توحید ورستان؛بازار: حمله روسیه به کریمه در سال ۲۰۱۴ منجر به تحریم‌های اقتصادی شد و روسیه را بر آن داشت تا سیستم کارت پرداخت ملی و شرکت کارت خود را به نام «میر» ایجاد کند.
براساس گزارش یک نشریه تجاری، تقریباً ۱۹۷ میلیون مسترکارت یا ویزا در پایان سال ۲۰۲۰ در روسیه وجود داشت. سیستم کارت پرداخت ملی که با حروف روسی NSPK شناخته می‌شود بخشی از تلاش هشت ساله مسکو برای جلوگیری از ایزوله شدن اقتصاد روسیه تحت فشار مالی غرب بود. کرملین همچنین شرکت کارت خود روسیه به نام میر را که بر اساس زیرساختهای NSPK ساخته شده است، به شدت ترویج می‌کند. به گفته وب سایت میر، از زمان راه اندازی آن در سال ۲۰۱۵، بیش از ۱۰۰ میلیون کارت میر صادر شده است.
انعطاف‌پذیری سیستم پرداخت روسیه یک پیروزی نادر برای رئیس جمهور ولادیمیر پوتین در جنگ مالی با غرب است، هرچند که شبکه میر تنها به تعداد کمی از کشورها به جز روسیه گسترش یافته که اکثر آنها از جمهوری‌های شوروی سابق هستند. بر اساس گزارش‌های خبرگزاری دولتی، مقامات روسیه در روزهای اخیر در حال مذاکره برای گسترش آن به ونزوئلا و ایران بوده‌اند. برخی از بانک‌های روسی گفته‌اند که در حال بررسی مشارکت با UnionPay چین برای صدور کارت‌هایی هستند که مشتریان آنها بتوانند به طور گسترده‌تری از آن استفاده کنند.
در ابتدا، روس‌ها دلیل اندکی برای تعویض کارت‌های Visa و Mastercard خود با کارت‌های Mir می‌دیدند. در سال ۲۰۱۷، روسیه قانونی را تصویب کرد که بر اساس آن بانک‌هایی که پرداخت‌های بازنشستگان و حقوق کارمندان بخش دولتی مانند معلمان و پرسنل نظامی را انجام می‌دهند، ملزم می‌شوند این وجوه را از طریق کارت‌های Mir در دسترس قرار دهند. صدور میر کارت در ماه‌های اخیر و پس از خروج غول‌های کارت خارجی رونق گرفته است. براساس گزارش Rosbank، تقاضا برای کارت‌های شبکه میر بین ژانویه تا مارس نسبت به مدت مشابه سال گذشته بیش از دو برابر شده است.
میر رمز موفقیت روس‌ها
ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه در ژوئن ۲۰۲۱ بر توانایی کشورش در پیشرفت اقتصادی باوجود تحریم‌های ایالات متحده تاکید کرد. به عنوان یک ایده، خالی از لطف نیست: اقتصاد روسیه در سال‌های اخیر به کمک سیاست‌های مالی و پولی و همچنین تلاش‌های نظارتی برای تقویت سیستم بانکی عملکرد قابل توجهی داشته است. به باور کارشناسان، بیشتر این موفقیت پس از تحریم‌های ایالات متحده و اتحادیه اروپا که در پاسخ به الحاق کریمه به روسیه در سال ۲۰۱۴ اعمال شد، به دست آمده است. کرملین با ایجاد مکانیسمی که «قلعه روسیه» نامیده می‌شود، سطح بالایی از خودمختاری داخلی را برای اقتصاد ملی طراحی کرد و در نتیجه، هزینه تحریم‌های اعمال‌شده توسط بازیگران خارجی را کاهش داده است.
موفقیت خیره کننده سیستم پرداخت ملی روسیه نمونه‌ای از این موارد است. در سال ۲۰۱۴ و در نتیجه تحریم‌ها، چندین بانک روسی از شبکه پرداخت ویزا و مسترکارت قطع شدند که این موضوع توانایی وام دهندگان را برای پردازش پرداخت‌ها در این شبکه‌ها از بین برد. در پاسخ، کرملین تلاش بی‌سابقه‌ای را برای توسعه راه‌حل پرداخت داخلی آغاز کرد. اگرچه برخی از مطالعات این طرح ملی در اوایل دهه ۲۰۰۰ انجام شده بود اما کار به طور جدی در اواخر سال ۲۰۱۴ آغاز شد.
