تکرار تجربه تلخ خودروسازی در بازار لوازم خانگی | ارتقای کیفیت و کاهش قیمت در محاق

بازار، گروه استان‌ها: رهبر معظم انقلاب اسلامی در سخنانی با موضوع حمایت از تولید داخلی بیان کردند که «با وجود حمایت‌هایی که از این تولیدکنندگان شد اما گفته می‌شود برخی محصولات آنها تا دو برابر افزایش قیمت داشته که نباید اینگونه باشد» اما متأسفانه با عدم تمکین سازندگان شاهد هستیم که شرایط درست برعکس آن چیزی که معظم له بیان می‌فرمایند، سوق پیدا کرده است.

حرف دولت و بیان رهبر معظم انقلاب اسلامی و دلسوزان و کارشناسان این است که اگر لوازم خانگی قرار باشد ذیل قانون حمایت از تولید داخل، با نمونه‌های خارجی رقابت نکند و مردم به خرید نمونه‌های ساخت ایران ترغیب شوند، دست کم تولید کننده نیز باید در کنار عدم افزایش قیمت، کیفیت تولیدی خود را هم ارتقا ببخشد که امری منطقی نیز به نظر می‌رسد.

اما موضوع چیست که کارخانه‌های لوازم خانگی از این موضوع تمکین نمی‌کنند؟ خبرگزاری بازار استان سمنان ابتدا قصد داشت در یک گزارش مبسوط به این موضوع بپردازد اما مسئولان ذی ربط در زمینه لوازم خانگی مصاحبه با خبرنگار بازار را به وقتی دیگر موکول کردند لذا امروز به بررسی موضوع لوازم خانگی در قالب یک گفتگو با مرتضی نیک بین دانش آموخته اقتصاد می‌پردازیم و در روزهای آتی، گزارشی را نیز در این حوزه تقدیم شما همراهان خواهیم کرد.

نیک بین در این گفتگو درباره کلیات بازار و تولید لوازم خانگی و همچنین شرایط انحصاری، قیمت گذاری دستوری، آفات این نوع بازار و همچنین حمایت از تولید توضیحاتی می‌دهد که در ادامه مشروح این مصاحبه را خواهید خواند.

* در ابتدا بگویید که آیا به هر قیمتی باید از تولید داخل حمایت کرد حتی اگر بدانیم که انتهای آن می‌شود پراید؟
خیر؛ متأسفانه این نوع تفکر رادیکال که حاصل سو برداشت از سخنان رهبر معظم انقلاب اسلامی درباره حمایت از تولید داخل است در زمانی حتی از سوی نمایندگان مجلس نه تنها وجود داشت بلکه شیوع هم پیدا کرد نمایندگانی که از یک سو مردم را به خرید پراید تشویق می‌کنند اما از سوی دیگر با نیسان و تویوتا به محل کار می‌روند و امروز نیز شاهد این دست افراد هستیم کسانی که شرایط انحصار بازار را در کشور ترویج دادند؛

حرف دولت و بیان رهبر معظم انقلاب اسلامی و دلسوزان و کارشناسان این است که اگر لوازم خانگی قرار باشد ذیل قانون حمایت از تولید داخل، با نمونه‌های خارجی رقابت نکند و مردم به خرید نمونه‌های ساخت ایران ترغیب شوند، دست کم تولید کننده نیز باید در کنار عدم افزایش قیمت، کیفیت تولیدی خود را هم ارتقا ببخشد

در حالی که کجای سخنان رهبر معظم انقلاب اسلامی آمده است که باید تولیدکننده هر جنسی را تولید کند و به مردم با هر قیمتی بدهد و مردم هم باید بخرند چون از تولید داخل حمایت شود؟ این تنها یک تفکر رادیکال و نشان دهنده سو برداشت برخی نمایندگان مجلس و دولتی‌ها در مقطعی از تاریخ ایران اسلامی بود که ضررهایش را امروز می‌بینیم و متأسفانه بازار لوازم خانگی را هم دقیقاً به همان سمت سوق می‌دهیم تا ده سال دیگر به جای پراید مردم برای یخچال و لباس‌شویی در فضای مجازی لطیفه بسازند.

* چه چیزی در این بین اشتباه است؟
اقتصاد دستوری آفت بزرگی است ما باید بگذاریم که بازار سیر طبیعی خودش را پیش ببرد و در آن عرضه و تقاضا حکم رانی کرده و روند طبیعی بازار را در دست بگیرند نه اینکه قیمت گذاری دستوری باشد، تولید دستوری باشد و در نهایت هم انحصار ایجاد شود. اینکه جلوی واردات گرفته شود چون تولیدکننده ایرانی تقویت شود به نظر بسیاری کارشناسان گزاره درستی نبود اما کشور مجبور به این کار شد زیرا شرایط تولیدکننده ایرانی واقعاً تعریفی نداشت و نیاز بود که تقاضای لوازم خانگی به سمت تولیدگر ایرانی سوق داده شود اما برای مقطعی کوتاه نه مادام؛

تولیدکننده لوازم خانگی تجربه پراید و سمند را دیده است خودروهایی که دست کم با هفت برابر قیمت واقعی شأن در دنیا به مردم فروخته می‌شود آن هم مردمی که برای بی کیفیت ترین خودروی گران ایران در صف می‌ایستند هر چقدر که کارخانه بگوید پول می‌ریزند و هر قدر که کارخانه بخواهد صبر می‌کنند و لذا چه چیزی از این بهتر؛؟وارداتی هم نیست که بتواند رقابتی ایجاد کند و تولیدکننده مجبور شود قیمت‌هایش را کاهش دهد.

