هنگامه خاندوزی: بازار؛ مصرف آبزیان در کشور علیرغم سلامت آن برای انسان نسـبت بـه سایر محصولات پروتئین حیوانی ،کمتر از نصف میانگین جهانی است. با تاسیس سازمان شیلات این مسئله در کشور پررنگ تر شد و اقدامات ترویجی بسیاری برای جای دادن ماهی در سبد غذایی مردم به عنوان یک پروتئین بسیار مهم انجام شد اما در یک دهه گذشته متاسفانه با تغییر مدیریت ها و حذف ماهی به عنوان یک کالای غیرضروری در سبد غذایی مردم از نگاه مسئولان، سبب شد علیرغم پتانسیل بسیاری که برای رشد و توسعه این صنعت وجود داشت با رکود و کُندی مواجه شد.
خبرنگار بازار برای بررسی وضعیت جایگاه آبزی پروری به سراغ فردی رفت که علاوه بر اینکه مزرعه پرورش ماهی دارد، متخصص این رشته است و سال ها زمینه فعالیت های مهم اجرایی در کارنامه شغلی خود دارد «محمود فلاح» بازنشسته شیلات و مدیرعامل سابق اتحادیه ماهیان سردآبی کشور بوده، در زمینه های مختلف شیلاتی از جمله بازار ابزیان، تجارت، فرآوری و تولید ماهیان سردآبی، ماهیان گرم آبی و میگو به صورت مداوم فعالیت دارد و پروژه های زیادی در این زمینه اجرا کرده و همچنین در بسیاری از پروژه ها نیز به عنوان مشاور فعالیت داشته است.
این متخصص شیلات همچنین در زمینه ساخت و ساز مزارع، پیمانکاری و تجهیز مزارع نیز فعالیت می کند و عضو هیات مدیره شرکت پشتیانی آبزی پروری کاسپین است و علاوه بر آن یک مزرعه ۴۰ تنی پرورش ماهی قزالا در شهرستان علی آباد کتول دارد آنچه می خوانید ماحصل گفتگو با این فعال بخش شیلات است.
* جایگاه آبزی پروی را در کشور چگونه می بیندید؟
آبزی پروری در خود وزارت جهاد کشاورزی جایگاهی ندارد و اگر توجه کرده باشید مسئولان در صحبت های خود نیز در یک دهه اخیر صحبتی از حمایت این قشر به میان نیاورده اند. برای دامداران، دام کارت و ارز یارانه ای تخصیص دادند ولی در همه این سال ها آبزپروی به صورت محدود حمایت شد. همه اینها ناشی از سواد تخصصی کسانی است که در این حوزه مسئولیت دارند، مسئولان تصورشان بر این است که امنیت غذایی خیلی با ماهی مرتبط نمی شود در حالی که ما می دانیم ماهی یکی از ارکان سلامت است.
مسئولان تصورشان بر این است که امنیت غذایی خیلی با ماهی مرتبط نمی شود در حالی که ما می دانیم ماهی یکی از ارکان سلامت است
ماهی به عنوان یک پروتئین غیر ضروری معرفی شده در حالی که ماهی ضروری ترین پروتئین مورد نیاز برای انسان است و باید مورد استفاده همه افراد جامعه قرار گیرد. اگر بخواهید سلامت جامعه را نگاه داشته باشید کمیت را مورد توجه قرار دهید و با کیفیت محصول کاری نداشتن باشید بزرگترین اشتباه راهبردی است که انجام می شود.
* در زمینه پرورش ماهی با چه مشکلاتی روبه رو هستند؟
در این چند سال با مشکلات و فراز و نشیب زیادی دست به گریبان بودیم، در حال حاضر یک مزرعه ۴۰ تنی قزل آلا دارم که سه نفر نیروی کار در آنجا مشغول فعالیت هستند و با وجود اینکه در حوزه تولید فعالیت می کنیم اما با توجه به سرمایه گذاری که انجام دادیم نمی توانیم سودی داشته باشیم.
سال های گذشته ارز یارانه ای مستقیم به پرورش دهندگان دام و طیور قرار تخصیص داده می شد اما برای شیلات این حمایت وجود نداشت و نهاده به کارخانه دار تحویل می شد به این ترتیب بخش آبزی پروری کشور خیلی منتفع از یارانه حمایتی دولت نشد. براین اساس بعد از حذف ارز اگر چه همه فرآورده های دام و طیور رشد چند برابری داشت اما این افزایش قیمت در خصوص ماهی تنها ۳۰ درصد بود که نشان می دهد دولت هیچ گونه حمایتی از بخش آبزی پروری نداشته است.
با وجود اینکه در همه دنیا و کشورهای توسعه یافته استفاده از ماهی را یک ضرورت می دانند اما با توجه به نوع نگاه مسئولان متاسفانه فرهنگ استفاده از ماهی در کشور ترویجی نداشته است و کالای اساسی محسوب نمی شود.همه این دلایل سبب شده که با سال ها فعالیت در این حوزه سودی نداشته باشیم و در بهترین شرایط توانستیم به اندازه تورم رشد کنیم.
* بازار فروش ماهی قزل آلا در داخل و خارج از استان چگونه است؟
برای اینکه پاسخ سوال شما را داشته باشیم اول باید به انواع شیوه تولید قزل آلا در کشور اشاره کرد که در هر روش کیفیت و استاندارد های پرورش ماهی متفاوت است. پنج شیوه در تولید قزل آلا وجود دارد که هزینه ها و کیفیت آن متفاوت است. یک نوع قزل آلا در قفسه ها و آب های دریایی تولید می شود، دوم تولید قزل آلا در نقاط بالادست و استفاده از آب رودخانه هاست که در هر دو آنها از کیفیت بسیار بالایی برخوردار است اما در عین حال هزینه های تولید آن نیز بالاست .