مسیر توسعه سیستم پرداخت ملی روسیه که با نام «میر» شناخته می‌شود، طولانی بوده است. طبق داده‌های دولتی، یک سال بعد، بیش از ۱.۷۵ میلیون کارت صادر شد که در سه ماهه آخر سال ۲۰۱۷ به ۱۹ میلیون کارت افزایش یافت. البته این روند تسریع شده است؛ طبق ارقام سیستم کارت پرداخت ملی روسیه، در آغاز سال ۲۰۱۸ حدود ۳۰ میلیون کارت صادر شده بود که این رقم تا ژوئن۲۰۲۱ به ۱۰۰ میلیون کارت رسید. به باور کارشناسان این یک داستان موفقیت فوق العاده بود و اگر مسکو تحریم نبود، هرگز اتفاق نمی‌افتاد.
بر اساس آمار منتشر شده توسط گلوبال دیتا، در حال حاضر میر از نظر ارزش کل معاملات پرداختی در روسیه بیش از ۲۵ درصد از سهم بازار را به خود اختصاص داده است. این داستان رشد خیره کننده میر را از سایر طرح‌های پرداخت داخلی متمایز می‌کند. اگرچه سایر کشورها طرح‌های پرداخت ملی خود را برای دور زدن تحریم‌های آمریکا ایجاد کرده‌اند، اما هیچ‌کدام با دستاوردهای میر در مدت زمان کوتاهی برابری نکرده‌اند. از این نظر، مداخله دولت روسیه نقش بزرگی در پیشبرد میر داشته است.
یکی از چالش‌های راه‌اندازی یک طرح پرداخت جدید این است که در یک طرف اکوسیستم به میلیون‌ها مشتری نیاز است و در طرف دیگر به تعداد زیادی فروشگاه و وب‌سایت نیاز است که آن را بپذیرند و باید هر دو بصورت همزمان رشد یابند. رمز موفقیت روس‌ها نیز در این موضوع بود، چون کاری که آنها توانسته‌اند در روسیه انجام دهند این است که هر دو طرف اکوسیستم را به صورت تصاعدی رشد دهند، بطوریکه تقریباً همه وب سایت‌ها و فروشگاه‌های روسیه اکنون آن را می‌پذیرند و تقریباً همه بزرگسالان در روسیه کارت میر دارند. در واقع، آنچه باعث این موفقیت شد حمایت دولت روسیه از آن بوده است برای نمونه، درآمد کارمندان دولتی از پرستاران تا کارمندان دولتی باید به حساب‌های بانکی وابسته به کارت‌های میر واریز شود.
فراتر از این اقدامات، مقامات روسی همچنین مراقب جذابیت میر در سراسر اکوسیستم پرداخت هستند. در همین راستا، گام دیگری که دولت روسیه برای بهبود پذیرش برداشته، کاهش هزینه‌های مبادله در شبکه میر است. کارمزدهای مبادله‌ای برای پرداخت‌های Mir در حال حاضر ۰.۸ درصد برای کارت‌های نقدی و ۱.۳ درصد برای کارت‌های اعتباری تعیین شده که بسیار کمتر از مشابه خارجی فعال در روسیه است.
گسترش بین المللی
از آنجایی که سیستم میر در داخل کشور به اندازه کافی نفوذ دارد، مسکو شروع به ایجاد مدار پرداخت خود در سطح بین المللی کرده است. در این میان، گردشگران روسی در کشورهای اتحاد جماهیر شوروی سابق، شمال آسیا و همچنین ترکیه که به دنبال استفاده از کارت‌های میر خود هستند، در این ماجرا نقش مهمی داشته است. اما ماهیت مقرون به صرفه این سیستم و انگیزه شمول مالی در آسیای میانه نیز همینطور است. از آنجایی که دولت‌های منطقه به دنبال کاهش پرداخت‌های نقدی هستند، به میر به عنوان وسیله‌ای برای انجام این اقدام و در عین حال ترویج شمول مالی روی می‌آورند.
پرداخت‌های میر در ۱۱ کشور پذیرفته می‌شود و به استثنای ترکیه، بسیاری از این بازارها دارای سطح بسیار پایینی از پرداخت هستند. به عنوان دولت تاجیکستان، در فوریه ۲۰۲۰ پذیرش کارت‌های میر را در شبکه ملی پرداخت ملی اعلام کردند.
