رشد قیمت نفت تا کجا ادامه دارد؟ | کمبود عرضه کشورها را ناچار به استفاده از ذخایر استراتژیک کرد

بازار؛ گروه آب و انرژی: بیش از صد روز از شروع جنگ روسیه و اوکراین سپری می شود. جنگی که شروعش معادلات بسیاری از بازارهای جهانی را برهم ریخت. از بازار مواد غذایی گرفته تا بازار جهانی نفت همگی به چشم به سرنوشت این جنگ دوخته اند. نفتی که در ابتدای شروع جنگ در محدوده ۹۴ دلار معامله می شد، حالا به ۱۲۰ دلار رسیده است. البته پیش بینی ها از احتمال دوباره رشد تقاضا و به دنبال افزایش قیمت ها در بازار جهانی حکایت می کند. نظرسنجی رویترز از تحلیلگران نشان می دهد که میانگین قیمت هر بشکه نفت برنت در سه ماهه دوم به بیش از ۱۰۷ دلار در هر بشکه می رسد؛ در حالی که بعضی از کارشناسان پیش بینی کردند پس از ممنوعیت تدریجی واردات نفت از روسیه به اتحادیه اروپا، نفت تا ۱۳۰ دلار در هر بشکه صعود خواهد کرد. در این میان هستند کارشناسانی که قیمت واقعی نفت را کمتر از این حرف ها می دانند.

محمدعلی خطیبی: در حال حاضر تقاضا از عرضه سبقت گرفته است. کاهش عرضه به قدری است که برخی از کشورهای صنعتی در حال استفاده از ذخایر استراتژیک و تجاری خود هستند. با این وجود به جز چند کشور از جمله ایران، دیگر تولیدکنندگان نفتی دنیا ظرفیت مازادی برای عرضه در بازار ندارند

اِد مورس مدیر جهانی تحقیقات کالای موسسه مالی سیتی معتقد است این پیش بینی‌ها اغراق آمیز است و قیمت نفت به جای ۱۲۰ دلار، باید در محدوده ۷۰ دلار باشد.

محمد علی خطیبی نماینده سابق ایران در اوپک در اینباره به بازار می گوید: وضعیت قیمت ها در بازار به دو فاکتور اصلی عرضه و تقاضا بستگی دارد. در حال حاضر تقاضا از عرضه سبقت گرفته است. کاهش عرضه به قدری است که برخی از کشورهای صنعتی در حال استفاده از ذخایر استراتژیک و تجاری خود هستند. با این وجود به جز چند کشور از جمله ایران، دیگر تولیدکنندگان نفتی دنیا ظرفیت مازادی برای عرضه در بازار ندارند.

او به تشریح سناریوهای احتمالی بازار پرداخت و دامه داد: سناریو اول بر این اساس استوار است که اگر تقاضا طی ماه های آینده هم روند افزایشی داشته باشد، حال آنکه ظرفیت مازاد زیادی برای عرضه بیشتر در بازار وجود نداشته باشد. درچنین حالتی این احتمال که بهای هر بشکه نفت خام به ۱۵۰ دلار هم برسد. هرچند که تحقق این سناریو چندان دور از انتظار نیست اما نمی تواند با قطعیت درباره آن سخن گفت.

این کارشناس انرژی ادامه داد: در سناریو دوم این احتمال وجود دارد که قیمت نفت و البته دیگر کالاها، موجب ایجاد رکود اقتصادی شوند. در این حالت سرعت رشد اقتصادی کاهش می یابد و این کاهش می تواند موجب تعدیل تقاضا هم شود. در چنین حالتی احتمالا قیمت نفت در محدوده ۱۱۰ تا ۱۳۰ دلار در نوسان خواهد بود.

اما نرسی قربان دیگر تحلیل گر بازار انرژی خیلی امیدی به رشد قیمت ها ندارد. او به بازار می گوید: اگر اتفاق خاصی در بازار رخ ندهد، قیمت نفت به طور متوسط ۱۱۰ دلار خواهد بود.

نرسی قربان : صادرات نفت روسیه تغییر چندانی نداشته تنها بازارهای هدف صادراتی او عوض شده اند. به عنوان مثال در ماه های گذشته شاهد افزایش صادرات نفت روسیه به چین و هند و کاهش آن به بازار اروپا و آمریکا بودیم. در چنین شرایطی غول های نفتی که پیش از این نفت خود را به کشورهای شرقی می فروختند، حالا می تواند بازار غرب را به عنوان مقصد اصلی بشکه های نفتی صادراتی خود قرار دهند

دلایل رشد احتمالی قیمت ها چیست؟

با شروع جنگ روسیه و اوکراین، جوامع بین‌المللی دست به اقداماتی زدند تا بتوانند هزینه‌های جنگ‌افروزی روسیه را کنترل کنند. رئیس‌جمهوری ایالات‌متحده آمریکا، جو بایدن، در برابر سلاح‌های نظامی پوتین نفت و گاز را سلاح مقابله با روسیه قرار داد. در همین راستا وزارت خزانه‌داری آمریکا به واردکنندگان نفت، محصولات نفتی، ال‌ان‌جی و زغال‌سنگ از روسیه تا ۲۲ آوریل مهلت داد تا به معاملات خود پایان دهند. بایدن با دستور حذف واردات نفت، گاز و سایر حامل‌های انرژی از روسیه علاوه برآنکه بزرگ‌ترین تحریم ممکن را علیه این کشور وضع کرد سایر قدرت‌های بزرگ جهان را نیز به همراهی در این کارزار دعوت کرد. بر این اساس بریتانیا نیز اعلام‌ کرده که واردات نفت و فرآورده‌های نفتی از روسیه تا پایان سال ۲۰۲۲ به‌تدریج حذف می‌شود. در نهایت بعد از کلی گمانه زنی ۳۰ ام ماه می، سران ۲۷ دولت عضو اتحادیه اروپا در خصوص تحریم نفتی روسیه به توافق رسیدند. البته تحریم های نفتی اتحادیه اروپا شامل نفت هایی است که از طریق نفتکش ها صادر می شود و یک معافیت موقتی برای صدور نفت از طریق خط لوله وجود دارد. این بسته تحریمی علاوه بر قطع Sberbank، بزرگترین بانک روسیه از سیستم پرداخت سریع مرزی، خرید نفت خام روسیه و محصولات نفتی پالایش شده مانند گازوئیل را تا پایان سال ممنوع خواهد کرد.

