود سیلابی که سال گذشته داشتیم اتفاقی برای حاشیه رودخانه ها نداشته باشیم. در مجموع در این مورد خوب عملکرد و مدیریت شد و با سیلاب امسال هم با مشکل مواجه نشدیم .
وضعیت سدهای استان از نظر ذخیره آبی در چه شرایطی است
با مدیریت مخزنی که در سدهای کرج و طالقان داشتیم جلوی ورود آب و افزایش رودخانه گرفته شد و بخش قابل توجهی از سیلاب های بالادست در سدها مهار شدند و اکنون از نظر ذخایر، سدهای استان شرایط بسیار خوبی دارند. در سد کرج از ۱۷۹ میلیون متر مکعب تقریبا نزدیک ۱۶۲ میلیون متر مکعب آن پر شده و نسبت به سال گذشته حدود ۱۸درصد افزایش حجم آب سد را داریم. در سد طالقان نیز مشابه سال گذشته است و از ۴۲۰ میلیون متر مکعب «حجم کل سد» اکنون حدود ۳۹۰ میلیون متر مکعب آب داریم. انشالله با مدیریت بارش های آتی امسال حداکثر ذخیره سازی را در هر ۲ سد خواهیم داشت.
آیا وضعیت آبخوان های ما با وجود بارش ها بهتر شده
بله در کنار اتفاقات خوبی که سال گذشته و امسال در خصوص بارش داشتیم و با توجه به اینکه بارش های استان منبع اصلی تغذیه آبخوان های ماست شرایط نسبتا خوبی داریم. البته به دلیل اینکه در دشت های استان که حدود ۵۰ سال است ممنوعه شده و منفی هستند طبیعی است که مشکلات زیادی را داریم. با بارندگی در این دو سال متوالی بهبود حاصل می شود اما به طور کامل جبران نمی شود.
برای احیای آبخوان ها چه برنامه ای دارید
طرح تعادل بخشی در قالب ۱۵ پروژه برای احیای آبخوان ها اجرا می شود. در این طرح یک سری تکالیف در حوزه آب منطقه ای، برخی در حوزه آبفا و برخی هم در حوزه جهاد کشاورزی هست که هر کدام از این دستگاه ها بر اساس وظایفی که بر عهده آنها گذاشته شده کارهایی برای مدیریت آب انجام می دهند.
از جزئیات طرح های مربوط به حوزه آب منطقه ای بگویید.
در شرکت آب منطقه ای طرح های تغذیه مصنوعی را داریم که با جدیت در این خصوص کار می کنیم. سال گذشته و امسال دو طرح تغذیه مصنوعی فردیس و کردان را راه اندازی کردیم و دو طرح هم در دست مطالعه داریم که بعد از به نتیجه رسیدن به اجرا درمی آوریم. در کنار این قضیه بحث آبخوان داری که به نوعی آب های جاری و رودخانه ها را تغذیه و بهبود حاصل می کند اجرا می شود. در خصوص برداشت های مازادی که در دشت های استان انجام می شود هم با مسدود کردن چاه های غیرمجاز و جلوگیری از اضافه برداشت های چاه های مجاز در قالب تعادل بخشی را انجام می دهیم. سال گذشته تعهد ۷ میلیون متر مکعب برای تعادل بخشی باید انجام می گرفت که با صرفه جویی در برداشت دشت ها و دیگر مناطق استان خوشبختانه ۹ میلیون مترمکعب عملکرد داشتیم که ۳۰ درصد نیز از برنامه ریزی بالاتر و جلوتر رفتیم .
در خصوص مدیریت چاه های غیرمجاز و برداشت های غیرمجاز از چاه های مجاز چه اقداماتی دارید
امسال در بحث جلوگیری از برداشت های مازاد و همچنین نصب کنتورهای هوشمند در چاه های مجاز که برداشت ها را کنترل و از اضافه برداشت ها جلوگیری کند، مصمم تر از قبل هستیم. به علاوه برای انسداد چاه های غیرمجاز همه دستگاه های مرتبط به خصوص قوه قضاییه بسیار همراه، پیگیر و مطالبه گر است. البته در کنار این کارها مشارکت مردمی هم انجام می شود، که برای تحقق این امر پروژه های فرهنگ سازی از طریق رسانه ها و آموزش و پرورش را داریم که کمک می کند از ظرفیت دانش آموزی استان برای افزایش اطلاعات عمومی و صرفه جویی در مصرف آب استفاده شود.
