هنگامه خاندوزی؛ بازار: به رغم اینکه صنعت کشاورزی یکی از ارکان مهم کشور به شمار می رود اما چندین دهه است با معضلی به نام خُرده مالکی ابعاد مختلف این حوزه را تحت تاثیر قرار داده است. این موضوع در استانی مانند گلستان که بیش از نیمی از جمعیت آن روستایی بوده و پیشه اغلب آنها کشاورزی است بسیار ملموس تر است تا جاییکه به گفته یکی از مسئولان جهاد کشاورزی استان، ۷۵ درصد اراضی کشاورزی گلستان به این مشکل مبتلا شده و قطعه قطعه شدند.
اتفاقی که به اعتقادات صاحب نظران موجب شده تا کشاورزی را از حالت اقتصادی خارج شود و بیشتر جنبه تامین معیشت داشته باشد این کارشناسان نسبت افزایش خرده مالکی زمین های کشاورزی هشدار می دهند بر اساس آمارهای موجود، در نیم قرن اخیر استان به دلایلی از جمله قانون ارث، سطح اراضی کشاورزی که در اختیار هر بهره بردار است، از هشت هکتار به کمتر از سه و هشت دهم هکتار،کاهش یافته و تعداد مالکان نیز از ۷۱هزار نفر به یکصد و ۶۰هزار نفر رسیده است.
کاهش بهره‌وری
این مسائل سبب شده تا بسیاری از کشاورزان به دلیل عدم صرفه اقتصادی به دنبال تغییر کاربری باشند؛ در ۵۰ سال اخیر به سبب توسعه شهری، سرانه زمین کشاورزی در ایران برای هر نفر به یک سوم کاهش پیدا کرد و قانونی برای مقابله با خرد شدن اراضی کشاورزی وجود ندارد یک مدرس دانشگاه و پژوهشگر در این رابطه به خبرنگار بازار، گفت: خردی اراضی کشاورزی نه پدیده جدید و نه خاص ایران است بلکه در نظام زمین داری اکثر کشورهای جهان دیده می‌شود.
کارشناسان نسبت افزایش خرده مالکی زمین های کشاورزی هشدار می دهند
احمد مروتی معتقد است: عوامل متعددی مانند مالکیت‌های خصوصی، قانون ارث، تغییر کاربری بی‌رویه، افزایش شهرنشینی و رهایی زمین از کشاورزی پایدار و مستمر باعث به وجود آمدن پدیده‌ای به نام خردی اراضی شده است همچنین کاهش بهره‌وری و افزایش هزینه‌های تولید ناشی از خرد شدن اراضی زراعی و باغی یکی از موانع عمده دستیابی به توسعه پایدار کشاورزی است.
وی با بیان اینکه تغییر کاربری اراضی کشاورزی در اثر عوامل مختلفی از قبیل اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی به وجود آمده، تصریح کرد: سنتی بودن نظام‌های بهره‌برداری، ابتدایی بودن امکانات و شیوه‌های تولید کشاورزی در مناطق روستایی، پایین بودن بهره‌وری اراضی کشاورزی و فقدان قدرت مالی کشاورزان برای خرید و یا معاوضه زمین مهم‌ترین عامل خردی اراضی کشاورزی به شمار می‌رود.
معضلات کشاورزی
به باور صاحب نظران، خرده مالکی یکی از اصلی ترین معضلات کشاورزی استان است که در راستای سیاست های غلط دولت در سال های گذشته به وجود آمده اما اجرای طرح الگوی کشت با توجه به تنوع اقلیمی گلستان می تواند، مانع تدوام روند خرده مالکی شود
نائب رئیس اتاق بازرگانی گرگان در گفتگو با خبرنگار بازار کشت محصولات کم آب بر راهی برای مقابله به قطعه قطعه شدن زمین های کشاورزی اعلام کرد و گفت: از آنجایی که کشاورزی در گلستان توجیه اقتصادی ندارد متاسفانه کشت محصولاتی آب بر مانند شالی رواج دارد که با توجه به خشکسالی های به وجود آمده ادامه کشت این محصول برای استان مشکلات زیادی را به وجود خواهد آورد.
امیر یوسفی با اشاره به اینکه باید شرایط برای اقتصادی کردن دیگر محصولات کشاورزی در گلستان فراهم شود، افزود: زمانی که فعالیتی درآمدزا ایجاد شود انگیزه سرمایه گذاری در آن حوزه افزایش می یابد از سوی دیگر عدم توجه دولت در سال های گذشته به بخش کشاورزی عامل ناامیدی و بی انگیزگی کشاورزان است و این عدم انگیزه در سال های گذشته پیامدهای خوبی به همراه نداشته و همین امر سبب به وجود آمدن مشکلاتی مانند خُرده مالکی در کشاورزی شده است.
