بازار؛ گروه اقتصاد دیجیتال: با توجه به روند افزایش مهاجرت نیروهای استارتاپی و نوآور به انسوی مرزها از این رو بایسته است تا دولتمردان برای توسعه این اکوسیستم راهکاری بیندیشند که از انجمله می توان به برداشتن بروکراسی اداری جهت اخد بیمه مالیات سایر موارد و یا تسهیل روند تجاری سازی محصولات دانش بنیان جهت ارایه در بازارهای بین المللی اشاره کرد . این درحالی است که به گفته «مهدی کاکاوند»، با خشکسالی نیروی متخصص رو به‌رو شده ایم و هر سال تشدید میشود و حتما برای این موضوع مهم باید با سیاستهای تشویقی نه قهری دست به عمل بزنیم.
برای بررسی اینکه تا چه اندازه اقدامات انجام شده موثر بوده و اینکه برای بهبود آن باید چه کاری انجام شود گفتگویی با مهدی کاکاوند فعال اکوسیستم نوآوری انجام داده ایم . در ادامه متن این گفتگو آمده است.
وی لیسانس مکانیک و فوق لیسانس مدیریت نوآوری از دانشگاه تهران دارد. وی مدیر ارزیابی و سرمایه گذاری صندوق سرمایه گذاری خطر پذیر گروه کسب و کارهای نوین آن و سابقا سه سال به عنوان مشاور دبیر ستاد اقتصاد دیجیتال و هوشمندسازی معاونت علمی فناوری ریاست جمهوری فعالیت داشته است.
* به نظر شما چالشهای سرمایه سرمایه گذاری در اکوسیستم استارتاپی و دانش بنیان در ایران چه مواردی هستند؟
با توجه به وضعیت اقتصادی و تورم غیرنرمالی که چندین سال بر فضای کسب و کار حاکم بوده، سرمایه گذاری در اکوسیستم استارتاپی و دانش بنیان کشور را در مقایسه با بازارهای موازی تا حدود زیادی غیر جذاب کرده است.
وقتی ما از اقتصاد دانشی یا اکوسیستم استارتاپی صحبت میکنیم یک فاکتور را باید در نظر بگیریم که بیشتر کشورهای موفق در توسعه اکوسیستم استارتاپی، تورم هایی زیر پنج درصد داشتند که سرمایه گذاری با بازگشت سرمایه پنج ساله یک بازی برنده به حساب می آید.
اما در کشورما نرخ رشد استارتاپ حداقل برای حفظ سرمایه تزریق شده باید بالای ۴۰ درصد باشد که این باعث ایجاد فضایی سخت برای هر دو سمت مهم اکوسیستم یعنی اسنتارتاپ ها و سرمایه گذاران میشود.
دومین روند نگران کننده که در اکوسیستم استارتاپی و دانش بنیان کشور با آن مواجه خواهد بود بحث مهاجرتهاست.همین فضای اقتصادی و اجتماعی حاکم باعث مهاجرت سیل عظیمی از متخصصین یا تبدیل شدن آنها به نیروی کاری برای شرکت های خارجی شده که این آینده مهارتی برای توسعه دانش بنیانی و نوآوری در کشور رو دچار اختلال میکند، شاید باید گفت ما با خشکسالی نیروی متخصص رو به‌رو شدیم و هر سال تشدید میشود و حتما برای این موضوع مهم باید با سیاستهای تشویقی نه قهری دست به عمل‌بزنیم.
* چه اقداماتی در این زمینه برای تسریع این ورند انجام شده است؟ آیا این اقدامات تا چه اندازه راهگشا بوده است؟ چرا؟
خوشبختانه اتفاق خوبی که افتاد این بود که بخشی از دولت و حاکمیت در این حوزه تا حدود خوبی سریعتر وارد عمل شدند و قوانین حمایتی از تمام اضلاع اکوسیستم را طراحی کردند و تا حدودی این کار کمک کرد به کاهش ریسک سرمایه گذاران خصوصی اکوسیستم، اما سوال اساسی این است که ایا وظیفه دولت برداشتن ریسک بالای استارتاپها از منابع عمومی کشوراست؟ ما در کشورهای مختلف مثل چین و کره مدلهای توسعه مختلفی داشتیم مدلهای که دولت نقش مادر را بازی کرد و باعث ایجاد شرکت های بزرگ در کره جنوبی شد.