شرکت آبفا در این طرح چه نقش و چه میزان همکاری دارد
یکی از کارهایی که آبفا انجام می دهدجلوگیری از پرت و تلفات آب است. با توجه به اینکه سرانه مصرف شرب ما در مقایسه با کشورهای توسعه یافته بسیار بالاست، امسال آبفا در برنامه دارد که مصرف را نسبت به سالهای گذشته کمتر کند. همچنین در اجرای این طرح تلفاتی که در شبکه هست را هم کاهش دهد. هرسال بر اساس اعتباری که برای این اینکار هست اقدامات خوبی در این رابطه انجام می شود و در مجموع شرکت آبفا استان تعامل خوبی با آب منطقه ای دارد.
نقش جهاد سازندگی در بخش کشاورزی و مصرف آب و همچنین تعامل در این زمینه چیست
در بخش سازمان جهاد کشاورزی هم اقدامات خوبی در خصوص تغییر الگوی کشت و توسعه آبیاری نوین انجام شده، کشت های نشاکاری که در گلخانه ها انجام می شود حداقل دو نوبت از میزان مصرف آب را کمتر می کند که خروجی این اقدامات این است که در کنار حفظ تولید و حتی افزایش تولید، مصرف آب را پایین می آورد.
البته اقداماتی هم شهرداری ها انجام می دهند که در این مسیر اهمیت دارد. برای آبیاری فضای سبز شهرداری ها، به جای اینکه آب خام بدهیم از پساب استفاده می کنند. سال گذشته ۳۰ درصد از آب مورد نیاز خود را از پساب تامین کردند.
پروژه ملی سازگاری با کم آبی در البرز به کجا رسید
پروژه «سازگاری با کم آبی» که در کل کشور مطرح شده در البرز نیز با مشارکت همه دستگاه های ذیربط با تولیت استاندار تدوین می شود. این پروژه در حال ویرایش نهایی است و بعد از اینکه مصوب شد و توسط استاندار به ستاد ملی ارسال و ابلاغ شد، تمامی پروژه های مدیریتی استان در قالب طرح سازگاری با کم آبی با مشارکت تمامی دستگاه ها اجرا خواهد شد.
چند درصد این طرح بر عهده آب منطقه ای استان است
با توجه به محدودیت هایی که هست شرکت آب منطقه ای به تنهایی ابزاری برای مدیریت آب استان ندارد طبیعی است که همه ارگان های دخیل در حوزه آب باید کمک کنند. در کارگاه مربوطه حدود ۷۰ جلسه برای تدوین برنامه های این طرح گذاشته شده و کارهای کارشناسی انجام شده است. امیدواریم به زودی این طرح ابلاغ و به عنوان یک سند توسعه آب، برای اجرای برنامه های مختلف استان محوری شود.
چشم انداز آب را در البرز چطور می بینید
در کشور ما بیش از ۸۵ درصد منابع آب استفاده می شود. در حالیکه استاندارد جهانی حداکثر ۴۰ درصد است و ما ۴۵ درصد بیشتر از حداستاندارد از آبی که به محیط زیست و نسل های آینده تعلق دارد استفاده می کنیم. طبیعی است که اگر این روند ادامه دار باشد و الگوی مصرف ما تغییر نکند و نگاه توسعه پایدار در تمامی ارگان ها و افراد و جمعیت کشور حاکم نشود از ۵ سال دیگر شرایط مناسبی در حوزه آب نخواهیم داشت. ما آبی برای اضافه کردن به آبخوان ها نداریم ، همه آب هایی که مجاز بودیم را استفاده کردیم و حتی بیش از حد استاندارد هم استفاده کردیم. ما در کشور به نسبت جمعیت، آب کم نداریم منابع آبی ما کم نیست اما الگوهای مصرف ما در بخش های مختلف مغایر با استانداردهای جهانی است و این برای ما نه فقط در کشور بلکه در البزر نیز مشکل ساز شده است.
