بازار؛ گروه استانها: زراعت چوب یکی از بزرگ‌ترین طرح‌های سازمان جنگل‌ها، راتع و آبخیزداری کشور برای حفاظت از جنگل‌ها و منابع طبیعی است که بر مبنای توسعه کشت درختان سریع الرشد و زودبازده مانند صنوبر و اکالیپتوس به مرحله اجرا درآمده است.
به گفته برخی مسئولان زراعت چوب طرح راهبردی توسعه پایدار زیست‌محیطی و به سبب محدودیت واردات چوب و اجرای طرح تنفس جنگل، انتخاب طرح زراعت چوب، بهترین مسیر برای تأمین نیازمندی‌ها است.
باوجوداینکه دولت مشوق‌هایی مانند تسهیلات و وام‌های کم‌بهره، اختصاص ارزان‌قیمت اراضی دولتی (اجاره طولانی‌مدت) و امکان استفاده از آب‌های نامتعارف شهری و صنعتی در مناطق کم آب و توزیع نهال رایگان را در دستور کار قرار داده است اما به نظر می‌رسد این طرح مشتری چندانی ندارد.
در همین راستا با امیر زمانی مقدم رئیس اداره منابع طبیعی قوچان به عنوان یکی از مناطق مستعد زراعت چوب در خراسان رضوی در این رابطه به گفت‌وگو نشستیم.
* زراعت چوب در قوچان به‌عنوان یکی از مناطق مستعد در استان چقدر رونق دارد؟
مسئله گران شدن نرخ ارز، زیادشدن الوار و چوب‌های وارداتی سبب افزایش قیمت چوب‌های داخلی شده است و از طرفی به دلیل ممنوعیت برداشت چوب‌ها از جنگل‌های شمالی کشور موجب شده تا نسبت به گذشته استقبال از این طرح بیشتر شود.
در حال حاضر حمایت از زراعت چوب توسط باغداران بیشتر شده اگرچه در طی چند سال گذشته کاهش منابع آبی بر روی این نوع زراعت تأثیر منفی داشته است اما به‌تازگی رونق بیشتری یافته است .
* در این راستا چه حمایتی از افراد بهره‌بردار می‌شود؟
اعطای تسهیلات وام کم‌بهره، اختصاص ارزان‌قیمت اراضی دولتی، توزیع نهال رایگان در کنار استفاده از آب‌های نامتعارف شهری در مناطق کم آب از مهم‌ترین طرح‌های حمایتی منابع طبیعی است.
برای تأمین نهال مورد نیاز کشت چوب اعتبار مصوب شده است و بر این اساس نهال‌ها به‌صورت رایگان در اختیار بهره‌برداران قرار می‌گیرد.
برای اجرای طرح‌های زراعت چوب افراد می‌توانند از اراضی که خود در اختیاردارند استفاده کنند و از دولت تسهیلاتی مانند وام‌های کم‌بهره و ۴ سال تنفس استفاده کنند.
بهره‌برداران همچنین می‌توانند از اراضی دولتی که به‌صورت مزایده هرساله در اختیار بهره‌برداران قرار می‌گیرد استفاده کرده و سالانه مبالغی تحت عنوان اجاره به دولت پرداخت کنند.
* زراعت چوب چقدر هزینه داشته و برای چند نفر ایجاد اشتغال می‌کند؟
زراعت چوب هزینه چندانی ندارد و تنها نیازمند اندکی خاک‌ورزی و نگهداری است و در هر هکتار برای دو تا سه نفر به‌صورت مستقیم و برای ۱۰ نا ۱۲ نفر به‌صورت غیرمستقیم اشتغال ایجاد می‌شود.
نهال‌های استفاده‌شده در این نوع زراعت در مناطق شمالی کشور صنوبر و در مناطق جنوبی و گرمسیر کشور، اکالیپتوس، گز و آکاسیا است که رایگان در اختیار کشاورزان قرار می‌گیرد.
* چقدر بهره‌برداران در طی سال‌های گذشته از این طرح استقبال کردند؟
در ابتدا در سال ۸۴ به‌صورت رسمی طرح زراعت چوب در کشور آغاز شد اما با توجه به اینکه هنوز در آن دوران بهره‌برداری از چوب جنگل‌ها وجود داشت و نرخ واردات ارز واردات ارزان بود، زراعت چوب توجیه اقتصادی برای تولیدکنندگان بخش خصوصی نداشت.
در سال‌های ۹۵ و ۹۶ با توجه به اینکه طرح تنفس جنگل اجرا و برداشت چوب از تمام جنگل‌های کشور ممنوع و متوقف شد و با افزایش نیاز صنایع چوب برای تأمین مواد اولیه، استقبال از اجرای طرح‌های زراعت چوب افزایش یافت، در حال حاضر افراد و صاحبان کارخانه‌ها صنایع چوب از گونه‌های سریع الرشد استفاده می کنند.
