بازار؛ گروه استانها: پروانه چرا یا پروانه بهره‌برداری مراتع، مجوزی است که با در نظر گرفتن سابقه بهره‌برداری، ظرفیت مرتع، فصل چرا و نیز رویکرد حفاظت از منابع پایه و برای تعلیف دام و یا سایر بهره‌برداری‌های مرتعی در یک دوره و با توجه به عرف محل در یک مرتع با محدوده مشخص به نام شخص یا اشخاص حقیقی و حقوقی واجد شرایط توسط سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور برای مدت معین صادر می‌گردد.
بر همین اساس بنا بر ماده ۴۴ مکرر قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع، چرانیدن دام در منابع ملی مذکور در ماده یک قانون ملی شدن جنگل‌های کشور بدون اخذ پروانه مطلقاً ممنوع است.
در صورت تخلف وزارت منابع طبیعی مکلف است دام افرادی را که بدون پروانه مبادرت به چرای دام می‌نمایند، به نفع خود ضبط کرده و بدون رعایت تشریفات مزایده به فروش برساند.
در مورد صاحبان پروانه‌های چراکه برخلاف مندرجات پروانه صادره مبادرت به چرای دام اضافه بر تعداد مجاز در پروانه بکنند ، به ترتیب فوق رفتار خواهد شد و دام اضافه بر ظرفیت چرا به نفع وزارت منابع طبیعی ضبط و به فروش می‌رسد اما واقعیت این است نه‌تنها دامهای بی‌شماری مراتع قوچان را می‌بلعند بلکه جرم چندانی هم برای آن‌ها ثبت نمی‌شود.
به‌منظور مشکلاتی که مراتع این شهرستان به دلیل هجوم دامهای غیرمجاز از سایر استانها با امیر زمانی مقدم مدیر منابع طبیعی قوچان به گفت‌وگو نشستیم.
* مساحت مراتع قوچان چقدر است؟
شهرستان قوچان نزدیک به ۳۸۴ هزار هکتار مساحت دارد که از این میان ۲۰۲ هزار هکتار اراضی مرتعی را شامل می‌شود و در قالب ۲۰۰ سامانه مرتعی ممیزی شناسایی، تعیین و تکلیف شدند.
* کیفیت مراتع این شهرستان چگونه است؟
شهرستان قوچان جز شهرستان‌های بزرگ ازنظر کمیت را شامل نمی‌شود ولی کیفیت مراتع شامل سه شهرستان برتر استان هستیم.
تقسیم‌بندی مراتع بسته به نوع کاربری است. مرتع را می‌توانیم تقسیم‌بندی نماییم و بر اساس پوشش گیاهی و یا کیفیت پوشش گیاهی که مثلاً در نوع پوشش گیاهی به دو نوع مشجر و غیر مشجر تقسیم‌بندی می‌شود.
مشجر مراتعی محسوب می‌شوند که در آن درخت و بوته وجود دارد و غیر مشجر درخت و بوته‌ای که در هر هکتار ۵۰ مترمکعب چوب داشته باشد شامل می‌شود.
چقدر از مراتع قوچان مشجر است؟
بخشی از ۱۸۵۰۰ هکتار مراتع شهرستان، مراتع مشجر است بطوریکه دارای گونه‌های جنگلی‌اند و ما به‌عنوان بخش‌های جنگلی از شهرستان در آمار و اطلاعات معرفی می‌نماییم یعنی قسمتی از ۲۰۲ هزار هکتار از اراضی مرتعی را شامل می‌شود .
مراتع شهرستان از منظر پوشش گیاهی به سه قسمت فقیر، متوسط و خوب را تشکیل می‌دهد که مراتع متوسط بیش‌ترین مراتع در سطح شهرستان را شامل می‌شود به‌طوری‌که نزدیک به ۵۰ درصد مراتع متوسط است.
البته کارهای مطالعاتی برای مراتع ضعیف صورت گرفته است، این‌طور بیان کرد: در خصوص مناطقی که مراتع ضعیف دارند کارهای مدیریتی، ورودی و خروجی دام و کارهای سخت‌گیرانه‌تری نسبت به مراتع دیگر در حال انجام است به‌طوری‌که پروژه‌های بیولوژیکی را در آن مراتع همانند کارهای بوته کاری و پروژه‌های مطالعاتی دیگر در دست اقدام است.
* مراتع قوچان تا چه میزان با مشکل چرای غیرمجاز روبروست؟
خیلی زیاد تا جایی که باید اعلام کنم همین امسال افزون بر ۱۳ هزار رأس دام غیرمجاز را از مراتع شهرستان قوچان بیرون راندیم.
* آیا با متخلفان برخورد شده است؟
امسال ۵۰ پرونده قضایی تشکیل‌شده است که مربوط به گسیل دام و چرایی دام بوده است و ۲۷ پرونده مربوط به گسیل دام غیرمجاز است.
* چقدر از این مراتع متعلق به بخش خصوصی است؟
مراتع شهرستان ۱۰۰ درصد منابع ملی‌اند و چون جاهایی که مرتعی خارج از منابع ملی و شخصی باشد وجود ندارد .
* استاندارد ورود دام به مرتع چقدر است؟
همه‌ساله بهره‌برداری از مراتع در فصل ییلاق است به‌طوری‌که بر اساس کیفیتی که مراتع قوچان دارند و با ظرفیتی که بهره‌برداران مراتع با تولید علوفه محاسبه می‌کنند که در مراتع متوسط مابین ۱ تا ۱.۵ رأس دام که ۲۰۰ هزار رأس در هکتار مجوز صادرشده است ولی آماری که از دامپزشکی و مدیریت جهاد کشاورزی داده می‌شود بالاتر از این مقدار است که درهرحال همه این‌ها وابسته به مرتع نیست.