برخی از کارشناسان حوزه انرژی معتقدند با خروج روسیه از بازار نفت-گاز-اورانیوم، بازار انرژی دچار کمبود فاحش شده و اقتصاد این کشورها را به شدت گرفتار خواهد کرد.

اما نرسی قربان تحلیل گر بازار انرژی این ادعا را خیلی قبول ندارد. او می گوید: صادرات نفت روسیه تغییر چندانی نداشته تنها بازارهای هدف صادراتی او عوض شده اند. به عنوان مثال در ماه های گذشته شاهد افزایش صادرات نفت روسیه به چین و هند و کاهش آن به بازار اروپا و آمریکا بودیم. در چنین شرایطی غول های نفتی که پیش از این نفت خود را به کشورهای شرقی می فروختند، حالا می تواند بازار غرب را به عنوان مقصد اصلی بشکه های نفتی صادراتی خود قرار دهند.

درست است که کشورهای عضو اوپک پلاس تعهد کرده اند که تولیدات خود را افزایش دهند اما شرایط برای این رشد تولید فراهم نیست. به طوری که شاهد هستیم به جز ۳ الی ۴ کشور، دیگر کشورهای عضو اوپک قادر به تکمیل ظرفیت تعیین شده برای عرضه در بازار جهانی نیستند

احتمال افزایش تقاضا در بازار جهانی

اما کاهش عرضه به دلیل تحریم مسکو تمام ماجرای این روزهای بازار نفت نیست. شانگهای و پکن قرنطینه کووید را تسهیل کرده‌اند و دولت چین وعده داده است از رشد اقتصادی پشتیبانی خواهد کرد. از طرف دیگر به گزارش رویترز اشتغال آمریکا در ماه مه بیش از حد انتظار رشد کرده است که نشان دهنده بهبود بازار کار این کشور است. بنابر این در شرایطی که بازار با کمبود عرضه مواجه است، افزایش تقاضا در سایر کشورها خود عاملی مهم برای حمایت از رشد قیمت های نفت در بازار جهانی محسوب می شود. آنگونه که خطیبی نماینده سابق ایران در اوپک می گوید: معمولا کشورهای صنعتی یک ذخیره استراتژیک ۳۰ روزه و یک ذخیره تجاری ۶۰ روزه دارند. این کشورها خیلی کم پیش می آید که از ذخایر خود استفاده کنند. اما آنچه امروز شاهد آن هستیم، استفاده کشورها از این ذخایر محدود است.

او همچنین در ادامه سخنان خود با اشاره به افزایش تقاضای برخی از فرآورده ها همچون بنزین در آستانه تابستان، گفت: بیشتر کشورها با تمام توان در حال تولید هستندو دیگر ظرفیت مازادی برای افزایش عرضه بیشتر وجود ندارد. درست است که کشورهای عضو اوپک پلاس تعهد کرده اند که تولیدات خود را افزایش دهند اما شرایط برای این رشد تولید فراهم نیست. به طوری که شاهد هستیم به جز ۳ الی ۴ کشور، دیگر کشورهای عضو اوپک قادر به تکمیل ظرفیت تعیین شده برای عرضه در بازار جهانی نیستند

نفت ایران جایگزین نفت روسیه می شود؟

در این میان بسیاری امیدوار بودند که با کاهش عرضه از سوی روس ها، تمایل غربی ها برای خرید نفت از ایران هم بیشتر شود. جالب است که بدانید ایران پیش از تحریم ها روزانه تا ۷۰۰ هزار بشکه نفت به اروپا صادر می کرده است. اما اظهارات اخیر رئیس‌جمهوری آمریکا درباره اینکه «می‌توان خرید نفت از ایران را کاهش داد»، به فرضیه خوش‌بینانه «جایگزینی نفت ایران به جای نفت روسیه» در بازارهای اروپا خط بطلان کشید.

قربان کارشناس انرژی معتقد است مادامی که مساله برجام و تحریم اقتصادی علیه ایران حل نشود، نباید به افزایش فروش نفت و صادرات به اروپا امید داشت.

وی اینباره به بازار گفت: مهم‌ترین متغیری که در حل مساله بازگشت ایران به بازار نفتی اروپا یا به‌طور کلی سایر بازارهای نفتی جهان وجود دارد؛ مساله تحریم‌هاست. صحبت‌هایی درباره سهل بودن بازگشت به بازار نفتی در صورت لغو تحریم‌های ایالات متحده آمریکا مطرح می‌شود. همه احتمالات مربوط به بازار نفت ایران، در صورت ادامه‌دار شدن تحریم‌ها ملغی می‌شود؛ چراکه نه اروپا قدرت مقابله با تحریم‌ها را دارد و نه بازار جهانی خواستار مقابله با آن است.