بازار؛ گروه اصناف و بازرگانی: دیپلماسی اقتصادی یکی از مهمترین کلید واژه هایی که می تواند کمک بسیار بزرگی به اقتصاد ما داشته باشد ولی متاسفانه تا به امروز چنین اتفاقی نیفتاده است. شاید یکی از علت های آن تعیین خط ربط وزارت خارجه برای اقتصاد است که همین امر باعث شده اقتصاد ما با چالش های متعددی مواجه شود.
در همین باره خبرنگار خبرگزاری «بازار» با «مسعود دانشمند» عضو اتاق بازرگانی به گفتگو پرداخته است:
* برای اینکه بتوانیم دیپلماسی اقتصادی فعالی داشته باشیم چه اقداماتی را باید انجام بدهیم؟
تعریفی که در دولت آمده، سیاست بر اقتصاد ما ارجح است. بنابراین، اقتصاد ما آنگونه حرکت می کند که روابط سیاسی ما حرکت می کند ولی در همه جای دنیا این شکلی نیست. در همه دنیا اصل سیاست در کنار اقتصاد است. اصولا هر دولتی در هرجای دنیا که سرکار می آید هدفی که دارد رفاه، آسایش مردم و رشد اقتصادی کشور است ولی برای اجرایی کردن این اقدامات یکسری ابزار نیاز دارد که ابزار آن امکانات تولید، بازرگانی و روابط خارجی مهمترین آنها است. روابط خارجی یکی از بسترهایی است که اقتصاد می تواند در آن حرکت کند. ما نگاه می کنیم و می گوییم باید با فلان کشور روابط دیپلماسی خود را گرم‌تر کنیم تا بتوانیم اقتصاد بهتری داشته باشیم پس این اقتصاد کشور است که برای وزارت خارجه تعیین تکلیف می کند که شما چکار کنید.
*به نظر شما اجرا و یا حتی تعریف دیپلماسی اقتصادی در هر دولتی متفاوت نیست و تعریف دقیقی در وزارت خارجه ندارد؟
مشکلاتی که ما عمدتا در زمینه اقتصاد، در زمینه بانکی و در زمینه ارتباط با کشورهای مختلف داریم که همه اینها ناشی از روابط سیاسی است نه روابط اقتصادی. روابط اقتصادی تحت تاثیر روابط سیاسی است در حالی که باید عکس این قضیه اتفاق بیفتد. تا زمانی که سیاست خارجی برروی فعالیت‌های اقتصادی ما سوار است وضعیت اقتصاد کشور به همین شکل است. در حال حاضر با دو کشور روابط سیاسی خوب داریم و با آن کار می کنیم. ولی اگر به هر دلیلی روابط سیاسی ما با آن کشور یک مقدار تحت تاثیر قرار گیرد بلافاصله روابط اقتصادی که داریم نیز تحت تاثیر قرار می گیرد.
جریان اقتصادی، جریانی که وقتی می خواهیم کالایی را به کشوری صادر کنیم در داخل کشور باید امکانات تولید آن را محیا کنیم همچنین مواد اولیه آن را داشته باشیم. سیستم حمل و نقل مناسبی برای جابجا کردن آن کالا در اختیار داشته باشیم. همینطور مقصد بازار را مطمئن کنیم به اینکه ما همواره در هر شرایطی این کالا را به شما خواهیم داد، پس شما مشتری پر و پا قرص ما باشید. با توجه به شرایطی که داریم به هیچ عنوان نمی توانیم به تجار و بازرگانان یک چنین اطمینان خاطری بدهیم که می توانیم آن محصول را همیشه برای شما تهیه کنیم. به دلیل اینکه هر لحظه ممکن است یک سیاست و یک محدودیتی را قائل شوند یا بگویند این کالا ممنوع است. به عنوان مثال، ارز ۴۲۰۰ که ناشی از تحریم‌ها و ... است، ما یک مرتبه صادرات ماکارونی و فراوره‌های آردی و ... را ممنوع کردیم، بازاری که تا الان این کالا را از ما خریداری می کرد، می‌رود و از جای دیگری می خرد.
