تهمینه غمخوار؛ بازار: این روزها اخبار مرتبط با مسائل پاکستان یکی از اخبار داغ منطقه است. برکنار شدن عمران خان و روی کار آمدن شهباز شریف، تحلیل و دیدگاههای مختلفی را مطرح کرده است. از آن جایی که عمان خان همواره به دنبال گسترش روابط با جمهوری اسلامی بود، حال باید دید که نخست وزیر جدید چه سیاستهایی را برای روابط با همسایگان خود از جمله ایران تعیین خواهد کرد.
بر اساس گزارشهای اعلام شده، محمد شهباز شریف عصر روز دوشنبه پس از انتخاب به عنوان بیست و سومین نخست وزیر پاکستان طی سخنانی بر عزم محکم دولت آتی این کشور برای تحکیم سیاست خارجی تاکید کرد و گفت که از گسترش روابط دوجانبه با ایران حمایت می کند.
از طرفی، در چند روز گذشته خبری از سوی وزارت بازرگانی پاکستان اعلام شد که این وزارت خانه در اقدام نهایی برای تقویت تجارت دوجانبه با جمهوری اسلامی ایران، قانون و ضوابط برای عملیاتی کردن سازوکار تهاتر میان دو کشور را صادر کرده است.
در همین راستا و بر اساس اهمیت موضوع، خبرنگار بازار گفتگویی را با «اسماعیل باقری» کارشناس مسائل افغانستان و پاکستان در خصوص خبر اخیر توافق تهاتر کالا میان دو کشور ترتیب داده که در ادامه آمده است:
* وزارت بازرگانی پاکستان در اقدام نهایی برای تقویت تجارت دوجانبه با جمهوری اسلامی ایران، قانون و ضوابط برای عملیاتی کردن ساز وکار تهاتر میان دو کشور را صادر کرد. توسعه تجارت ایران و پاکستان با بهره گیری از مکانیزم تهاتر تا چه اندازه موثر است؟
با توجه به ظرفیت فراوان و ویژگی هم تکمیلی اقتصاد دو کشور همسایه ایران و پاکستان، اراده مقامات طرفین بر این بوده است که روابط اقتصادی افزایش یافته و ظرفیت های بالقوه به بالفعل تبدیل شود چرا که در دو تا سه سال اخیر، دولت عمران خان به دلیل رفع نیازهای سوختی، خواهان ارتقای روابط اقتصادی با ایران شده بود و از طرفی پس از روی کار آمدن دولت سیزدهم، آیت الله رئیسی گسترش روابط اقتصادی با همسایگان و کشورهای منطقه را از اولویت های اصلی خود قرار داده است.
بر همین اساس، ایجاد بازارچه های مرزی، همکاریهای ریلی، ترانزیتی و تهاتر کالا مورد توجه قرار گرفته است.
مطمئنا با توجه به تحریم های تحمیلی به ایران و محدودیت های پاکستان به دلیل برخی فشارهای خارجی، تجارت ایران و پاکستان با بهره گیری از مکانیزم تهاتر موجب بالارفتن سطح روابط اقتصادی خواهد شد. البته، انتظارها بر این است که پس از برکناری عمران خان و روی کار آمدن شهباز شریف، توافقات دوجانبه از طریق تهاتر کالا و توسعه روابط اقتصادی و رفع موانع تجارت همچنان در دستور کار این کشور باشد.
گفتنی است تهاتر محصولات سوختی و ال پی جی در برابر برنج پاکستانی، رفع موانع واردات محصولات گرمسیری، دام زنده و صادرات کشاورزی ایران مثل سیب و خرما از مهمترین توافقات ایران و پاکستان در دولت عمران خان بوده است.