علاوه بر این تولیداتی نیز داریم که در شرایطی غیر اختصاصی انجام می شود، استفاده از آب چشمه و استخرهای و همچنین چاه های آبی کشاورزی که به صورت دو منظوره از آن استفاده می شود. در روش هایی که از آب چاه و استخر برای تولید قزل آلا استفاده می شود رعایت استاندارد پرورش ماهی از لحاظ تعویض آب، دمای مناسب، آلودگی و استاندارد سازی انجام نمی شود؛ همه این سبب شده تا قزل آلاها با قیمت و کیفیت پایین وارد بازار شود از این رو ما که تولید با کیفیت داریم به ناچار به بازار زنده فروشی روی آوردیم.
ماهی به عنوان یک پروتئین غیر ضروری معرفی شده در حالی که ماهی ضروری ترین پروتئین مورد نیاز برای انسان است و باید مورد استفاده همه افراد جامعه قرار گیرد
در بسیاری از بازارهای ماهی فروشان ماهی به صورت لاشه خریداری می شود اما ما برای اینکه کیفیت ماهی مشخص شود آن را به صورت زنده وارد بازار می کنیم. که در این نوع فروش هزینه حمل بسیار زیادتر است اما به خاطر اینکه مردم بتوانند تشخیص بدهند که کیفیت ماهی در چه اندازه ای است و با دیگر نوع ماهی های قزل آلا مقایسه کنند ناگزیر اینگونه ماهی را عرضه می کنیم. تولید و عرضه با کیفیت سبب می شود تا هزینه ها افزایش یابد برای همین فروش ما بیشتر در استان های گیلان و مازندران است.
۹۰ درصد ماهی هایی که در گلستان به فروش می رسد و مردم این استان استفاده می کنند ماهی استخر زمین های کشاورزی که در مناطق سبزوار و یا دیگر مناطقی که چاه عمیق دارند تولید می شود و بیش از ۹۵ درصد ماهی تولیدی گلستان که از آب رودخانه ها و در نقاط بالادست تولید می شود به خاطر کیفیت و قیمت بالاتر در استان های دیگر به فروش می رود.
چرا که بحث رقابت قیمت کم است و بیشتر ماهی لاشه در بازار های استان توزیع می شود که به لحاظ کیفیت بسیار متفاوت است، اما از آنجایی که سازمان شیلات خودشان شرایطی را ایجاد کردند که به دلیل اشتغالزایی این نوع ماهی تولید شود یک دوگانگی در قیمت ماهیان سردآبی وجود دارد و مردم نیز چون زیاد به این مسئله اشراف ندارند بیشتر به سمت خرید ماهی بی کیفیت و قیمت پایین تر روی آرودند. پیشنهادی من به مردم گلستان این است که با توجه به تراکم خیلی خوب مزارع ماهی در گلستان به راحتی می توانند ماهی را از مزارعه با اطمینان بیشتر و کیفت بالاتر خریداری کنند.
*در زمینه صادرات تا چه اندازه موفق بوده اید؟
متاسفانه در زمینه صادرات توفیق چندانی نداشتیم چرا که برای صادرات باید قیمت تولید با قیمت‌ها جهان همخوانی داشته باشد. در برخی از کالاها، گونه، شکل و فرم تولید قزل آلا با رنگدانه و سایزهای درشت موفقیت هایی داشتیم اما رقبای قدری در منطقه داریم. بزرگترین رقیب کشور ترکیه است. در گذشته بین ایران و ترکیه در زمینه پرورش ماهیان سردآبی رقابت تنگاتنگی وجود داشت، ولی چند سالی می شود که ایران فاصله زیادی از صادرات این محصول گرفته و می توان گفت در حال حاضر ترکیه و شیلی بزرگترین صادر کنندگان ماهی قزل آلا هستند.
۹۰درصد ماهی هایی که در گلستان به فروش می رسد از استخر زمین های کشاورزی در مناطق سبزوار و یا دیگر مناطقی است که چاه عمیق دارند
با توجه به اینکه ترکیه در همسایگی ما قرار دارد و بازارهای ما هم عملا آسیا میانه و روسیه را تشکیل می دهد برای همین ما در حوزه صادرات توفیق چندانی نداشتیم. البته در بخش صادرات ماهیان گرمایی تا حدودی به کشور عراق که فرهنگ استفاده از ماهی کپور وجود دارد، صادرات داشتیم. در بحث میگو هم همینطور مزیت صادراتی داریم اما در قزل آلا با توجه به قیمت بالای تولید مزیت صادراتی وجود ندارد.
* حمایت مسئولان از این بخش چگونه بوده است؟
حمایتی به هیچ وجه نبوده است و گواه این مسئله را شاید بتوان افزایش قیمت ها در حوزه دام و طیور بعد از حذف ارز ترجیحی دانست؛ بعد از حذف ارز قیمت مرغ و دام چهار برابر افزایش قیمت داشته اما در خصوص ماهیان شاهد افزایش رشد قیمت آنچنانی نیستیم چرا که در همه این سال ها حمایتی از ما وجود نداشت.
اگر دولت نهاده شیلاتی تخصیص می داد چون به پرورش دهندگان تعلق نمی گرفت عمدتا کارخانه ها سود آن را می بردند. به دلیل بی توجهی مسئولان رانت های بزرگی در بخش کارخانه ها شکل گرفت و هیچ حمایتی از تولید کننده و پرورش دهنده ماهی نشد. در همه این سال ها به بخش آبزیان در حوزه قیمت گذاری و تولید با کیفیت توجه نشده برای همین رانت بزرگی ایجاد شد که بیشترین سود حاصل از این بی توجهی نصیب کارخانجات شد.
نظر شما