بازار؛ گروه استان ها: استان همدان به‌رغم داشتن یک و دودهم درصد از اراضی کشاورزی کشور، چهار و دودهم درصد محصولات کشاورزی کشور را تولید می‌کند و سالانه افزون بر پنج میلیون تن انواع محصولات زراعی و باغی در استان همدان تولید می‌شود که این رقم سهم بسزایی در تأمین نیاز مصرف کشورمان در این بخش دارد.
ارزش کلی محصولات زراعی قابل‌برداشت در استان همدان بیش از ۵۲۱ میلیارد تومان در سال است که تقریباً نیمی از این رقم در مراحل کاشت، داشت و برداشت محصول هزینه می‌شود.
بااین‌حال و باوجوداین پتانسیل‌ها، عواملی مانند استفاده نادرست از آب و منابع زیرزمینی، نوین نبودن سیستم کشاورزی، استفاده بی‌رویه از کودهای شیمیایی، بی‌سواد و کم‌سواد بودن این حوزه درزمینهٔ کشاورزی باعث پایین آمدن میزان تولید و بهره‌وری در این استان شده حال آنکه طبق آمار چیزی حدود ۹۰ درصد آب استان همدان در بخش کشاورزی مصرف می شود که در گفتگو با کارشناسان ضرورت توجه به استفاده بهینه از آب مورد تاکید قرار دارد.
مدیر حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای همدان در همین خصوص در گفتگو با خبرنگار بازار بابیان اینکه ایران در منطقه خشک و نیمه‌خشک کره زمین قرار دارد و کمتر از یک‌سوم بارندگی دنیا را داریم، گفت: ارزش آب در سرزمین ما بالاست ولی به آن میزان قدرش را نمی‌دانیم.
مرتضی احمدی رحمت گفت: ایران سه برابر میانگین دنیا تبخیر و تعرق آب را تجربه می‌کند و ما شش برابر از میانگین دنیا وضعیت نامناسب‌تری درزمینهٔ آب‌داریم.
میانگین دما طی مدت ۳۰ سال یک درجه افزایش‌یافته و این موضوع در تبخیر منابع آب مؤثر است
وی بابیان اینکه الگوی بارش‌ها و میزان آن و اقلیم دچار تغییر شده است، گفت: در استان همدان میانگین دما طی مدت ۳۰ سال یک درجه افزایش‌یافته و این موضوع در تبخیر منابع آب مؤثر است.
وی بابیان اینکه تعداد روزهای یخبندان نیز کم شده و بارش‌ها از برف به باران تغییریافته است، گفت: طی دو سال اخیر وضعیت به‌مراتب بدتر شده است.
احمدی رحمت بابیان اینکه بارندگی امسال ۴۰ درصد نسبت به میانگین و ۲۰ درصد نسبت به پارسال کمتر بوده است، گفت: بهره‌برداری‌ها از آبخوان‌ها انجام می‌شود و منابع در حال از دست رفتن است.
وی بابیان اینکه طبق آمار سال ۹۸ حدود ۸۹ درصد بهره‌برداری آب در بخش کشاورزی، سه درصد خدمات و هشت درصد تولید بوده است، گفت: این میزان بهره‌برداری شامل ۱۷ درصد از منابع آب سطحی و ۸۳ درصد از منابع آب زیرزمینی است.
همدان در ارتفاعات قرار دارد و منابع آبی سطحی چندانی ندارد ضمن اینکه ورودی آب از سایر استانها به همدان در حد صفر است
وی بابیان اینکه همدان در ارتفاعات قرار دارد و منابع آبی سطحی چندانی ندارد ضمن اینکه ورودی آب از سایر استانها به همدان در حد صفر است، گفت: آبی از همدان خارج نمی‌شود.
احمدی رحمت بابیان اینکه طبق ماده ۴ قانون توزیع عادلانه آب اگر میزان بهره‌برداری بیش از میزان تغذیه باشد هرسال شاهد افت سطح آب‌های زیرزمینی هستیم و دشت ممنوعه می‌شود، گفت: طی ۳۰ سال گذشته افت سطح آب زیرزمینی را به‌طور مستمر شاهد بوده‌ایم و همواره سطح آب رو به کاهش بوده است.
بین برداشت و تغذیه منابع آب تعادل وجود ندارد
وی بابیان اینکه در بعضی از مناطق کبودرآهنگ کسری مخزن بسیار شدید و کسری مخزن در استان همدان فراگیر است چراکه بهره‌برداری بیشتر از تغذیه است، گفت: متأسفانه بین برداشت و تغذیه منابع آب تعادل وجود ندارد تا منابع آب حفظ شود.
