بازار؛ گروه بین الملل: الهام علی‌اف، رئیس جمهور جمهوری آذربایجان و نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان بار دیگر در بروکسل با شارل میشل، رئیس شورای اتحادیه اروپا دیدار کردند و درباره حل اختلافات مرزی میان این کشور به مذاکره پرداختند.
رهبران باکو و ایروان در نشست بروکسل با یکدیگر به توافق رسیدند تا مذاکرات درباره یک معاهده صلح بر سر منطقه قره‌باغ را پیش ببرند. شارل میشل با هر یک از این دو رهبر به صورت جداگانه گفتگو کرد و نتیجه این مذاکرات را مثبت و سازنده خواند.
بر همین اساس، یکی از اخبار مهم منطقه ای که در روز سه شنبه سوم خرداد ماه در فضای رسانه ای منتشر شد، این بود که رئیس جمهور آذربایجان اعلام کرد که باکو و ایروان بر سر افتتاح کریدور زنگزور از جمله ساخت راه آهن و بزرگراه به توافق رسیده‌اند؛ کریدوری که بخش مهمی از راه‌های مواصلاتی شرق به غرب است و توجه بسیاری از قدرت ها و احزاب را به خود جلب کرده که سیاست‌های خود را در این زمینه دنبال می‌کنند. بر همین اساس، می توان مشاهده کرد که زنگزور کانون توجه پنج بازیگر ترکیه، روسیه، اتحادیه اروپا، ایران و سازمان کشورهای ترک بوده است که از مدتها پیش الهام علی اف رویکرد زورگویانه و فشار بر ارمنستان را از خود نشان داده بود که موجب ورود منطقه قفقاز به تحولات خاصی شده بود.
ریاست جمهوری آذربایجان در بیانیه ای اعلام کرد که علی اف در تماس تلفنی با رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، وی را در جریان دیدار سه جانبه خود، نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان و شارل میشل، رئیس شورای اروپا در بروکسل قرار داده است.
رئیس‌جمهور آذربایجان درباره آماده سازی توافق‌نامه صلح بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان، ارائه پنج اصل مبتنی بر حقوق بین‌الملل از سوی آذربایجان، عادی‌سازی روابط دو کشور، گشایش کریدورهای حمل‌ونقل و تعیین حدود مرزها صحبت کرد، در حالی که علی اف از نتایج نشست سه جانبه ارزیابی مثبتی ارائه کرد.
بر اساس این بیانیه، رئیس جمهور آذربایجان همچنین خاطرنشان کرد که در روز دوشنبه دستور تشکیل کمیسیون دولتی تعیین حدود مرزهای دولتی جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان صادر شده است. اردوغان نیز به نوبه خود از علی اف به خاطر اطلاعاتی که در مورد این نشست سه جانبه به دست آورد تشکر کرده و نتایج به دست آمده در این نشست را مثبت ارزیابی نمود. رهبران دو کشور همچنین بر اهمیت دستیابی به صلح در منطقه در اسرع وقت تاکید کردند.
شارل میشل نماینده اتحادیه اروپا نیز اعلام کرد: اولین نشست کمیسیون مشترک مرزی آذربایجان و ارمنستان به زودی برگزار می شود؛ ضمن اینکه، من بار دیگر میزبان علی اف رئیس جمهور آذربایجان و نخست وزیر پاشینیان ارمنستان بودم. این سومین گفتگوی ما در این قالب بود. ما در خصوص وضعیت قفقاز جنوبی و توسعه روابط اتحادیه اروپا با هر دو کشور و همچنین منطقه گسترده تر تمرکز کردیم.
این مذاکرات در حالی انجام شد که در سال گذشته، شهر سوچی روسیه، میزبان نشست سه جانبه بین «ولادیمیر پوتین»، «الهام علی اف» و «نیکول پاشینیان» بود تا روند اجرای قرارداد آتش‌بس قره‌باغ را آغاز کنند. این نشست در پی درگیریهای مرزی اخیر که از سال ۲۰۲۰، بین نیروهای آذری و ارمنی رخ داد و از هردو طرف کشته هایی برجا گذاشت برگزار شد.
در آن نشست، «نیکول پاشینیان» نخست وزیر ارمنستان اعلام کرد که ایروان آمادگی آغاز روند تعیین مرزها با جمهوری آذربایجان را دارد؛ موضوع رفع انسداد ارتباطات نیز بسیار مهم است. اوضاع در قره باغ پس از مصالحه به ثبات نرسیده است. این اظهارات در حالی مطرح شد که الهام علی اف نیز گفت که باکو از تلاش‌های روسیه برای تعیین مرز میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان حمایت می‌کند و آماده آغاز این فرایند است.
زنگزور نام منطقه‌ای در قره‌باغ است که ایران آن را طی عهدنامه گلستان در سال ۱۸۱۳ به روسیه واگذار کرد. جمهوری آذربایجان از جنگ دو سال پیش با ارمنستان تاکنون، کنترل زنگزور را به دست گرفته است.
