بازار؛ گروه بین الملل: قطعنامه پیشنهادی سه کشور اروپایی عضو برجام (آلمان، فرانسه و انگلیس) به همراه آمریکا با موضوع درخواست از ایران برای همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با ۳۰ رأی موافق، ۲ رای مخالف روسیه و چین و ۳ رای ممتنع هند، پاکستان و لیبی به تصویب شورای حکام رسید.
«محمدرضا غائبی» سرپرست نمایندگی دائم جمهوری اسلامی ایران، ضمن محکومیت شدید این اقدام با انگیزه سیاسی و مغرضانه از سوی برخی از کشورهای عضو شورای حکام، مواضع ایران را در این خصوص گوشزد کرد.
متعاقب این اقدام ایران اعلام کرد به فعالیت تمامی دوربینهای فراپادمانی خاتمه خواهد داد. محمد اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی ایران در این خصوص اعلام کرد: ما به فعالیت تعدادی از دوربینهای فراپادمانی خاتمه دادیم، به فعالیت بقیه هم خاتمه خواهیم داد. تعداد این دوربین ها، ۱۷، ۱۸ عدد است.
در این راستا خبرنگار بازار گفتگویی با با دکتر «ابوالقاسم بینات» پژوهشگر فوق دکترای دانشگاه هاروارد آمریکا تنظیم نموده که در ادامه می آید.
دکتر «ابوالقاسم بینات» پژوهشگر فوق دکترای مرکز بلفر مدرسه کندی دانشگاه هاروارد آمریکا است. او دکترای خود را از دانشگاه سیراکیوس آمریکا اخذ کرده است. حوره مطالعاتی وی موضوع هسته ای ایران با تمرکز بر فرایندهای تصمیم گیری در برنامه هسته ای ایران است. وی همچنین در خصوص سیاست خارجی ایران، روابط بین المللی خاورمیانه، نقش هویت دولت در سیاست خارجی و رژیم تجاری خارجی ایران مطالعه و تحقیق دارد.
*قعطنامه ضد ایرانی شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی به تصویب رسید. ارزیابی شما از این قطعنامه چیست؟
با توجه به ترکیب شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی شواهد و قرائن نشان می داد که صدور چنین قطعنامه ای محتمل است. تجربه بیست سال گذشته پرونده هسته ای ایران نشان داده است که امریکا و کشورهای اروپایی از موضوعات ادعایی در مورد فعالیتهای هسته ای گذشته ایران به عنوان اهرم فشاری برای پیشبرد مطالبات خود در زمینه محدود کردن ظرفیتهای جاری غنی سازی ایران به موازات مذاکرات دیپلماتیک استفاده میکنند.
معمولا نیز با حصول توافق دیپلماتیک درباره برنامه غنی سازی ایران این موضوعات به نوعی حل و فصل شده و موقتا به بایگانی سپرده میشوند. با توجه به بن بست خوردن موقت مذاکرات احیای برجام صدور چنین قطعنامه ای به زعم کشورهای غربی میتواند فشار دیپلماتیک بیشتری بر روی ایران برای نرمش نشان دادن در مذاکرات هسته ای وارد آورد.
*تصویب این قطعنامه چه آثاری بر احیای برجام خواهد داشت؟
دولت بایدن خود به نوعی از بانیان این قطعنامه بود و صدور چنین قطعنامه ای علیه ایران در شورای حکام آژانس که در حد شماتت دیپلماتیک باقی ماند و ایران را به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع نداد یا صراحتا تهدید به ارجاع نکرد نمیتواند گفت وگوهای هسته ای را به مخاطره بیاندازد.
امریکا و متحدان آن ضمن رعایت برخی خطوط قرمز در حین گفتگوها از تمام اهرمهای فشار خود استفاده میکنند تا ایران را به پذیرش خواستهای مذاکراتی خود مجاب کنند و صدور چنین قطعنامه ای میتواند در همین راستا باشد.
*پیش از تصویب این قطعنامه، «رافائل گروسی» مدیر کل آژانس بین الملل انرژی اتمی سفری به اسرائیل داشت؛ اسرائیلی که عضو NPT نیست و دارای سلاح هسته ای است. چرا این سفر صورت گرفت؟
سفر رافائل گروسی به اسرائیل پیش از اجلاس حکام را باید در چارچوب وابستگی شدید آژانس بین المللی انرژی اتمی به سازمانهای اطلاعاتی کشورهای عضو و ذینفع در ارائه اطلاعات در مورد فعالیتهای هسته ای محرمانه و اعلام نشده کشورهای عضو و غیر عضو ان. پی. تی. دید. در واقع آژانس خود فاقد امکانات، قابلیتها و ماموریتهای لازم برای کشف فعالیتهای اعلام نشده هسته ای اعضای خود است و برای این کار متکی به ظرفیتهای ملی کشورهای ذینفع از جمله امکانات ماهواره ای و سرویسهای جاسوسی آنهاست و خود صرفا به راستی آزمایی این اطلاعات می پردازد.
