بازار؛ گروه اصناف و بازرگانی : دیپلماسی اقتصادی واژه ایی که شاید در این چند سال اخیر وارد ادبیات دیپلماسی و اقتصادی ما شده است. اقتصادی که می تواند دیپلماسی را بسازد و دیپلماسی که می تواند اقتصاد را بسازد هر دوی آنها مکمل هم هستند و باید هم قدم شوند.
در همین باره خبرنگار خبرگزاری «بازار» با «جمشید عدالتیان» عضو اتاق بازرگانی و استاد دانشگاه به گفتگو پرداخته است:
*بعنوان اولین سوال، بخش خصوصی چقدر می تواند در دیپلماسی اقتصادی موثر باشد؟
این نکته را عنوان کنم که خیلی از دوستان نیز اشتباه می کنند، بخش خصوصی نسبت به دولت می تواند بیشترین نقش‌آفرینی را در تمامی زمینه ها از جمله بحث اقتصاد دیپلماسی داشته باشد. بخصوص اتاق بازرگانی می تواند این نقش را بخوبی اجرا کند. اتاق بازرگانی می تواند با اتاق های دنیا ارتباط برقرار کند و رابطه بین بخش خصوصی را تقویت کند. به دلیل اینکه بخش خصوصی اروپا با امریکا موافق تحریم ها نیستند. از این نظر می شود اتاق های بازرگانی در این زمینه با اتاق های کشورهای دیگر در ارتباط قرار گیرد و راه های گوناگونی را برای همکاری های اقتصادی پیدا کنند. به نظر من، بخش خصوصی در این زمینه بیشتر دست بازی دارد. بعنوان مثال، پیمان شانگهای که یکی از مهمترین پیمان‌ها بشمار می‌آید ایران باید بعنوان اقتصاد دیپلماسی به آن نگاه کند و این پیمان راه را برای جمهوری اسلامی باز کرده تا بخش خصوصی بقیه راه را ادامه دهد که این بهترین موقعیت اقتصادی که بستر آن هم فراهم شده است. در حالتی که دولت دست و بال بسته‌ای دارد مقاطعی همچون اتاق بازرگانی می‌توانند در این زمینه فعال شوند.
*برخی براین باور هستند نقش دولت در دیپلماسی اقتصادی پررنگ‌تر از خصوصی است تحلیل شما در این باره چیست؟
دولت توافقنامه ۲۵ ساله با چین همچنین پیمان ۲۵ ساله با روسیه بسته است حال سوالی که بوجود می‌آید این است که چه کسی چه ارگانی باید فعالیت در این زمینه داشته باشد؟ بنگاه‌های اقتصادی یا همان بخش خصوصی باید وارد میدان شوند و کار را در دست بگیرند. ولی از طرف دیگر دولت ممکن است با امریکا و کشورهای اروپایی و غیره ملاحظاتی داشته باشد که این ملاحظات را اتاق بازرگانی ندارد و می‌تواند فعال شود. مهمترین نکته‌ایی که باید عنوان کنم، دولت وظیفه دارد که عضو پیمان‌های اقتصادی شود و بخش خصوصی وظیفه دارد تا این پیمان‌ها را اجرایی و عملیاتی کند. اگر روال اینگونه طی شود تازه میتوانیم بگویم ایران می‌تواند دیپلماسی اقتصادی را اجرا کند.
کشورهایی که عضو اکو هستند دولت می‌تواند فعال‌تر شود. در رابطه با عراق دولت باعث تقویت بخش خصوصی عراق و ایران شده است
*تاکنون دولت‌ها در بحث رونق و پررنگ شدن دیپلماسی اقتصادی چقدر موثر بوده است؟
معیار کمی وجود ندارد ولی حداقل معیار شرق در اقتصاد مشخص که دولت خیلی موفق بوده است. عضویت در شانگهای عالی است و موافقتنامه‌ای که با چینی‌ها و روس‌ها راه را برای فعالیت های اقتصادی شرکت‌ها باز می‌کند می‌تواند آینده خوبی را برای ایران و اقتصاد رقم بزند. با غرب خیلی موفق نبوده که آن هم بخاطر شرایط تحریمی است. کشورهایی که عضو اکو هستند دولت می‌تواند فعال‌تر شود. در رابطه با عراق دولت باعث تقویت بخش خصوصی عراق و ایران شده است. در جاهایی موفق بوده و در جاهایی نتوانسته بخاطر ملاحظاتی که داشته کارنامه خوبی را برای خود رقم بزند. دولت باید هوشیاری و زیرکی خرج کند؛ جاهایی که کمتر می‌تواند حضور و فعالیت داشته باشد اتاق بازرگانی و بخش خصوصی می توانند وارد میدان شود و بهتر عمل کنند.
