تهمینه غمخوار؛ بازار: دقایقی پس از معرفی شدن به عنوان نخست وزیر جدید پاکستان، شهباز شریف هدف خود را دمیدن جان تازه به اقتصاد پاکستان از طریق ساخت و فعالسازی کریدور اقتصادی چین_پاکستان به ارزش مالی ۶۲ میلیارد دلار اعلام کرد؛ ضمن اینکه ملاحظات طرف چینی مرتبط با نگرانی‌های امنیتی آنها را مورد تاکید قرار داد.
اظهارات نخست وزیر جدید در نخستین سخنرانی خود در خصوص فعالسازی این کریدور در حالی مطرح شد که از نظر شهباز شریف، دولت عمران خان در ساخت پروژه‌های سی پک که بندر گوادر در بلوچستان پاکستان را به استان سین کیانگ چین متصل می کند، کم کاری کرده و در تامین نیازهای امنیتی اتباع و مسئولین چینی حاضر در پاکستان سهل انگاری نموده است.
با نگاهی به گذشته روابط چین و پاکستان مشاهده می کنیم که طرح و ابتکار عمل یک کمربند_یک جاده پکن نیز شخصاً توسط شی جین پینگ رئیس جمهور این کشور هنگام بازدید از اسلام آباد در آوریل ۲۰۱۵ اعلام شد. در آن زمان، ژائو لیجیان که اکنون به عنوان سخنگوی وزارت خارجه چین مشهور است، معاون سفارت چین در اسلام‌آباد بود.
ژائو آشنایی خوبی با شهباز شریف که به‌عنوان وزیر ارشد استان پنجاب منصوب شده بود، داشت. شریف در آن زمان عمیقاً درگیر مذاکره با طراحان پروژه های زیربنایی مرتبط با برداشت اولیه طرح ۱۵ ساله «سی پک» بود. ژائو و شریف در طی سه سال تا ۲۰۱۸ در ده‌ها نشست و جلسه در مورد خصوص کریدور اقتصادی چین_پاکستان حضور یافتند.
بنابراین تعجبی نداشت که ژائو، در مقام فعلی خود به عنوان سخنگوی وزارت خارجه با سوالات خبرنگاران رسانه های مختلف مبتنی بر واکنش چین به اظهارات مثبت شریف در خصوص سی پک مواجه شد؛ در حالی که سخنان شهباز شریف در مورد این کریدور را مورد تحسین و توجه مقامات چینی قرار داد.
اهمیت قابل توجه سی پک برای شهباز شریف از گذشته
زمانی که دوره تصدی شهباز به عنوان وزیر ارشد پنجاب در سال ۲۰۱۸ به پایان رسید، سی پک، نواز شریف برادر وی و نخست وزیر سابق را قادر ساخت تا به وعده خود برای پایان دادن به کمبود برق فلج کننده پاکستان عمل کند. پروژه های کریدور اقتصادی چین_پاکستان در طی سه سال به میزان ۱۰۴۰۰ مگاوات برق اضافه کرده در حالی که میزان بیشتری نیز در راه است.
در همین راستا، اولین سیستم حمل و نقل عمومی پاکستان در اسلام آباد، شهر زادگاه شریف در لاهور و شهر مرکزی مولتان راه اندازی شد به طوری که مصطفی حیدر سید، مدیر اجرایی مرکز پاکستان و چین، یک اندیشکده مستقر در اسلام آباد، اعلام کرد که شهباز نقش مهمی در پیشبرد سی پک ایفا کرد ضمن این که به خاطر برخورداری از اخلاق کاری و و تحویل پروژه ها پیش از موعد مقرر، او مورد تمجید مقامات چینی از جمله سرکنسولگری چین به عنوان «سرعت پروژه های پنجاب» قرار گرفت.
در حالی که نواز شریف در ژوئیه ۲۰۱۷ توسط دادگاه عالی پاکستان از سمت نخست وزیری برکنار شد و متعاقباً در ژوئیه ۲۰۱۸ توسط دادگاه حسابرسی به ۱۰ سال زندان به دلیل فساد محکوم شد، چین در سال گذشته در نامه‌ای به شهباز از سرعت اجرای پروژه پنجاب تحت عنوان طرح بزرگ کریدور اقتصادی چین و پاکستان تقدیر کرد.
عمران خان که در آگوست ۲۰۱۸، به عنوان نخست وزیر منصوب شد، وزرای کابینه خان مجموعه ای از اتهامات فساد را علیه شهباز به راه انداختند و او را به گرفتن رشوه از شرکت های دولتی چینی که در پروژه های سی پک در استان پنجاب کار می کردند، متهم کردند.
به گفته کارشناسان روابط چین و پاکستان، در آن زمان، پکن از این وضعیت چندان راضی نبود؛ در حالی که پیش از این نیز از عدم اشتیاق دولت تحت رهبری حزب تحریک انصاف که از سال ۲۰۱۳ بر استان شمال غربی خیبر پختونخوا حکومت می کند، ناامید شده بود.