* چرای بیش‌ازحد چه بلایی بر سر مراتع این شهرستان آورده است؟
بزرگ‌ترین آسیبی که چرای بی‌رویه دام بیشتر از مازاد ظرفیت به مراتع می‌زند، از بین رفتن پوشش گیاهی مراتع است چون بالاترین میزان برداشت علوفه در سال از هر مرتعی ۵۰ درصد تولید علوفه است که نیاز است این مقدار باقیمانده نیز داشته باشیم که فرصتی برای استراحت و قوه بنیه خود را از دست ندهد.
گیاه پس از تولید علوفه مهم‌ترین فایده آن حفاظت از خاک است و مهم‌ترین بحث حفاظت از خاک نفوذپذیری زمین را برای منابع آبی بیشتر می‌کند که همین حفاظت از خاک از سیل‌های مخرب جلوگیری می‌شود .
همین عریان بودن مراتع کشور سبب به وجود آمدن سیل‌هایی می‌شود که در حال حاضر در مناطق مختلف کشور به‌خصوص جنوب کشور شاهد هستیم، گفت : یکی از دلایلی که طی سال‌های اخیر باوجود بارندگی زیاد و مناطق پر بارش شهرستان سیل‌های خطرناک و مخرب وجود نداشت به خاطر همین پوشش گیاهی خوب مراتع بوده است .
اولین فایده مرتع تولید علوفه است ضمن آنکه سبب تقویت ذخایر زیرزمینی آب می‌شود و حفاظت از پوشش گیاهی مراتع را جهت جلوگیری روان آب به سیل و کاهش سرعت آن به دنبال دارد .
* برای رفع این مشکل چه باید کرد؟
باید آموزش لازم به مرتع‌داران دارد و از طرفی با افزایش توان نیروهای حفاظتی از این موضوع جلوگیری کرد.البته ما
ضمن آموزش لازم به مرتع‌داران به این موضوع گوشزد کرده‌ایم که وقتی بذر از بین رفت به‌راحتی مراتع دیگر در زمان مشخص مثل حالت اولیه رشد و رویش نمی‌کند .
* در چه مناطقی از این شهرستان با چرای بیش از حد مواجه هستیم؟
یکی از مناطق باجگیران است که به‌واسطه وجود مراتع زیادی که وجود دارد دام غیرمجاز زیادی دارد و منطقه دیگر مربوط به منطقه بهار کیش و روستای لالو که نزدیک منطقه نیشابور است. در این مناطق نیز به دلیل مراودات با دامداران سرخس دام غیرمجاز زیادی ورود پیدا می‌کند.
* آیا مردم محلی مخالفتی با ورود دامهای سایر مناطق ندارند؟
با افزایش و اختلاف قیمتی که در بحث تولید علوفه داشتیم و از طرفی علوفه رایگان در مراتع قوچان لذا این موضوعات جذابیت حضور افراد سودجو را افزایش می‌دهد.
یکی از مناطق باجگیران است که به‌واسطه وجود مراتع زیادی که وجود دارد دام غیرمجاز زیادی دارد و منطقه دیگر مربوط به منطقه بهار کیش و روستای لالو که نزدیک منطقه نیشابور است. در این مناطق نیز به دلیل مراودات با دامداران سرخس دام غیرمجاز زیادی ورود پیدا می‌کند
این افراد سودجو متأسفانه بین اهالی منطقه حضور می‌یابند و با دریافت پول دام را وارد و خارج می‌کنند لذا همین پروسه دوهفته‌ای برای مراتع آسیبی جدی است.
* منابع طبیعی با این دامهای غیرمجاز برخورد نمی‌کند؟
با توجه به اینکه در نقاط گلوگاه‌ها همکاران منابع طبیعی حضور دارند و برخورد قانونی به عمل می‌آورند این افراد از راه‌های فرعی دام را به مراتع هدایت می‌کنند و به‌صورت پیاده وارد می‌شوند لذا عملاً مدیریت این افراد به‌سختی صورت می‌گیرد .
دام تا می‌خواهد مستقر شود و به سبب مجوز حضورش حکم قضایی بگیریم و نیروی انتظامی همکاری لازم را برای خروج دام انجام دهد لذا پروسه زمان بری باید طی شود و لذا از همین زمان اندک سودجویان سو استفاده کرده و دام‌هایشان را به مدت ۱۵ روز در مراتع به چرای رایگان وا می دارند.
* آیا این موضوع به ضرر همان افراد محلی نیست؟
حضور این افراد سودجو یک نارضایتی را در دامدار واقعی ایجاد می‌کند زیرا این دامدار برنامه‌ریزی کرده است تا دامش به مدت ۳ ماه از این مرتع استفاده کند اما با ورود دام غیرمجاز زمان چرای دامهای محلی نیز کاهش پیدا می‌کند.
وجود خشک‌سالی در سال قبل و از طرفی حضور دام‌ها از شهرستان‌های جنوبی سبب شد تا انگیزه و اختلاف برای افراد سودجو بیشتر شود و از طرفی امسال نیز باوجود بارش‌های خوب پوشش خوبی وجود دارد ولی این اختلاف قیمت‌ها بیشتر و پرونده‌های قضایی دو برابر شده است .
* آیا اهرم بازدارنده‌ای برای جلوگیری از این مشکل نیست؟
سعی کردیم تا بر مبنای فرمولی میزان خسارات و غرامت‌ها را افزایش دهیم تا با عامل بازدارندگی‌ها سبب کاهش حضور افراد سودجو باشیم ولی آن چیزی که واقعیت دارد بازهم با این اختلاف قیمت علوفه است که از حضور افراد سودجو در مراتع نمی‌کاهد.
نظر شما