* اگر دستوری در بین باشد پس عدم تمکین کارخانه‌ها به چه معنی است؟
کارخانه‌ها جز سود خودشان که به چیز دیگری فکر نمی‌کنند از سوی دیگر از عدم واردات محصولات خارجی هم مطمئن هستند در نتیجه یک اتوبان چند باند خلوت در مقابل شأن قرار دارد که با هر سرعتی در آن برانند پس در نتیجه بعد از مدتی به واسطه اینکه نیاز کشور را تأمین می‌کنند، خودشان به یک جایگاهی می‌رسند که کم کم دیگر دولت و اتحادیه و … را هم زیرمجموعه خود می‌بینند. نمی‌خواهیم بگوییم مافیا به شکل منفی و بد اما یک قدرتی در پسِ انحصار وجود دارد که بعد از مدتی کسی جلودارش نخواهد بود.

اقتصاد دستوری آفت بزرگی است ما باید بگذاریم که بازار سیر طبیعی خودش را پیش ببرد و در آن عرضه و تقاضا حکم رانی کرده و روند طبیعی بازار را در دست بگیرند

مگر در خودروسازی شاهد نیستیم؟ مگر زور نماینده مجلس و شورای مصلحت نظام و … به دو کارخانه تولید خودروی ایرانی می‌رسد که مثلاً زور حمایت از مصرف کننده به کارخانه‌های تولیدی لوازم خانگی برسد؟ در واقع ما خودمان با دست خودمان این هژمونی و یا رانت را در اختیار تولیدکننده داخلی قرار داده‌ایم که به بهانه حمایت از تولید داخلی هر بلایی که دوست دارد سر مردم بیاورد و تا کسی هم اعتراض می‌کند می‌گویند کشور نیازمند حمایت از تولید داخلی است!

البته دولت اعلام کرده که اگر لوازم خانگی‌ها قیمت را بالا ببرند و از دستور دولت و رهبر معظم انقلاب اسلامی تمکین نکنند با همراهی مجلس واردات را آزاد می‌کند تا قیمت‌ها مجبور به شکسته شدن شود که این در درون خود دو نکته دارد نخست اینکه دولت و مجلس اذعان دارند و معترف هستند که کیفیت کالاهای ایرانی مناسب نیست و لذا واردات محصولات خارجی را به عنوان یک حربه به کار می‌گیرند تا تولیدکننده ایرانی را وادار به ارتقای کیفیت کند.

و نکته دوم این است که دولت و مجلس می‌خواهند بگویند که ما توان تنظیم بازار را داریم اما فعلاً و تاکنون برای حمایت از تولید داخلی نخواسته‌ایم که واردات را صورت دهیم اما کارخانه دارهای لوازم خانگی هم می‌دانند که این صحبت‌ها بیشتر تهدید است و اگر قرار بود وارداتی صورت گیرد تا تولیدکننده ایرانی از ترس آن قیمت را افزایش ندهد و کیفیت را بالا ببرد در زمینه خودرو این اتفاق رخ می‌داد پس با خیال راحت یکه تازی شأن را ادامه می‌دهند.

* برخی می گویند ۵۰۰ کارخانه لوازم خانگی در کشور وجود دارد در نتیجه رقابت خود به خود وجود دارد
درست است اما چند کارخانه و یا بهتر بگوییم برند مثلا تولید یخچال و یا تلویزیون ایرانی وجود دارد که هم اکنون در بازار رقابت می کند؟ لذا کارخانه ها انقدر محدود هستند که نمی توانند آن رقابتی که باید را در اقتصاد ایجاد کنند مردم به جای دو حق انتخاب در خودروسازی در لوازم خانگی پنج حق انتخاب دارند نه بیشتر زیرا دیگر برند ها قدرت رقابت چندانی در بازار ندارند پس در نهایت فرقی به حال مردم نمی کند زیرا همین معدود برند های ابرانی هم تقریباً در یک سطح هستند. ما وقتی می گوییم رقابت یعنی یک بازار بی انتهای فراخ که در آن همه چیز بر اصول عرضه و تقاضا بنا شده باشد.

* آینده این صنعت را چطور می‌بینید؟
مانند روز روشن است که این انحصار بدون واردات با افزایش قیمت آن هم کالاهایی که مجلس و دولت اذعان دارند که از نمونه‌های خارجی بی کیفیت تر است، به ضرر مردم تمام خواهد شد زیرا مانند پراید باید یخچالی که سه میلیون تومان می‌ارزد را ۳۰ میلیون تومان پول بدهند و کسی هم جلودار آن نباشد بعد از مدتی هم این کارخانه‌ها آنقدر رشد می‌کنند که دیگر نه زور مجلس و دولت به آنها می‌رسد و نه حتی مجمع تشخیص مصلحت نظام می‌تواند کاری کند.