وضعیت فعلی کریدور سی پک
علیرغم فشارهای پکن و تشکیلات پاکستانی، عمران خان و دولت تحت رهبری حزب تحریک انصاف در طول سه سال و نیم حکومت، هرگز از پروژه سی پک استقبال نکردند. بر همین اساس، فعالیتهای این کریدور تحت برنامه تامین مالی چین به حدی کاهش یافت که اکثر پروژه‌های در حال ساخت بسیار عقب‌تر از برنامه زمان‌بندی شده بودند و هیچ پروژه بزرگ جدیدی راه‌اندازی نشد.
نقطه کانونی سیاست دولت خان در مورد کریدور اقتصادی چین_پاکستان ایجاد سه منطقه ویژه اقتصادی به منظور جذب مشاغل چینی در جهت جابجایی تاسیسات تولیدی خود بود. با این حال، واکنش شرکت های چینی ضعیف بود.
درعوض، دیپلمات ها و مدیران چینی به طور فزاینده‌ای در شکایات خود از تشریفات اداری که پروژه‌های خصوصی و سی پک را متوقف می‌کند، اعتراضات خود را اعلام کردند. آنها همچنین، نسبت به تنگناهای بوروکراتیک که مانع از پرداخت صدها میلیون دلار بدهی به شرکت های دولتی که نیروگاه‌های تولید برق ساخته شده در دولت نواز را اداره می‌کنند، می شدند، آزرده خاطر گشتند.
علاوه بر آن، خشم پکن پس از کشته شدن ۹ نفر از اتباع این کشور در ژوئیه ۲۰۲۱ که برای گروه چینی داسو کار می کردند، به جوش آمد. دولت خان و تشکیلات پاکستانی تلاش کردند تا چین را آرام کنند و اسلام آباد اولین جلسه کمیته هماهنگی مشترک سی پک را از نوامبر ۲۰۱۹ برگزار کرد.
نینگ جیژه نایب رئیس کمیسیون توسعه و اصلاحات ملی چین، در جلسه افتتاحیه عمومی کمیته در سپتامبر ۲۰۲۱، به شدت به پاکستان یادآوری کرد که امنیت اتباع این کشور به عنوان عامل پیش شرط به منظور انجام همه سرمایه گذاری های اقتصادی چین است.
او شکایات پکن در مورد مدیریت اسلام آباد در خصوص سی پک را فهرست کرد ضمن اینکه در آن زمان، هیچ پروژه جدیدی اعلام نشد و علیرغم بهترین تلاش های دولت خان، چین بودجه ای را برای تعمیرات اساسی شبکه ریلی در حال فروپاشی پاکستان به ارزش مالی ۶.۸ میلیارد دلار در نظر نگرفت.
در آن زمان بود که شهباز در بحبوحه خروج از مرحله دوم سی پک، نخست وزیر پاکستان شد؛ در حالی که بسیاری از کارشناسان معتقدند که کار برای ساخت کریدور اقتصادی چین_پاکستان برای نخست وزیر جدید همانند بازگشت به خانه و از سرگیری کارهای پیشین او در این پروژه است.
رهبری او در تسریع کار بر روی این کریدور اقتصادی و همچنین رفع برخی از مشکلاتی که شرکت‌های چینی فعال در پاکستان در چند سال گذشته با آن مواجه بوده‌اند، مفید خواهد بود. امید چینی ها بسیار زیاد است، همانطور که انتظارات زیادی نیز در این میان وجود دارد.
شهباز شریف با افتتاح خط مترو که اسلام‌آباد را به فرودگاه بین‌المللی جدید چینی متصل می‌کند، علناً از رئیس‌جمهور شی جین پینگ درخواست کرد تا با اضافه کردن این پروژه به CPEC، احیای سیستم حمل‌ونقل ریلی انبوه در شهر بندری کراچی را تامین مالی کند. بر همین اساس، سی پک نقش مهمی در انتصاب احسن اقبال به عنوان وزیر برنامه ریزی و توسعه از سوی شهباز شریف داشته است.
احسن اقبال، زمانی که این سمت را بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۸ بر عهده داشت، روابط کاری نزدیک با یک مقام چینی برقرار کرد و از طرف دولت نواز بر اجرای مرحله برداشت اولیه این کریدور نظارت داشت.
چشم انداز پروژه سی پک
علیرغم مخالفت غرب برای تجارت با طالبان که کنترل کابل را در ماه اوت گذشته به دست گرفت، چین همچنان علاقه مند به توسعه پروژه سی پک با افغانستان است؛ به طوری که وانگ یی وزیر امور خارجه این کشور در جریان گفتگو با طالبان در کابل در ۲۴ مارس بر تمایل چین برای انجام این کار تاکید کرد.