اما این سیاست ها به صورت کامل طراحی شد و حتی تا نحوه توسعه رشته های دانشگاهی در کره اثر گذاشت،اما ما وقتی سیاست های حمایت از دانش بنیان را از نزدیک بررسی میکنیم گاهی یک بام و دو هوا بودن را لمس میکنیم، مثلا ایا نگاه ما صادرات است یا نگاه ما رفع نیازهای کشور در تحریم ها؟
جواب مشخص به این سوال می تواند تمام برنامه های حمایتی اثر گذارد و حتی بعد از بیش از یک دهه فعالیت نهاد دانش بنیان در کشور، شاید باید سیاستگ گذار یک تحلیل داده کند که این حمایت ها تا چه حد موثر بوده و برای کدام بخش و با چه سطح بلوغی موثر بوده، به هر حال بعد از گذشت یک دهه تعدادی شرکت دانش بنیان بزرگ و متوسط در کشور داریم و باید یک بررسی مجدد انجام بشود.
دوم اینکه باید مرز شکل گرفته شاید به اشتباه میان استارتاپ و دانش بنیان را در کشور یکبار یا مشخص کنیم یا حذف کنیم، این تفاوت نگاه و این بد جا افتادن معنی استارتاپ در کشور باعث منازعات زیادی تو دستگاههای دولتی شده است.
* برای حضور شرکتها دانش بنیان و استارتاپها در بازارهای بین المللی چه راهکاری باید درنظر گرفته شود؟
اما برای حضور در بازی بین المللی، تجربه من ثابت کرده شاید این چند سال دوری ما از بازار بین المللی باعث بی تجربگی استارتاپ ها و دانش بنیان های ما برای حضور در فضای بین المللی شده است.
ما قطعا برای رشد این اکوسیستم دانش بنیان و استارتاپی نیاز به حضور در بازار بین المللی و تسهیل سرمایه گذاری کشورهای دیگر در ایران داریم که باعث تزریق ارز در کشور هم میشود.
خوشبختانه ما شرکتهای با ارزشی داریم با فناوری های کاملا به روز که اعدادی که برای جذب سرمایه میخواند که در مقابل عرف سرمایه گذاری در همین کشورهای اطراف خودمان آن عدد یک شوخی است، قطعا با تسهیل حضور سرمایه گذاران بین المللی و اجازه حضور پررنگ شرکتها، مطمئنا اکوسیستم جذابی برای سرمایه گذاری خارجی ایجاد میشود.
اما باز من ارجاع میدهم به حرف قبلی خودم مشخص کنیم حضور بین المللی برای کشور ارزش است یا جایگزینی تکنولوژی های خارجی با بومی؟،البته از این حرف من اینطور برداشت نشود که یا این یا آن، اما وقتی ما از بین المللی سازی صحبت میکنیم باید سیاستها رو به سمتی ببریم که گپ های دنیا و پتانسیل داخلی را شناسایی کنیم تا بتوانیم در بازارجهانی ارزش های جدید بسازیم و صادرات تکنولوزی کنیم.
لزوما در همه صنایع و در همه ابعاد وارد بازی و رقابت نخواهیم شد چیزی شبیه برنامه توسعه کره جنوبی.اما وقتی نگاه جایگزینی فناوری باشد پس ما نیاز داریم با شناسایی نیاز صنعت داخلی شروع به حمایت وتشویق شرکتها کنیم و در همه ابعاد وارد شویم حتی اگر محصولات مان قابلیت رقابتی در بازار جهانی از خودشان نشان ندهند.
البته در راه دوم به قول حضرت مولانا چون صد آید نود هم پیش ماست؛ یعنی حتما صادرات هم اتفاق میفتد اما نه با شدت و حجم زیاد و اینکه اصلا برای ما آنقدر هم اولویت نیست اما حالت سومی هم میشود در نظر گرفت که ترکیب دو حالت قبلی است.
یعنی نه به صورت اینکه در تمام صنایع بخواهیم وارد بشویم و تکنولوژی را جایگزین کنیم اما با شناسایی نقات قوت و ضعف صنعت و تطبیق اون با پتانسیل داخلی و بررسی وضعیت آن فناوری در دنیا، شرکت هایب را حمایت کنیم که بعد از تثبیت و تست در بازار داخلی بتوانند پا رو فراتر بگذارند و وارد رقابت شوند.
اما هرسیاستی نیاز به یکپارچگی و همگرایی در تمام دستگاه های حاکمیتی و دولتی دارد اما صرفا در این چند سال نظاره گر این بودیم که جهش این سیاست ها کاملا سلیقه ایی و متناسب با مدیر منتخب در ارگان بوده و گاها دو دستگاه به شدت سیاست متناقضی در برخورد با اکوسیستم دانش بنیان و استارتاپی داشتند.
نظر شما