با توجه به چنین اتفاق بچگانه ایی که افتاده دیگر نمی توانیم به سادگی به آن بازار برگردیم. باید این را قبول کنیم که دنیا همیشه برروی بازارهای مطمئن کار می کند. بازار مطمئن، بازاری است که تحت هر شرایطی برایش عرضه این کالا وجود داشته باشد، وقتی تولید کننده‌های ما نمی توانند این اطمینان خاطر را به بازار هدف بدهند و تولید کننده‌های ما نیز نمی توانند برنامه ریزی بلندمدت برای تولیدات خود داشته باشند در نتیجه همواره متاثر از این هستیم که دولت می خواهد چه سیاستی را اعمال کند و با کدام کشور روابط داشته باشیم یا نداشته باشیم که همه اینها برروی جریان بازرگانی ما تاثیر می گذارد و بازرگانی ما ناشی از تولید ما می شود و تولید ما در اشتغال ما اثر می گذارد و همه این مسائل برروی اقتصاد خرد و کلان ما اثر می گذارد.
*بنظر شما شاید یکی از دلایلی که دیپلماسی اقتصادی نداریم به این دلیل است که تعریف دقیقی از این موضوع نداریم؟
ما بعد از سال‌های سال که تلاش کردیم نهایتا توانستیم یک معاونت اقتصادیدر وزارت امور خارجه داشته باشیم که متاسفانه معاونت اقتصادی کارایی چندانی ندارد. یکی از مسائل عمده‌ای که معاونت‌های اقتصادی نتوانستند تا الان آن را حل کنند رایزن‌های بازرگانی ایران در خارج از کشور است. ما نتوانستیم در ۱۰ الی ۱۵ کشوری که با آنها رابطه اقتصای داریم، یک رایزن اقتصادی مستقل داشته باشیم که آنجا بتواند اقدامات اقتصادی را پیش ببرد. در تهران رایزن‌های اقتصادی کشورهایی مانند چین که با ما رابطه اقتصادی دارند، یک ساختمان جدا از سفارت خانه دارند و تجار بازرگانان چه از ایران چه از کشور خودشان یا جاهای دیگر به آن ساختمان‌هایی که جدا از سفارتخانه است می روند. چرا ما در کشورهایی که بیشتر طرف قرارداد ما هستند و بیشتر روی آنها بازرگانی داریم، رایزن بازرگانی نداریم؟ رایزن بازرگانی را می شود از وزارت اقتصاد بازرگانی یا بخش خصوصی بگیریم، یا مشاور آن را از بخش خصوصی بگیریم. اگر رایزن بازرگانی از بدنه وزارت خارجه باشد با سفارت خانه هیچ فرقی نمی کند. هنوز که هنوز است غیر از یکی دو مورد کار نمادین، این کار به صورت یک الگوی دائمی در نیامده که باید دیپلماسی اقتصادی ما انجام بدهد. رایزن بازرگانی به دلیل اینکه بازرگانی و ارتباط بازرگانی دارد؛ می تواند حرکت‌های بازرگانی را تسهیل کند یا مشکلات بازرگانی در کشورهای هدف را تبیین کند حتی آن را تبدیل به کتابچه کند و به مقامات ارائه بدهد.
سازمان توسعه تجارت، وزارت خارجه و وزارت اقتصاد بعنوان بازوان دیپلماسی اقتصادی باید دور هم باشند و تصمیماتی که می گیرند با توجه به محدودیت‌ها و امکانات کل کشور باشد نه اینکه وزارت خارجه یک تصمیمی بگیرد و وزارت صنعت یک حرف دیگری بزند
* تشکیل یک رکن یا نهاد مشخص تا چه اندازه‌ای می‌تواند دیپلماسی اقتصادی را تقویت کند؟
خیلی می تواند تاثیرگذار باشد ولی نباید فراموش کنیم که ما سازمان توسعه تجارت را داریم ولی به تنهایی این سازمان نمیتواند اقداماتی را در این راستا داشته باشد. به غیر از سازمان توسعه تجارت باید از وزارت خارجه، وزارت اقتصاد بعنوان دیپلماسی اقتصادی دور هم باشند و تصمیماتی که می گیرند با توجه به محدودیت‌ها و امکانات کل کشور باشد نه اینکه وزارت خارجه یک تصمیمی بگیرد و وزارت صنعت یک حرف دیگری بزند یا وزارت صنعت یک چیزی بگوید و وزارت کشاورزی یک حرف دیگری بزند. اینها باید با هم یک کمیته مشترکی به نام سیاست گذاری اقتصادی کشور تشکیل بدهند.
