تهمینه غمخوار؛ بازار: کرملین هفته گذشته، یک روز پس از هشدار آمریکا مبنی بر اتهام همکاری ایران با روسیه در جنگ اوکراین، اعلام کرد که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه هفته آینده به ایران سفر خواهد کرد.
دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین گفت: رئیس جمهور روسیه به زودی به تهران سفر خواهد کرد تا در یک نشست سه‌جانبه با رهبران ایران و ترکیه در خصوص مسائل مرتبط با سوریه، شرکت کند. علاوه بر موضوع سوریه، با توجه به این که جدیت روس ها نسبت گذشته در زمینه همکاری های اقتصادی با ایران افزایش یافته، توسعه همکاری های اقتصادی ایران و روسیه و بررسی قرار داد همکاری ۲۰ ساله میان دو کشور نیز از اولویتهای رایزنی‌های روسای جمهور دو کشور خواهد بود.
بعد از سفر ابراهیم رئیسی به مسکو فضای مثبتی نسبت به همکاری های اقتصادی با ایران در روسیه ایجاد شده که به روسها این اطمینان را داده که دولت جمهوری اسلامی در همکاری‌های اقتصادی با روسیه جدی است در حالی که هر دو کشور با توجه به شرایط تحریم به یکدیگر نیاز دارند یعنی به عبارتی تحریم روسیه توسط آمریکا و اروپا موجب شده که روسیه بیش از پیش نیازمند و علاقه مند به همکاری های اقتصادی با ایران شود.
در همین راستا و بر اساس اهمیت موضوع، خبرنگار بازار گفتگویی را «با «حسن شکاری» کارشناس و پژوهشگر مسائل اوراسیا و دانشجوی دکتری مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز دانشگاه تهران در خصوص اهمیت سفر ولادیمیر پوتین به ایران و مسائل مرتبط با آن انجام داده که در ادامه می خوانیم:
* ولادیمیر پوتین در شرایطی عازم تهران خواهد شد که از آغاز جنگ اوکراین در ۲۴ فوریه تاکنون تنها یک بار، به منظور شرکت در ششمین اجلاس کشورهای حاشیه خزر در عشق آباد ترکمنستان خاک روسیه را ترک کرده و سپس از آن جا راهی تاجیکستان شده بود. سفر هفته رئیس جمهور روسیه به ایران با توجه به تحریم های شدید غرب چه اهمیتی دارد؟
روسها در جنگ اوکراین سناریوی گرجستان را مد نظر داشتند؛ یعنی به راه انداختن یک جنگ سریع و کوتاه چند روزه، دریافت امتیازات لازم، بازگشت به مواضع خود و تثبیت موقعیت استانهای جنوب شرقی اوکراین. اما زمانی که جنگ فرسایشی و حمایت غرب تشدید شد، روسها تاکتیک خود را تغییر دادند و به سوی تاکتیک خود که همان انتظار زمستان را کشیدن و منتظر زمان بودن، حرکت کردند.
این اقدام به منزله این بود که این تقابل بین روسها و غرب تداوم خواهد داشت که نتیجه آن تحریمهای غربی و طولانی شدن این تقابل و بازگشت دیرتر به عادی سازی روابط بود. در نتیجه، روسها دچار شرایط مشابهی مانند ایران با تحمیل تحریمها و فشارهای سیاسی، امنیتی، نظامی و اقتصادی غرب شدند؛ یعنی غرب صرفا بر روی بحثهای اقتصادی متمرکز نشد در حالی که اعتراضات اجتماعی را نیز در میان روسها ایجاد کرد.