* در حال حاضر استقبال چگونه است؟
در چند سال اخیر به دلیل ممنوع شدن برداشت چوب از جنگل و به دلایل اینکه زراعت چوب هزینه‌های زیادی را در پی ندارد و ضمن اشتغال‌زایی پس از ۴ و ۵ سال سبب برداشت چوب از گونه‌های سریع الرشد می‌شود.
* زمان کاشت تا بهره‌برداری چند سال طول می‌کشد؟
برای زراعت این محصول از گونه‌های سریع الرشد و اصلاح نژاد شده استفاده می‌شود که بهره‌برداران می‌توانند بعد از ۴ تا ۵ سال چوب برداشت کنند.
* آیا خشک‌سالی‌های حادث‌شده اجازه توسعه کاشت این درختان را می‌دهد؟
در مناطقی که دسترسی مناسب به آب وجود ندارد از پساب و آب‌های نامتعارف شهری و صنعتی نیز می‌توان استفاده کرد لذا در این نوع زراعت استفاده از آب‌های نامتعارف عملاً مشکل خاصی ایجاد نخواهد کرد.
از فن‌های آبخیزداری نیز باید برای زراعت چوب مورداستفاده قرارداد و با ذخیره آب از آن برای کشت این محصولات استفاده کرد.
* جایگاه قوچان در زراعت چوب چیست؟
شرایط آب و هوایی شهرستان قوچان مستعد کشت گیاهان صنعتی به‌ویژه تولید چوب است. باهدف سیاست‌گذاری‌های منابع طبیعی و آبخیزداری کشور و استقبال گسترده افراد محلی جهت کاشت گونه‌های درختی مثل صنوبر رایگان باعث اشتغال‌زایی و استفاده بهینه از آب‌شده که شهرستان قوچان یکی از تولیدکنندگان برتر چوب در استان مطرح است .
* در این زمینه چقدر تولید داریم؟
در همین راستا در سال گذشته ۲۹۱۹ تن چوب تولید که توسط اداره منابع طبیعی شهرستان مجوزهای لازم جهت قطع و حمل به مراکز صنعتی را اخذ کردند که در یک‌ماهه سال جاری ۶۱۳ تن چوب تولیدشده حاصل از هرس باغ به کارخانه‌ها حمل منتقل‌شده است.
* طرح زراعت چوب موفق یا ناموفق؟
اگرچه بنا بر اظهارات رئیس اداره منابع طبیعی قوچان زراعت چوب در این شهرستان به‌عنوان یکی از نقاط مستعد از استقبال خوبی برخوردار بوده است اما بسیاری از صاحب‌نظران مدعی هستند که طرح زراعت چوب چندان هم موفقیت‌آمیز نبوده است.
به گزارش خبرنگار بازار بین سال‌های ۱۳۷۸ تا ۱۳۸۴، طرح طوبی برای ترویج کشت صنوبر و اکالیپتوس در کشور اجرایی شد اما مدتی نگذشته بود که طرح دیگری به نام توسعه زراعت چوب جان گرفت.
در طرح طوبی، مناطق مستعد اراضی ملی، دولتی و شخصی به توسعه باغ با گونه‌های خشکباری ازجمله گردو، بادام، فندق، گیاهان دارویی ، زیتون و گسترش کشت گونه‌های مثمر باغی و غیرمثمر چوب ده و سریع الرشد اختصاص یافت.
ازآنجاکه افزایش و تنوع تولید فرآورده‌های چوبی، موجب افزایش مصرف چوب در کشور شده و با توجه به محدودیت‌های زیست‌محیطی و لزوم حفظ ذخایر جنگلی، باید نیاز کشور را از طریق دیگری تأمین کرد که آن زمان زراعت چوب، نسخه پیشنهادشده بود.
استفاده بهینه از آب‌وخاک کشور و جلوگیری از تخریب و فرسایش این منابع، صرفه‌جویی ارزی با کاهش یا حذف واردات محصولات چوبی، کاستن از فشار بی‌رویه وارده به عرصه‌های جنگلی، توسعه فضای سبز کشور در حد استانداردهای جهانی و ایجاد فرصت‌های شغلی جدید به میزان ۱۷۵ میلیون نفر روز در هرسال تنها در بخش کاشت و برداشت صرف‌نظر از فعالیت‌های جنبی و صنایع مرتبط، از اهداف این طرح است.
بر اساس برنامه ششم توسعه، از سال ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۰ باید این طرح در ۷۵ هزار هکتار از اراضی ملی انجام شود، ولی فقط در ۱۷ هزار هکتار یعنی بیست‌وچند درصد اجراشده . این در حالی است که استقبال مردم از کالای چوبی با چوب ایرانی بیشتر شده.
باید توجه کرد از ظرفیت اشتغال صنعت چوب هم فقط ۳۰ تا ۴۰ درصد استفاده‌شده است و این یعنی این طرح به‌درستی به مرحله اجرا درنیامده است.
بنا بر اظهارات کارشناسان گفته می‌شود ۶۰ تا ۷۰ درصد نیاز چوبی کشور، با زراعت چوب قابل تأمین است و بقیه هم از درختان جنگلی باغ‌ها به دست می‌آید.
نظر شما