استاندارد مصرف هر شخص روزانه چقدر است و در کشور ما چقدر این استاندارد رعایت می شود
متوسط سرانه مصرف ما در بخش آب شرب ۲۰۰ لیتر و در برخی کلانشهر ها بالای ۳۰۰ لیتر است، در حالیکه در کشورهای توسعه یافته که مشکل آبی ندارند این رقم حداکثر ۱۱۰ لیتر است اما ما بیش از ۲ برابر متوسط کشورهای توسعه یافته آب مصرف می کنیم. ما در یک منطقه نیمه خشک هستیم . یک سوم پتانسیل آب جهان در اختیار ماست و و طبیعی است ما نه فقط در البرز بلکه در دیگر استانها هم منابع جدید آبی نداریم که وارد مدار بهره برداری کنیم و ذخایر و منابع را افزایش دهیم . اما اعتقاد داریم که ظرفیت و پتانسیل بالقوه ای برای کاهش سرانه آب در بخش شرب، کشاورزی و صنعت داریم. در گذشته زیرساخت های بزرگی داشتیم اما مقارن با افزایش جمعیت و در نظر گرفتن اینکه منابع جدیدی برای جایگزینی نداریم باید از مصرف خود بزنیم و با توجه به اینکه بالای ۹۰ درصد مصرف در بخش کشاورزی است باید کارهای بزرگی در این زمینه انجام شود.
همکاری و عملکرد جهاد کشاورزی در تحقق این هدف چطور است
خوشبختانه استان ما جزو استانهای پیشرو در مدیریت و اجرای روش های کاهش و بهینه مصرف بوده همکاران جهاد خوب کار کردند اما باز هم جای کار دارد. اعتقاد داریم در بخش کشاورزی بر اساس آب قابل برنامه ریزی که وزارتخانه ابلاغ کرده می توانیم به مسیر و حد آب قابل برنامه ریزی شده برسیم. که اگر مدیریت شود، به ویژه مصرف کنندگان که ذینفعان دایمی آب هستند منتفع خواهند بود.
از تعداد چاههای غیرمجاز در بخش کشاورزی و باغ ویلاها در البرز و راهکارهایتان در این زمینه بگویید.
همه چاه های غیرمجاز استان شناسایی شده که بالغ بر ۸۶۰۰ حلقه چاه است، تعداد زیادی از آنها مربوط به ویلاسازی ها و خدماتی است و حدود ۲۰۰۰ حلقه چاه مربوط به بخش کشاورزی است که ۸۰ درصد برداشت آب غیرمجاز از طریق این چاهها است و برداشت بالایی انجام می شود. هر سال وزارتخانه بر اساس شناختی که از مجموعه آبخوان ما دارد برشی را می دهد. امسال در مقایسه با سال گذشته یک برنامه سختگیرانه در نظر گرفتیم که مانند سال گذشته که با ۳۰ درصد رشد نتیجه گرفتیم بتوانیم در بحث انسداد و نصب کنتورهای هوشمند و جلوگیری از برداشت های غیرمجاز اقدامات لازم را که برای ما ابلاغ شده انجام دهیم و مصارف را در حد آب قابل برنامه ریزی برسانیم . با اجرای این برنامه ها و تحقق اهداف نگرانی ما برای سالهای آینده کمتر خواهد شد.
بیماری کرونا چه تاثیری در میزان مصرف داشته؟
در بخش آب شرب به دلیل بیماری کرونا و رعایت موارد بهداشتی طبیعی است که مصرف بالا رفته ، اگر مصرف در همه حوزه ها مدیریت شود در آینده مشکل نخواهیم داشت اما اگر رها کنیم و به این الگوی رفتار و فرهنگ فعلی ادامه دهیم به طور قطع در ۵ سال آینده با مشکل مواجه خواهیم شد. راهکارهای بسیاری وجود دارد که اگر در کارگروه طرح سازگاری با کم آبی همه اقشار و جمعیت اجرا کنند به یک چشم انداز پایدار در بحث آب می توانیم برسیم.
صحبت پایانی؟
۲ سالی است که طبیعت با ما همکاری داشته و بارش های خوبی در کشور داشتیم. این فرصت بزرگی است که دست به دست هم دهیم و بدهکاری هایی که از ۳۰ سال گذشته (به دلیل استفاده بی رویه و بیش از حق خودمان ) به آبخوان ها داریم را بپردازیم تا دشت ها و سفره ها را به حالت تعادل برسانیم. اگر سفره ها به حالت تعادل برسد هیچ مشکل و نگرانی در آینده به ویژه در آب شرب نخواهیم داشت.
نظر شما