احمدی رحمت بابیان اینکه مهاجرت از روستاها نتیجه کاهش سطح آب زیرزمینی است افزایش حاشیه‌نشینی و تبعات اجتماعی حاصل از آن را مورداشاره قرارداد و بابیان اینکه شاهد روستاهای خالی از سکنه ناشی از خشک شدن منابع آب زیرزمینی هستیم، گفت: پدیده گردوغبار از تبعات عدم مدیریت صحیح منابع آب در سطح کلان است.
فرونشست زمین پدیده نامحسوس و خطرناکی است که به‌صورت ایجاد ترک‌هایی در زمین خود را نمایان می‌کند و مرگ آبخوان‌ها را رقم می‌زند چراکه خاک فشرده می‌شود و منافذی که پیش‌ازاین با نزول بارش‌ها آب را در خود نگه می‌داشتند از بین می‌رود
وی بابیان اینکه همچنین شاهد از دست دادن کیفیت منابع آب هستیم چراکه وقتی کمیت را از دست دهیم کیفیت نیز از بین می‌رود، گفت: فرونشست زمین نیز پدیده نامحسوس و خطرناکی است که به‌صورت ایجاد ترک‌هایی در زمین خود را نمایان می‌کند و مرگ آبخوان‌ها را رقم می‌زند چراکه خاک فشرده می‌شود و منافذی که پیش‌ازاین با نزول بارش‌ها آب را در خود نگه می‌داشتند از بین می‌رود.
مرتضی احمدی رحمت بابیان اینکه فرو چاله‌ها نیز از تبعات مصرف بی‌رویه منابع آب زیرزمینی است، ادامه داد: از دست دادن کاربری اراضی خطرات جانی نیز به همراه دارد.
وی با اشاره به اینکه در تولید برخی محصولات کشاورزی و صادرات آن‌ها آب را صادر می‌کنیم درحالی‌که به آن توجهی نداریم، گفت: برای اینکه وضعیت را بدتر از این نکنیم باید بهره‌برداری را مناسب با پتانسیل پیش ببریم و باید ارزش آب در تولیدات کشاورزی دیده شود.
برخی محصولات کشاورزی را اگر صادر نکنیم به‌مراتب بهتر خواهد بود و به‌صرفه مملکت نیست که ذخایر استراتژیک کشور را به قیمت ناچیز به دیگران بدهد
احمدی رحمت بابیان اینکه برخی محصولات کشاورزی را اگر صادر نکنیم به‌مراتب بهتر خواهد بود و به‌صرفه مملکت نیست که ذخایر استراتژیک کشور را به قیمت ناچیز به دیگران بدهد، گفت: نباید هر چیزی را صادر کرد بلکه باید الگوی مصرف را مدنظر قرارداد.
وی بابیان اینکه عمده مصرف آب در کشاورزی است و باید به‌روزترین روش‌های دنیا را در تولیدات کشاورزی مدنظر قرار دهیم، گفت: در اقلیم گرم و خشک بااین‌همه وزش باد آبیاری بارانی روش درستی برای اجرا نبوده است.
احمدی رحمت بابیان اینکه اگر ارزش آب را لحاظ کنیم بسیاری از تولیدات کشاورزی را محدود خواهیم کرد، گفت: آب مجازی و اقتصاد آب را باید موردتوجه قرارداد و گیاهان کم آب طلب را کاشت.
وی بابیان اینکه چه نوع کشتی در چه محلی و به چه میزانی باید مشخص باشد، گفت: مقابله با تخلفات آبی به‌طور مستقیم انجام می‌شود اما صرفه اقتصادی را باید مدنظر قرار دهیم.
لزوم توجه به بازچرخانی آب در صنعت
وی با تأکید بر اینکه سیاست‌گذاری باید درست باشد و برخورد قهری کمتر صورت گیرد، گفت: بازچرخانی آب به‌ویژه در صنعت باید موردتوجه باشد.
احمدی هماهنگی دستگاه‌های اجرایی و خصوصی در حفظ منابع آبی را یک ضرورت برشمرد و بابیان اینکه یک دستگاه به‌تنهایی نمی‌تواند منابع آب را مدیریت کند، گفت: حفظ کشاورزی جز با حفظ آب اتفاق نمی‌افتد.
وی ادامه داد: تاکنون پنج هزار حلقه چاه غیرمجاز در استان همدان مسدود شده و از افزایش برداشت جلوگیری به عمل‌آمده است ضمن اینکه شش هزار کنتور روی چاه‌ها نصب‌شده است.
حتی اگر جلوی همه برداشت‌های غیرمجاز را بگیریم و اضافه برداشت‌ها را متوقف کنیم بازهم پروانه‌هایی که دست مردم است همچنان بیشتر از ظرفیت فعلی آبخوان‌ها است
وی بابیان اینکه حتی اگر جلوی همه برداشت‌های غیرمجاز را بگیریم و اضافه برداشت‌ها را متوقف کنیم بازهم پروانه‌هایی که دست مردم است همچنان بیشتر از ظرفیت فعلی آبخوان‌ها است، گفت: امسال در برخی مناطق دشت‌های استان همدان بیش از سه متر افت داشتیم چراکه طی دو سال اخیر بارندگی وجود نداشت.