به این ترتیب، گسترش سریع پرداخت‌های میر در روسیه و فراتر از آن، تاکیدی بر شبکه پرداخت اوراسیا دارد که کاملاً مستقل از سیستم غربی بوده و این یک نمونه بارز از قدرت نرم روسیه است. اگرچه بعید است که میر به یک مقیاس واقعی جهانی دست یابد، اما دسترسی آن در حال افزایش است از جمله از طریق توافق با سایر پلتفرم‌های پرداخت مانند Alipay چین.
نکته‌ای که روس‌ها در آن هوشمندانه عمل کرده‌اند، ارتباط با Alipay است. این امر ارتباط پرداخت‌های میر را فراتر از روسیه و برخی از همسایگان نزدیک آن افزایش می‌دهد. همچنین این همکاری بر این ایده تاکید می‌کند که اقتصاد جهانی به طور فزاینده‌ای در حال تقسیم شدن است و توسعه میر را می‌توان در چارچوب سایر طرح‌های پرداخت داخلی و منطقه‌ای از جمله طرح پرداخت اروپایی، که هدف آن تضمین استقلال این شبکه‌های حیاتی است، دید.
تاثیر پیوستن ایران به میر
براساس اظهارات رسمی در روزهای اخیر، ایران به‌زودی پرداخت با کارت‌های بانکی میر روسیه را آغاز می‌کند و آخرین کشوری است که جایگزین ساخت روسیه برای ویزا و مسترکارت را می‌پذیرد. کره جنوبی و کوبا نیز اخیراً پذیرش میر را آغاز کرده‌اند و امارات متحده عربی نیز قصد دارد به زودی پذیرش آن را آغاز کند. این کارت ها همچنین در مقاصد توریستی مانند ترکیه و ویتنام و برخی از جمهوری‌های شوروی سابق کار می‌کنند.
روسیه و ایران هر دو تحت تحریم‌های شدید ایالات متحده و اتحادیه اروپا هستند که دسترسی آنها به بخش‌های کلیدی زیرساخت مالی جهانی را مسدود کرده است. این دو کشور همچنین در حال کار برای ایجاد رقیبی برای سرویس پیام‌رسانی پرداخت سوئیفت هستند که زیربنای پرداخت‌های فرامرزی در سراسر اقتصاد جهانی است. ایران از سال ۲۰۱۸ از این پیام‌رسان حذف و از ۲۴ فوریه چندین بانک روسی از سوئیفت مستقر در بلژیک خارج شده‌اند. بنابراین استفاده از شبکه پرداخت مشترک تاثیر تحریم های غرب علیه تهران و مسکو را کاهش خواهد داد.
همچنین اسبربانک روسیه از فراهم سازی زیرساختهای لازم برای تبادلات مالی میان تجار دو کشور خبر داده است. اسبربانک روسیه هفتمین بانک بزرگ اروپا و یکی از بزرگترین بانک‌های روسیه با حجم بالای گستره مالی است این بانک در میان کشورهای اوراسیا یکی از بزرگترین بانک هاست و ارتباطات متعدد با کشورهای متعدد از جمله چین٬ ترکیه و کشورهای حاشیه خلیج فارس دارد.
براساس داده های اخیر، حجم تجارت ایران و روسیه طی سال گذشته افزایش ۸۰ درصدی داشته و به عدد ۴ میلیارد دلار رسید که در طول تاریخ تجاری ۲ کشور بی سابقه بوده است. یکی مشکلات در تجارت با روسیه همین موضوعات حوزه مالی است و اگر مشکلات تبادلات مالی مرتفع شود رشد تجارت میان ۲ کشور محقق خواهد شد و به توسعه تجارت سرعت بیشتری می‌بخشد.
در مجموع، همکاری ایران و روسیه در اتصال به شبکه میر را می‌توان در راستای همکاری‌های تجاری دو کشور توضیح داد. همچنین دو کشور در هفته‌های اخیر متعهد شده‌اند که دلار را از مبادلات خود حذف و از ارزهای ملی استفاده کنند بطوریکه از هفته گذشته مبادلات روبل در بازار متشکل ارزی ایران آغاز شد که با افزایش تقاضای این ارز نیز مواجه شده است.
نظر شما