طبیعتا روسیه در این شرایط به دنبال راههای جایگزین و ایجاد نظم جدید حرکت کردند. از سوی دیگر، نظم جهانی مدتها بود که به صورت آهسته و تدریجی شکل جدیدی به خود گرفته و نظام تک قطبی امریکا محور در ابعاد سیاسی، اقتصادی و امنیتی و غیره در حال دگرگونی به سوی نظم دو قطبی منعطف بود که جنگ اوکراین این روند را تسریع کرد. بر همین اساس، کشورهایی مانند روسیه، چین، هند را به سمت نظم جدید سوق داد. روسها به خوبی مطلع هستند که در نظم دوقطبی منعطف جدید قطعا ایران مهمترین و قابل اعتماد ترین بازیگری است که سالها تجربیات زیادی برای مقابله با غرب داشته و دارای اندوخته های زیادی در خصوص تحریم ها است.
در همین راستا و به منزله درک اهمیت سفر ولادیمیر پوتین به ایران، باید این نکته را در نظر داشت که رفت و آمدهای اخیر دو کشور، جنبه های عملیاتی زیادی داشته و صرفا رفت و آمد ساده نبوده است. روسها برای مقابله با چالش تحریم ها و مهمتر از آن ایجاد یک نظم جهانی جدید غیر امریکایی به بازیگران مستقلی مانند ایران نیاز دارند.
از سوی دیگر، همزمانی سفر بایدن به اسرائیل و سپس عربستان و تسریع در روند عادی سازی که عمده هدف آن، تثبیت جایگاه رژیم صهیونیستی در منطقه و یا به قول خودشان ادغام منطقه ای اسرائیل در منطقه است و از طرف دیگر سرعت بخشیدن به تولید نفت توسط عربستان، سفر پوتین به ایران به نوعی ارسال پیام به کشورهایی مانند عربستان و رژیم صهیونیستی دانست که بازی آنها در پازل غرب قطعا هزینه های خاصی برای آنها به همراه خواهد داشت و موجب نزدیکی ایران و روسیه خواهد شد.
حال با توجه به مقدمه ذکر شده، ما اهمیت این سفر را در این موضوع می توانیم مشاهده کنیم که روسها تصمیم گرفته و قصد دارند که ایران را به عنوان متحد خود که به ایجاد نظم جدید و ایفای نقش پررنگ خود کمک می کند، در نظر گیرند. بنابراین، این سفر، ارسال پیام پوتین به غرب، مبنی بر ایجاد نظم جدید با انتخاب بازیگرانی چون ایران است.
* با توجه به اینکه جدیت روس ها در زمینه همکاری های اقتصادی با ایران نسبت به گذشته افزایش یافته است، آیا فکر می کنید در سفر پوتین، سند همکاری ۲۰ ساله دو کشور امضا شود؟ اهمیت این توافق برای دو کشور چیست؟
واقعیت این است که هدف از اعلام این سفر ملاقات سه جانبه مقامات ایران، ترکیه و روسیه در راستای گفت گوهای آستانه در رابطه با مسائل سوریه است در حالی که ترکها قصد دارند به انجام عملیاتی بپردازند. در رابطه با سند همکاری ایران و روسیه، مدت زیادی است که در رابطه با این سند کار شده در حالی که سفر اخیر لاوروف به ایران هم به نظر می رسد که در همین راستا بود و بحثهای مهمی مطرح شده است. در رابطه با این که در این سفر، این سند به صورت رسمی امضا خواهد شد، اعلام هایی صورت نگرفته است. البته احتمال این مسئله هم وجود دارد که این امضا هم صورت گیرد.
در مورد اهمیت این سند اعتقاد من این است که این سند یک نوع چارچوب و نهادینگی به روابط ایران و روسیه می بخشد و از این حیث می تواند حائز اهمیت باشد.