* تحریمها در عدم فعال شدن دیپلماسی اقتصادی چقدر موثر بوده است؟
تحریم‌های خارجی بسیار موثر است. تحریم باعث شده چابکی دولت و زمینه دیپلماسی سیاسی و قدرت چانه‌زنی کاهش یابد که تاثیر مستقیم دارد. به دلیل اینکه تحریمها نیز فاکتور دیپلماسی اقتصادی است که تحریم کنندگان علیه یک کشور اعمال می‌کنند و در چهارچوب دیپلماسی اقتصادی قرار می‌گیرد. وقتی آنها ما را تحریم می‌کنند چه کار میتوانیم انجام دهیم؟ فقط میتوانیم شکایت و گله کنیم و راه دیگری نیست. وقتی تحریم می‌کنیم آماده مذاکره یا هیچ چیزی نیست. ایران برای مذاکره جایی می رود که آنها سعی می کنند اختلال و تهدید ایجاد کنند. امریکا می گوید هر کسی با ایران کار کند آن کشور را تحریم می کنم. متاسفانه آمریکا اقدامات ضددیپلماسی می کنند و راه را برای خیلی از کشورها می بندد. اگر دیپلماسی اقتصادی را به نفع منافع کشور ببینیم آنها ضددیپلماسی عمل می کنند که ما موفق نشویم.
*با توجه به وضعیتی که در ایران وجود دارد دیپلماسی اقتصادی چقدر ضروریت دارد؟
وقتی فشار برروی شما زیاد است کشورهای تحریم کننده سعی می کنند فعالیت شما را محدود کنند باید خیلی فعالانه در سطح جهانی و در سازمان های مختلف و اتحادیه ها کار کنید تا این تحریم ها خنثی شوند. در زمان تحریم اگرچه موفقیت کمتر است ولی خنثی کردن تحریم از طریق دیپلماسی و دیپلماسی اقتصادی می تواند عملیاتی شود حتی می تواند اثرات تحریم را از این طریق کم کرد. شاهد هستیم جمهوری اسلامی با چین قرارداد بسته، عضو پیمان شانگهای شده همچنین با روسیه قرارداد بسته است. ایران باید به این باور برسد نباید منتظر برداشتن تحریم ها و توافق هسته ایی باشد باید به فکر تقویت دیپلماسی اقتصادی باشد. دولت البته نه تنها این دولت بلکه دولتی های بعدی باید فکر اساسی در خصوص تقویت دیپلماسی اقتصادی داشته باشد تا بتواند اقتصاد داخل را یک ساماندهی کنند.
*تشکیل یک رکن یا نهاد مشخص تا چه اندازه‌ای می‌تواند دیپلماسی اقتصادی را تقویت کند؟
چون دیپلماسی بکار می بریم منظور فقط وزارت امور خارجه نیست. دولت وقتی تقاضای عضویت در پیمان شانگهای را می کند باید وزیر اقتصاد، وزیر امورخارجه یک تیم باشند ولی در مورد دیپلماسی ضد تحریم مثل کشور امریکا میز ایران برای تحریم درست کردند قاعدتاً ما هم باید میزی برای خنثی سازی تحریم داشته باشیم که متشکل از افراد مختلف باشد و باید در شورای امنیت ملی و شورای اقتصادی و... مصوب شود. باید شورایی تشکیل شود که بتواند این اقداماتی در راستای خنثی سازی تحریمها انجام شود. در سازمان توسعه تجارت می تواند این میز تشکیل شود که متولی افراد مختلف هستند و هماهنگی باید در شوراها صورت گیرد.
وقتی در داخل کشور سعی می کنیم فشارهای تحریم را به حداقل برسانیم یعنی می توانیم قدرت چانه‌زنی خود را در دیپلماسی اقتصادی بالا ببریم. در واقع لازم و ملزوم هم هستند
*نسبت اقتصاد مقاومتی و دیپلماسی اقتصادی چطور است؟
اقتصاد مقاومتی را از چند جنبه می توان مورد بررسی قرار داد. مهم ترین بُعد در زمینه داخلی است که اگر دیپلماسی ما موفق نشد باید در داخل چه اقداماتی را انجام بدهیم که اثرات آن کاهش یابد؟ این دو مکمل هم هستند. وقتی در داخل کشور سعی می کنیم فشارهای تحریم را به حداقل برسانیم یعنی می توانیم قدرت چانه‌زنی خود را در دیپلماسی اقتصادی بالا ببریم. در واقع لازم و ملزوم هم هستند. هدف اقتصاد مقاومتی صرفا برای تقویت اقتصاد داخل کشور است همچنین بتوانیم تحریم هایی که علیه ما تصویب می کنند خنثی کنیم. از دیپلماسی اقتصادی صحبت می کنید ولی اینجا جنگ اقتصادی وجود دارد. کشوری که حالت عادی دیپلماسی اقتصادی چانه زنی، کاهش تعرفه ها، قراردادها و... است. در وضعیت فعلی ایران ما یک دیپلماسی اقتصادی تدافعی نیاز داریم. دیپلماسی و دیپلماسی اقتصادی می تواند تحریم را کم اثر کند و برای این کار لازم است کمربندها را سفت کنیم که بدان اقتصاد مقاومتی میگویند.
*ساختار نهادهای حاکم بر دیپلماسی ایران باید چگونه عمل کند؟
یک نهاد نیست بلکه شورا است که باید این کار را کند. یک زمانی می گوییم دیپلماسی اقتصادی این معناست و همه کشورها این دیپلماسی اقتصادی را دارند و در حال حاضر دیپلماسی اقتصادی ما باید در چهارچوب تدافعی عمل کند و تا جایی که امکان دارد خنثی عمل کند. دیپلماسی اقتصادی ایران دیپلماسی اقتصادی یک کشور معمولی که تحریم نشده نیست و کار آن خنثی کردن تحریم ها است. خیلی هم کار مشکلی است که در این چارچوب عمل کنیم.
نظر شما