این کریدور بخشی از آذربایجان بود که در دهه ۱۹۲۰، شوروی این منطقه را به ارمنستان اعطا کرد. پس از این اقدام، آذربایجان ارتباط خود با نخجوان را از دست داد و بخش‌هایی از راه‌آهن بین دو کشور ویران شد.
در میان این کشورهایی که برروی زنگزور تمرکز کرده اند، ترکیه تمام تلاش خود را به کار گرفته تا در این منطقه نقش پررنگی ایفا نماید و با توافق بر سر یک مرکز نظامی مشترک با روسیه برای نظارت بر آتش بس در قره باغ کوهستانی، مشتاقانه منتظر گام بعدی تحت توافق بین متحد خود جمهوری آذربایجان و ارمنستان؛ یعنی گشودن یک کریدور حمل و نقل که آنکارا به عنوان یک کریدور راهبردی معرفی کرده و نویدبخش سودهای بزرگ اقتصادی و نفوذ بیشتر در منطقه است.
آذربایجان نیز بر پروژه‌هایی در کریدور زنگزور متمرکز شده است که شامل بزرگراه‌ها و خطوط ریلی در سراسر قلمروهای منطقه سیونیک ارمنستان می‌شود. با تعمیر این قطعات، آذربایجان می‌تواند بدون وقفه با قطار به ایران، ارمنستان و نخجوان متصل شود. این راه آهن همچنین ترکیه را از طریق آذربایجان به روسیه متصل خواهد کرد.
آذربایجان و روسیه برای ساخت یک خط آهن به طول ۴۳ کیلومتر (۲۶.۷ مایل) در منطقه مذاکره خواهند کرد در حالی که روسیه دارای املاک راه آهن در ارمنستان است.
روابط بین دو کشور شوروی سابق از سال ۱۹۹۱ و زمانی که ارتش ارمنستان قره باغ کوهستانی، سرزمینی که در سطح بین المللی به عنوان بخشی از جمهوری آذربایجان به رسمیت شناخته شده و هفت منطقه مجاور را اشغال کرد، متشنج بوده است.
درگیریهای جدیدی در سپتامبر ۲۰۲۰ آغاز شد و درگیریهای ۴۴ روزه موجب شد تا آذربایجان چندین شهر و بیش از ۳۰۰ شهرک و روستا را آزاد کند که تقریباً ۳۰ سال در اشغال ارمنستان بود. بر همین اساس، یک توافق سه جانبه با میانجیگری روسیه برای پایان دادن به جنگ در نوامبر ۲۰۲۰ امضا شد.
رئیس جمهوری آذربایجان تهدید کرده که به زور یک کریدور زمینی را باز خواهد کرد تا این کشور از سیونیک در ارمنستان به نخجوان متصل شود. موضوعی که با واکنش وزارت خارجه ارمنستان مواجه شد و در بیانیه ای تاکید کرد که اظهارات علی اف ناقض توافق صلح قره باغ است.
برخی از کارشناسان حوزه قفقاز بر این باورند که طرح کریدور زنگزور یک طرح امریکایی بود که در دوره پس از اتحاد جماهیر شوروی، سازمان سیا نماینده و افسر اطلاعاتی را در منطقه به نام هابر گوگل که او در جریان همان جنگ اول میان ارمنستان و آذربایجان، این طرح را مبنی بر اینکه کریدور لاچین که دسترسی ارمنستان به قره باغ را میسر می سازد، کنترل آن در اختیار ارمنستان باقی بماند و در ازای آن، یک مسیر از جنوب آذربایجان به ارمنستان داده شود که سرزمین اصلی جمهوری آذربایجان را بتواند به نخجوان متصل کند و از آن طریق، ارتباط سرزمینی برقرار شود. بنابراین، این طرح، طرح جدیدی نبود، هرچند که در جریان جنگ ۴۴ روزه سال گذشته، ابعاد جدیدی پیدا کرد.
پس از اینکه منطقه قره باغ کوهستانی در نوامبر گذشته در پی جنگ ۴۴ روزه با ارمنستان از سه دهه اشغال آزاد شد، به لطف ارتباطات جدید حمل و نقل وارد دوره احیای اقتصادی شد. بر اساس این قرارداد، تمامی خطوط مواصلاتی که به دلیل درگیری قره باغ بسته شده بودند، بازگشایی خواهند شد که این امر فعالسازی کریدور زنگزور را به منصه ظهور خواهد رساند.
این کریدور بخش مهمی از کریدور میانی است که ترکیه، قفقاز جنوبی و آسیای مرکزی را به هم متصل می کند در حالی که فرصتی را برای توسعه همکاری در زمینه های تجاری و اقتصادی بین کشورهای عضو سازمان کشورهای ترک نیز ارائه می دهد.
افتتاح این مسیرها در خدمت توسعه روابط بین کشورهای منطقه و روسیه و همچنین ایجاد پیوندهای جایگزین بین ارمنستان و روسیه خواهد بود. از سوی دیگر و به طور خاص، ساخت این کریدور رقیبی برای مسیر مواصلاتی جنوب_شمال ایجاد می کند که از خلیج فارس تا دریای سیاه و اروپا امتداد خواهد داشت.
نظر شما