پاکستان از زمانی که نواز شریف آخرین نخست وزیر این کشور بود، از چین خواسته است که سی پک را تا افغانستان و ایران، که دیگر مرزهای غربی آن است، گسترش دهد زیرا کریدور اقتصادی چین و پاکستان چارچوبی برای اتصال منطقه‌ای است و می‌شود نه تنها به نفع هر دو کشور خواهد بود، بلکه تأثیرات مثبتی بر توسعه ارتباطات منطقه‌ای با جمهوری اسلامی، افغانستان، کشورهای آسیای مرکزی و پیرامون آن خواهد داشت.
این موضوع در حالی مطرح است که چین در مسیر افزایش سرمایه گذاری در ایران بر اساس توافقنامه مشارکت استراتژیک ۲۵ ساله که در ژوئن ۲۰۲۰ به امضا رسید، می باشد. این امر تا حد زیادی به موفقیت مذاکرات ایران و قدرت های غربی در مورد احیای برجام بستگی دارد.
بازگشت احتمالی واشنگتن به این پیمان که در سال ۲۰۱۸ از آن خارج شد، منجر به لغو بسیاری از تحریم ها علیه ایران و شرکای اقتصادی آن خواهد شد. اما به گفته تحلیلگران، پاکستان باید تغییرات زیادی را قبل از هر گونه توسعه پروژه های سی پک به سمت غرب ایجاد کند.
بر همین اساس، تحلیلگران مسائل بین الملل معتقدند که سی پک پروژه خوبی است، اما پاکستان باید اقدامات زیادی در زمینه امنیت، فساد و حکومت داری انجام دهد. پاکستان تا زمانی که مرزهای شرقی خود را بسته نگه دارد و اجازه اتصال هند به افغانستان و آسیای مرکزی را ندهد، توسعه این پروژه قانع کننده نخواهد بود در حالی که چین از چنین تغییری استقبال خواهد کرد.
آیا دولت ائتلافی مسلم لیگ پاکستان سی پک را متوقف می کند؟
با وجود مسائل مطرح شده و اشتیاق نخست وزیر جدید پاکستان در پیشبرد این کریدور اقتصادی، برخی از رسانه های خارجی پاکستان از جمله رسانه های هندی و ایندیا تایمز و لوک مت تایمز در 10 روز گذشته اعلام کرده اند که دولت جدید ائتلافی به رهبری مسلم لیگ پاکستان، تصمیم گرفته تا فعالیت کریدور اقتصادی چین و پاکستان را متوقف سازد، زیرا تولیدکنندگان برق چین معادل ۱۹۸۰ مگاوات ظرفیت تولید خود را به دلیل عدم پرداخت بدهی پاکستان به میزان ۳۰۰ میلیارد روپیه قطع کرده اند. در حقیقت بیش از ۳۷ درصد از ظرفیت نصب شده پروژه های برق CPEC به دلیل عدم پرداخت بدهی به سرمایه گذاران چینی از کار افتاده است.
از طرفی، از آن جایی که موضوع راه آهن اصلی ML-1 پاکستان در سطوح مختلف در اسلام آباد و پکن مورد بحث قرار گرفته و هر دو طرف هنوز نتوانسته اند به توافق برسند، برخی از رسانه ها خبر ترک نیروهای چینی را منتشر کرده اند.
وزیر برنامه ریزی و توسعه تازه منصوب شده پاکستان نیز دستوراتی را به مقامات ذیربط ابلاغ کرده است تا روند لغو اختیار دولت را آغاز کنند. او همچنین اظهار کرده است که آنها گزارشی را به دنبال موافقت شهباز شریف برای لغو اجرای سی پک، ارسال خواهند کرد.
تصمیم برای پایان دادن به پروژه سی پک در راستای سیاست قدیمی حزب مسلم لیگ پاکستان مطرح شده که هرگز موافق ایجاد تشکیلات موازی نبود. حتی دولت حزب تحریک انصاف بیش از دو سال طول کشید تا این مرجع را راه اندازی کند، اما تا حد زیادی غیرفعال باقی ماند زیرا آخرین نظام سیاسی، با ساختار بوروکراسی موافق نبود.
اظهارات مطرح شده از سوی رسانه های هندی در خصوص توقف اجرای این پروژه بر اساس اعلام دولت جدید و از طرفی تمایل شهباز شریف برای پیشبرد پروژه سی پک ابهاماتی را در خصوص روند کار این پروژه مهم اقتصادی ایجاد کرده است.
بر همین اساس، باید منتظر ماند و دید که شهباز شریفی که از گذشته نقش پررنگی در اجرایی شدن این پروژه داشته، آیا موافق توقف این پروژه مهم با توجه به شرایط بد اقتصادی کشورش است یا اشتیاق زیادی در تسریع این پروژه و افزایش همکاری ها با پکن و رشد سرمایه گذاری چین در جهت نجات پاکستان از این وضعیت اسفناک اقتصادی دارد.
نظر شما