* مردم باید چه کنند؟
مردم امروز در قبال پراید چه می‌کنند؟ همان کار را در قبال لوازم خانگی بی کیفیت اما گران می‌کنند؛ مردم مجبور هستند زیرا در اقتصاد دستوری و انحصاری که شرایط عرضه و تقاضا و رقابت حکم‌فرما نیست باید به هر شرایطی تن بدهند. جالب اینجا است که کارخانه‌ها در بسیاری کشورهایی که اقتصاد باز و رقابتی دارند سعی می‌کنند که روز به روز کیفیت را بالا ببرند و قیمت را ثابت نگه دارند تا مبادا مشتری شان از دست برود اینجا کارخانه‌ها با هوشمندی تمام قیمت‌ها را به گونه‌ای تنظیم می‌کنند که مردم فکر می‌کنند هر چه قیمت گران‌تر باشد کالا با کیفیت تر است.

کارخانه‌ها در بسیاری کشورهایی که اقتصاد باز و رقابتی دارند سعی می‌کنند که روز به روز کیفیت را بالا ببرند و قیمت را ثابت نگه دارند تا مبادا مشتری شان از دست برود اینجا کارخانه‌ها با هوشمندی تمام قیمت‌ها را به گونه‌ای تنظیم می‌کنند که مردم فکر می‌کنند هر چه قیمت گران‌تر باشد کالا با کیفیت تر است

کارخانه دار می‌داند که یخچال خارجی مثلاً ۱۸ میلیون تومان است و یخچال ایرانی را اگر چهار میلیون تومان بفروشد قطعاً در ذهن مردم اینگونه جا می‌افتد که کیفیت آن چهار برابر ضعیف‌تر از نمونه خارجی است اما همان یخچال را ۱۵ میلیون تومان می‌فروشد تا با این قیمت دهان پر کن یکباره فاصله کیفیت تولیدش با تولید کره جنوبی کم شود! اینها بازی‌هایی هستند که متأسفانه نگران آن هستیم که مردم چوب آن را بخورند مردمی که با بدبختی پول جمع می‌کنند تا بعد از ۳۰ سال کار شرافتمندانه بتوانند جهاز دخترشان را تأمین کنند اما به راحتی و به بهانه حمایت از تولید بیشترین ضرر را به این قشر می‌رسانیم و تنها با کلیدواژه جبر و اجبار از آنها سو استفاده می‌کنیم.

* و درباره دولت؟
درباره دولت که البته بهتر بگوییم حاکمیت زیرا دولت توان کافی برای این موضوع را ندارد و متأسفانه تیم اقتصادی دولت جدید هم آنقدر ضعیف بسته که امیدی به آن نداریم، باید واردات را آزاد کنند و بگذارند که رقابت در بازار تصمیم گیر باشد تا لوازم خانگی ایرانی مجبور شود که کیفیت خودش را بالا ببرد در نتیجه مردم با افتخار کالای ایرانی بخرند نه اینکه از روی جبر و اجبار و تنها به خاطر اینکه ارزان‌تر است. امروز حقیقت این است که ما خودروی ایرانی می‌خریم چون پول خودروی خارجی را نداریم و این حقیقتی است که تعارفی در آن نداریم.

باید شرایطی فراهم شود که ما با افتخار تولید داخل را بخریم همانطور که امروز در زمینه پوشاک و لوازم خوراکی چنین چیزی است. خوشبختانه توانسته ایم پیشرفت های خوبی را هم شاهد باشیم اما در لوازم خانگی مشخص نیست چرا این سیاست در پیش گرفته نمی شود. البته یک نکته را هم باید گفت آن هم اینکه در مقوله خودرو سازی به واسطه اینکه مالکان این خودروسازها دولت هستند در واقع قوه مجریه عزم جدی هم برای اصلاح امور ندارد زیرا برای دولت از این جیب به آن جیب کردن است.

حقیقتی که مسئولان نمی‌خواهند آن را ببینند این است که هر کدام از ما آرزو دارد که پول می‌داشت تا ماشین خارجی بخرد اگر یک خودروی خارجی دسته دوم با خودروی صفر ایرانی قیمت یکسانی داشته باشد قطعاً خودروی خارجی را مردم ترجیح می‌دهند و این کاری است که اقتصاد دستوری و انحصار گر بر سر کشور در می‌آورد لذا باید واردات آزاد شود اما حمایت از تولید کننده نیز با مشوق‌ها، معافیت‌ها و … وجود داشته باشد اما روند طبیعی بازار را که نباید برهم زد اگر ما دست به روند طبیعی بازار بزنیم می‌شود همان بورس که میلیون‌ها نفر از مردم در آن ضرر کردند لذا باید تقاضا و عرضه بر بازار حاکم باشد نه سیاست در نهایت باید دید که در ادامه چه اتفاقاتی رخ می‌دهد اما قدر مسلم اینکه لوازم خانگی راه پراید را در پیش گرفته و با سرعت می‌رود.