در ارتباط با پرونده فعالیتهای هسته ای ایران نیز آژانس شدیدا وابسته به اطلاعات دریافتی از اسرائیل، امریکا و دیگر کشورهای غربی است. مخصوصا در ارتباط با ادعاهای اخیر خود در مورد یافت شدن ذرات هسته ای در برخی مراکز در ایران آژانس کاملا متکی به اطلاعات ارایه شده توسط اسراییل و ارشیو هسته ای ادعایی سرقت شده این رژیم از ایران است.
لذا این سفر را می توان با هدف مشورت گروسی با مقامات اسرائیل در مورد صحت استنباطات و نتیجه گیریهای آژانس از فعالیتهای هسته ای تحت بررسی ایران دانست. اظهارات تهدیدآمیز مقامات اسراییل در قبال ایران نیز موضوع جدیدی نیست و علاوه بر کارکردهای سیاسی داخلی آن برای مقامات این رژیم مکمل فشارهای اقتصادی امریکا برای کسب امتیازات هسته ای از ایران در فرایند دیپلماتیک است.
*با توجه به شرایط کنونی برخی کارشناسان معتقد هستند بهترین راه برون رفت از شرایط کنونی توافق موقت است. ارزیابی شما چیست؟
مسلما احیای برجام به شکل اولیه آن و اجرای موثر و دوامدار آن در شرایط موجود مطلوبترین گزینه واقع بینانه برای همه طرفها خواهد بود و باید حداکثر تلاش برای دستیابی به این هدف صورت گیرد.
ولی اگر شرایطی حاکم شود که چنین هدفی قابل حصول نباشد یک موافقتنامه حداقلی و موقت هم که منافع کلیدی دو طرف را تامین کرده و از تشدید تنشها جلوگیری کند از فقدان هر گونه توافق مطلوبتر است. یک چنین موفقتنامه حداقلی به دلیل مقاومت سیاسی کمتر در برابر آن در امریکا و ایران برای مقامات سیاسی این دو کشور نیز هزینه سیاسی کمتری در برداشته و قابل دفاع تر خواهد بود.
*هر چه به زمان انتخابات میان دوره ای کنگره نزدیک می شویم، علاقه آمریکا برای توافق هسته ای با ایران کم می شود. چرا که حتی با یک توافق مناسب، بایدن نخواهد توانست در داخل مخالفان را عدم واگذاری امتیاز به ایران مجاب کند. نظر شما در این خصوص چیست؟
احیا و عدم احیای برجام هر دو می توانند متضمن هزینه ها و منافع سیاسی برای بایدن و متحدان آن در انتخابات میاندوره ای کنگره امریکا باشند و آنچه که مهم است امتیازات یا بهایی است که دولت بایدن باید برای احیای برجام به ایران بپردازد. عدم احیای برجام از احیای آن با شرایطی که مخالفتهایی سیاسی شدیدی را در داخل امریکا با آن برانگیزد برای دولت بایدن مطلوبتر است.
ولی از سویی دیگر عدم احیای برجام در شرایطی که ایران برنامه هسته ای خود را در زوایای گوناگون و از برخی جهات به طور بی سابقه ای گسترش داده است برای بایدن و متحدان آن بی هزینه نیز نیست.
این برای برخی از طرفداران و متحدان بایدن به این معنی است که او نتوانسته از سیاست فشار حداکثری بی حاصل ترامپ در قبال ایران فاصله گرفته و دستاوردی بهتر از ترامپ در قبال ایران داشته و به وعده های انتخاباتی خود برای احیای برجام جامه عمل بپوشاند.
ولی در مجموع میتوان گفت از آنجا که ایران حاضر به احیای برجام بدون تامین و تضمین منافع اساسی خود نیست و شرایط برای اعلام یک پیروزی دیپلماتیک در این زمینه برای بایدن فراهم نیست با نزدیکتر شدن انتخابات کنگره فضای مانور او برای بازگشت به برجام محدودتر می شود.
نظر شما