وی بابیان اینکه اگر مجموعه استان نحوه مصرف را اصلاح نکنند شرایط دشوار می‌شود، گفت: آبخوان‌ها تغذیه نشده‌اند و با این وضعیت اگر به فکر نباشیم مشکل خواهیم داشت.
وی بابیان اینکه روش‌های مدیریتی جدید برای حفظ منابع آب در دنیا و توجه به بازار آب را باید مدنظر قرار دهیم، گفت: وقتی میزان تغذیه آبخوان محدود است باید برداشته محدود شود و باید درازمدت فکر کرد تا شرایط حفظ شود.
سطح ایستایی آب ۴۵ متر پایین آمده است و هرسال افت سطح آب زیرزمینی را شاهدیم
احمدی بابیان اینکه وضعیت آب‌های زیرزمینی به‌صورت مستمر پایش می‌شود، گفت: در درازمدت سطح ایستایی آب ۴۵ متر پایین آمده است و هرسال افت سطح آب زیرزمینی را شاهدیم.
وی بابیان اینکه در سال ۹۴ با تشکیل شورای حفاظت منابع آب جلوی افت را تا حدی گرفته بودیم، گفت: اگر همکاری و همت کنیم می‌توانیم از مرگ آبخوان‌ها جلوگیری کرده و کشاورزی منطقه را نجات دهیم اما باید بدانیم از بین رفتن آب به‌منزله از بین رفتن حیات هر منطقه است.
وی بابیان اینکه برخی مناطق کشور به‌کلی خالی از سکنه شده‌اند که دلیل آن را می‌توان در ازدست رفتن آب جستجو کرد، گفت: کسانی که به فکر استان هستند باید به فکر حفظ منابع آبی باشند چراکه در استان همدان هم تعداد روستاهای خالی از سکنه کم نیست.
وی بابیان اینکه اقداماتی انجام‌شده اما همچنان چندان مؤثر نبوده و باید بیشتر تلاش شود، گفت: الگوی کشت باید تغییر کند چراکه به‌عنوان نمونه آبیاری بارانی برای کشت سیب‌زمینی مناسب نیست.
همدان طی ۱۵ ماه گذشته یکی از خشک‌ترین دوران خود به لحاظ میزان بارندگی در مقایسه با ۴۵ سال گذشته را تجربه کرده است
مدیرکل هواشناسی استان همدان نیز بابیان اینکه استان همدان طی ۱۵ ماه گذشته یکی از خشک‌ترین دوران خود به لحاظ میزان بارندگی در مقایسه با ۴۵ سال گذشته را تجربه کرده است، افزود: مقدار بارش‌های این استان از ابتدای فصل آبی (اول مهر ۱۴۰۰) تا پایان خرداد ۱۴۰۱ برابر ۲۰۹ میلی‌متر ثبت‌شده که ۳۹ درصد نسبت به دوره بلندمدت و ۱۱ درصد نسبت به سال قبل از آن کاهش داشته است.
حسین عابد گفت: دمای هوای همدان در ایام خرداد ۱۴۰۱ حدود نیم درجه نسبت به دوره بلندمدت کاهش داشته ولی در طی ۹ ماه منتهی به پایان خرداد ۱۴۰۱، استان همدان یک درجه سلسیوس افزایش دما را تجربه کرده است.
میزان بارش‌های تابستان امسال قابل‌توجه نیست
وی با اشاره به اینکه بارش‌های میانگین فصل تابستان استان در دوره بلندمدت ۶ میلی‌متر است، اظهار داشت: داده‌های آماری نشان می‌دهد که میزان بارش‌های تابستان امسال در سطح استان نیز قابل‌توجه نیست.
عابد افزود: پیش‌بینی اطلاعات مرتبط با دمای استان همدان بیانگر افزایش دما نسبت به میانگین بلندمدت است به‌نحوی‌که انتظار می‌رود دمای هوای بین نیم تا ۲ درجه سلسیوس در تابستان امسال نسبت به دوره بلند افزایش یابد که این پیش‌بینی‌ها معمولاً بین ۶۰ تا ۷۰ درصد محقق می‌شود.
آنچه مسلم است با توجه به کمبود بارش‌ها در ۱۵ ماه گذشته و همچنین افزایش نسبی دما در این مدت، برنامه‌ریزی و چاره‌اندیشی برای مدیریت مصرف آب و برق در فصل تابستان از سوی مردم و مسئولین در استان همدان بسیار ضروری است.
نظر شما