* پس از سفر ابراهیم رئیسی به روسیه، فضای مثبتی در خصوص همکاری های اقتصادی با ایران در روسیه ایجاد شده و توافقات بسیار خوبی انجام شده است و رئیس دولت سیزدهم فصل جدیدی را در روابط اقتصادی ایران و روسیه رقم زده است. از دیدگاه شما، ایران با توجه به ظرفیت های ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی خود تا چه اندازه می تواند به گسترش روابط دوجانبه کمک کند؟
ایران یک بازیگر مهم در معادلات قدرت در آسیای جنوبی اعم از خلیج فارس، شامات و شبه قاره است. همچنین، ایران با توجه به اتصال دریایی و تا حدودی با واسطه زمینی به روسیه، بهترین مسیر دسترسی روسیه به منطقه خلیج فارس، حتی شرق و حوزه شامات است که تجارت بین المللی را برای روسیه و بالعکس ارتباط بازارهای دیگر کشورها را با روسیه فراهم می کند.
از طرفی، با توجه به اینکه ایران یک بازیگر مهم و موثر در شکل دهی روندهای امنیتی و سیاسی منطقه است، هیچ کدام از روندهای منطقه ای از جمله مسائل افغانستان، عراق، لبنان و مسائل فلسطین و امنیت خلیج فارس بدون حضور ایران امکان پذیر نیست.
طیبعتا، روسها در شکل دادن به نظم جدید خروج از نظم آمریکامحوری که مدنظرشان است، ایران را انتخاب کرده اند، در حالی که ایران میتواند با استفاده از بسیاری از ظرفیتهای ژئواکونومیکی خود در عملیاتی سازی این موضوع کمک کند و روابط میان دو کشور عمیقتر شود. برای مثال در رابطه با مسائل سوریه همکاری ایران و روسیه موجب تقلیل حضور نیروهای داعش شده بود. بنابراین این همکاری می تواند در دیگر مسائل منطقه هم تاثیر گذار باشد که ایران میتواند به این مسئله توجه نماید. همچنین، بازار ایران یک بازار بکر و دست نخورده است که قطعا روسها علاقه مند هستند که در این حوزه به همکاری و تعمیق روابط اقتصادی با جمهوری اسلامی بپردازند.
* دو کشور مدتهاست که با اتحادهای مالی و پولی به سمت دلارزدایی حرکت کرده اند. ایجاد ارز مشترک با توجه به شرایط تحریم چه سودی برای ایران و روسیه خواهد داشت؟
واقعیت این است که روند دلار زدایی و ایجاد یک ارز مشترک مسائل متفاوتی است که باید جدا از یکدیگر بدان پرداخته شود. روند دلارزدایی قطعا از سوی روسیه و دیگر قدرتهای جهانی مانند چین، هند و حتی کشورهای دیگر که از وابستگی به دلار به دلیل رویکردهای منفعت طلبانه امریکا نگران بودند، تشدید شده که در حال افزایش است.
پیش از جنگ اوکراین، روسها این روند را آغاز کرده بودند که می توان به کاهش استفاده از دلار در تراکنشهای داخلی و خارجی روسیه و امضای توافقنامه های تجاری با دیگر کشورها مبتنی بر ارز مالی، پیمان های مالی و پولی دوجانبه و صحبتهای محدودی در ایجاد ارزهای دیجیتال و استفاده از ساختارهایی مانند سازمان شانگهای برای ایجاد ساختارهای مشابه مالی غرب اشاره کرد که هنوز هم این روند ادامه دارد.
طبیعتا ایران و روسیه در این حوزه قطعا می توانند همکاری های موثری با یکدیگر داشته باشند چرا که دارای رویکرد مشترک و مشابهی هستند. بر همین اساس در حوزه بانکی و میان بانک مرکزی دو کشور اتفاقات خاصی در جهت ایجاد ساختارهای مبادلات پولی مشترک مبتنی بر ارزهای ملی رخ داده است.
اما ایجاد یک ارز مشترک بحثی است که هنوز به زمان زیادی برای توسعه نیاز دارد و من تصور نمی کنم که هنوز شرایط آن فراهم شده باشد که دو کشور بخواهند به این نقطه دست یابند.
نظر شما