*دیپلماسی اقتصادی چقدر می تواند کمک به رشد و توسعه اقتصاد ایران در سطح جهانی داشته باشد؟
هدف دیپلماسی اقتصادی رشد و توسعه اقتصادی است. یعنی کالایی که می خریم از کجا و با چه کیفیتی و چگونه بخریم و کالایی که می خواهیم بفروشیم هم به همین ترتیب باشد و منحصر به این نشویم که سال‌های سال است داریم فلان کالا را مثلا از آرژانتین یا برزیل می خریم. برویم و در دنیا نگاه کنیم که جاهای دیگری هم هست و با آنها گفت و گو کنیم که شما این کالا را به چه شرایطی به ما می دهید و شاید از جای دیگر بتوانیم آن را بهتر بخریم یا کالاهای تولیدی را در جاهای دیگر بهتر بفروشیم و برای خودمان بازار پیدا کنیم و شرایط بازار را مطالعه کنیم. بازرگانی که کالایی را تولید می کند نه سرمایه و نه فرصت و نه امکان آن را دارد که برود و بازارهای مختلف را بررسی و مقایسه کند و به جمع بندی برسد که با کدام بازار می توان بهتر کار کرد. به نظر من، این کار بغرنج و پیچیده‌ای است. این نوع تحقیق و جستجو کردن کار کمیته اقتصادی یا کار دیپلماسی اقتصادی است. طبیعتا وقتی بخواهند چنین اقدامی را در بازاری انجام دهند حتما باید یک هماهنگی با وزارت خارجه داشته باشند و یک هماهنگی هم باید با وزارت خانه‌های صنعتی داخل داشته باشند که هدف آنها توسعه اقتصادی و صادرات و واردات کشور است و این توسعه باید اتفاق ببیفتد.
سال‌های سال است که در حوزه گردشگری عقب هستیم چون هیچ وقت برای گردشگری‌مان یک بروشور درستی به زبان محلی و ادبیات محلی آنجا چاپ نکردیم که آن را مجانی در اختیار آژانس‌های مسافرتی قرار دهیم
*در صحبت‌های شما یکجا اشاره به سرمایه گذاری داشتید؛ چگونه می توانیم با استفاده از دیپلماسی اقتصادی برای جذب سرمایه گذاری‌های خارجی کمک بگیریم؟
شرایطی که داریم را در دنیا به گونه ایی تبیین کنیم و نگذاریم گوش دنیا به تبلیغاتی که با ما روابط خوبی ندارند، باشد. ما باید به نمایشگاه‌های آنها برویم و با تولید کننده‌های آنها سمینار بگذاریم و کسانی که کالاهایی دارند که به درد ما می خورد یا ما کالاهایی داریم که به درد آنها می خورد با هم تبادل کنیم. اینها به این شکل امکان پذیر است. وقتی که شما شرایط را به این شکل آماده کنید طبیعتا سرمایه دار هم نگاه می کند که شرایط کشور سرمایه پذیر چگونه است. اگر این شرایط برایش مطلوب باشد می رود و سرمایه گذاری می کند. ما سال‌های سال است که در حوزه گردشگری عقب هستیم چون هیچ وقت برای گردشگری‌مان یک بروشور درستی به زبان محلی و ادبیات محلی آنجا چاپ نکردیم که آن را مجانی در اختیار آژانس‌های مسافرتی قرار دهیم و به آنها بگوییم که این را به عنوان مشخصات و خصیصه‌های توریستی ما تعریف کنند و توریست را جذب کنند. جذب سرمایه گذاری هم به این شکل است که متاسفانه تا به امروز هیچ وقت برای آن کاری نکردیم.
* مشکلاتی که به نبود یک دیپلماسی اقتصادی اشاره کردید، آیا این مشکلات ما بیشتر جنبه داخلی دارد یا خارجی؟
هر دو تاثیرگذار است. ما نمی توانیم مشکلات خارجی را به راحتی برطرف کنیم ولی می توانیم اول مشکلات داخلی‌مان را برطرف کنیم تا به مشکلات خارجی برسیم. کمیته‌ای که به عنوان سیاست گذاری خارجی درست می شود، آن کمیته نگاه می کند به اینکه ببیند مشکلات داخلی ما چیست و چه مقرراتی را باید کم کند یا چه مقرراتی را باید اضافه کنیم و چه کار باید کرد تا مشکلات داخلی کمتر شود. تصمیماتی که یک شبه در مورد کالاهایی که ممنوع می کنند و کالاهایی که عوارضش را زیاد می کنند و کالاهایی که عوارض آن را کم می کنند، می گیرند این تصمیمات باید به صورت هماهنگ انجام شود تا صدمه نزند. یا اینکه چگونه کیفیت کالاهای تولیدی در یک حد استاندارد نگه داریم.
نظر شما