تهدید کشاورزی
دبیرخانه کشاورز گلستان نیز خُرد شدن اراضی را یک تهدید بزرگ برای کشاورزی استان برشمرد و در گفتگو با خبرنگار بازار، گفت: در این زمینه سالهاست که قصور و کوتاهی شده است همچنین نیاز غذایی ما متصل به زمین‌های کشاورزی است و اگر ما هر روز این زمین‌ها را کاهش دهیم در آینده وضعیت مناسبی نخواهیم داشت.
باید شرایط برای اقتصادی کردن دیگر محصولات کشاورزی در گلستان فراهم شود
علی قلی ایمانی از قانون ارث به عنوان یکی از عوامل موثر خرده مالکی اراضی کشاورزی یاد کرد و گفت: به دلیل اینکه بحث مالکیت شخصی و شرعی در میان است باید از طریق مراجع و مجلس شورای اسلامی قانون وضع شود تا مانع قطعه قطعه شدن اراضی شد از سوی دیگر در تقسیم ارث گاهی اراضی کشاورزی آنقدر کوچک می‌شود که دیگر توجیه اقتصادی برای کشاورزی ندارد زیرا وقتی زمین‌های کشاورزی از یک حدی کوچک‌تر شوند دیگر نمی‌توان از ماشین آلات کشاورزی بهره گرفت و بهره‌وری به شدت افت می‌کند.
وی افزود: باید به دنبال تجمع اراضی تحت عنوان شرکت‌های سهامی زراعی، تعاونی‌های مردم نهاد تولید، یکپارچه سازی اراضی با حفظ حقوق مالکیت افراد باشیم تا هم الگوی کشت رعایت شود و هم از تکنولوژی، مکانیزاسیون و آبیاری مدرن در اراضی استفاده کنیم در غیر این صورت هر روز شاهد کوچک‌تر شدن و غیر قابل کشت شدن زمین‌های کشاورزی خواهیم بود.
با توجه به تبعات و آثاری که خُرده مالکی بر اقتصاد کشاورزی و کاهش بهره وری این صنعت دارد و به رغم اینکه همه متخصصان و صاحب نظران بر خسارت های این معضل بر پیکر صنعت کشاورزی هشدارهای لازم را دادند اما هنوز اقدام درخوری برای جلوگیری از این معضل انجام نشده است.
کاهش هزینه های کشاورزی
معاون بهبود تولیدات جهاد کشاورزی گلستان در گفتگو با خبرنگار بازار ضمن تاکید بر جلوگیری از خُرد شدن اراضی کشاورزی، گفت: باید قانون ارث اصلاح شود چرا که با فوت یک فرد زمین های کشاورزی بین چندین نفر تقسیم شده و خرده مالکی را به وجود می آورد و هر سال متاسفانه شاهد افزایش این مسئله هستیم.
محمد رضا عباسی با بیان اینکه ۶۳۰ هزار اراضی کشاورزی در استان وجود دارد که از این میزان ۷۵ درصد آن کمتر از سه الی پنج هکتار است که این مسئله سبب می شود هزینه های کشاورزی افزایش یابد، ادامه داد: برای اینکه بتوانیم یک کشاورزی اقتصادی داشته باشیم باید قطعات زمین ها بیش از ۱۰ هکتار باشد، چرا که کشت مزارع به صورت یکپارچه هزینه های کاشت، داشت و برداشت محصولات را کاهش می دهد.
باید به دنبال تجمع اراضی تحت عنوان شرکت‌های سهامی زراعی، تعاونی‌های مردم نهاد تولید، یکپارچه سازی اراضی با حفظ حقوق مالکیت افراد باشیم
وی با اشاره به اینکه در خُرده مالکی کشاورزی به صورت سنتی و نیمه سنتی انجام می شود، افزود: اگر بخواهیم سیستم آبیاری های نوین و مکانیزه کردن کشاورزی استان را داشته باشیم باید از قطعه قطعه شدن اراضی جلوگیری شود برای این منظور تعاونی تولید و سهامی زراعی را ایجاد کردیم اما متاسفانه به دلیل مباحث فرهنگی کشاورزان از آن استقبال نداشتند لذا تنها در شمال استان با توجه به اینکه قطعات زمین های کشاورزی وسیع تر است، ۶۰ تعاونی تولید برای کشت یکپارچه در این اراضی فعال هستند.
با همه خسران های که خرده مالکی برای کشاورزی استان به وجود آورده، متاسفانه هنوز متولیان امر راهکار مناسبی برای حل این مسئله ندارند و برنامه مشخص و زمان بندی شده ای برای مقابله پیش بینی نکردند با توجه به اینکه عمده صنعت پویا و درآمدزای استان کشاورزی است به نظر می رسد نیاز است مدیران استان برای حل این مشکل هرچه سریعتر قدم بردارند.
نظر شما