* چندی پیش وزیر کشور ایران از تشکیل کارگروه مشترک ایران و پاکستان برای پیشبرد همکاری های فی مابین خبر داد و گفت که مسئولان ایران و پاکستان از زمینه‌های خوب و موثر از جمله اراده سیاسی قوی برای توسعه و تعمیق همه جانبه روابط برخوردارند، به خصوص اینکه اساس برنامه های سیاست خارجی دولت مردمی و انقلابی سیزدهم در ایران نیز بر تقویت حسن همجواری با همسایگان استوار است، به همین دلیل به دنبال توسعه روابط با همسایگان از جمله پاکستان هستیم که از قضا همسایه بسیار مهمی در کنار ما محسوب می‌شود. از دیدگاه شما دو کشور تا چه اندازه در پیشبرد روابط دوجانبه به خصوص تجارت دوجانبه گام برداشته اند؟ در حال حاضر روابط اقتصادی دو کشور تا چه میزان است؟
تجارت آزاد و برنامه ریزی پنج ساله برای همکاری های اقتصادی بین دو کشور، برقراری مکانیزم تهاتر(ایجاد اتاق تهاتر)، رفع موانع غیر تعرفه‌ای، همکاری های نمایشگاهی تخصصی، توسعه بازارچه های مرزی، ایجاد کار گروه های کارشناسی برای رفع مشکلات و موانع اقتصادی دو کشور به ویژه در بازارچه های پیشین و ریمدان، توسعه همکاری های ریلی و برقراری پروازهای مستقیم بین تهران و اسلام آباد از جمله توافقات ایران و پاکستان در دولت عمران خان بود و بدون شک با تغییر دولت اسلام آباد، به منظور اجرایی کردن توافقات گذشته با دولت جدید شهباز شریف، باید هماهنگی هایی شکل گرفته و کارگروه ها و اتاق اقتصادی تهاتر کالا طبق توافقات به برنامه های خود عمل کند.
این گمان وجود دارد که دولت سیزدهم با توجه به ارتقای روابط اقتصادی و سیاسی با همسایگان، تلاش خواهد کرد تا با دولت جدید پاکستان تعاملات خود را آغاز کرده و در حوزه تجارت نیز تاکید نماید؛ منتهی باید دید سیاست خارجی دولت شهباز شریف چه خواهد بود و چه رویکردی را اتخاذ خواهد کرد.
* چابهار در چارچوب همکاری سه جانبه هند، ایران و افغانستان طراحی شده که با منافع راهبردی پاکستان تناقض دارد. لذا، پاکستان تا حد ممکن تلاش می‌کند مسیر ایران خنثی شود و طالب منحصرا از مسیر پاکستان با دنیای خارج مرتبط شود. دیدگاه شما در این خصوص چیست؟
در حکومت گذشته افغانستان و دولت اشرف غنی، اختلافات با پاکستان موجب شده بود تا این کشور روابط نزدیکی با هند برقرار کند و هند نیز برای کمک اقتصادی و رفع برخی از نیازهای افغانستان، از طریق بندر چابهار اقدام به صادرات و واردات می کرد، اما با فروپاشی دولت غنی و روی کار آمدن طالبان، بیشترین مبادلات اقتصادی افغانستان از طریق پاکستان بوده و حتی برای انتقال گندم هند، از طریق پاکستان اقدام شده است.
عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای، در کنار کشورهای عضو اکو بر جایگاه و اهمیت بندر چابهار افزوده است
هرچند در وضعیت کنونی کمتر از بندر چابهار بهره برداری شده است، اما هدف اصلی این بندر تنها ترانزیت کالا به افغانستان نبوده و اتصال به آسیای مرکزی و نیز متقابلا علاقمندی کشورهای آسیای مرکزی برای دستیابی به آب های گرم و صادرات کالاهای خود از طریق بندر چابهار، به خودی خود جایگاه راهبردی بندر چابهار را مشخص می‌سازد.
در همین راستا، دولت سیزدهم خواهان ارتقای روابط با کشورهای آسیای مرکزی است و عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای، در کنار کشورهای عضو اکو بر جایگاه و اهمیت بندر چابهار افزوده است.
بنابراین اینطور نیست که بندر چابهار اگر توسط دولت سرپرست طالبان مورد استفاده قرار نگیرد، جایگاه خودش را از دست می دهد و یا در تناقض با بندر گوادر و منافع پاکستان خواهد یود.
* پاکستان مایل نیست تا از امتیاز انحصاری خود در کراچی و بندر گوادر به سود ایران و چابهار صرف نظر کند. بنابراین، طالبان را تشویق می‌کند که همچنان تجارت خارجی خود را از مسبر سنتی کراچی ادامه دهد. ارزیابی شما از این موضوع چیست؟
این احتمال وجود دارد که دولت سرپرست طالبان تجارت خارجی خود را تنها از مسیر بنادر دریایی و مرزی پاکستان انجام دهد، اما در مناطق غربی و حتی شمالی، نیاز به گمرکات مرزی ایران برای تبادلات اقتصادی محسوس است. همچنان که در سوال قبلی گفته شد بندر چابهار جایگاه خاص خود را دارد و دولت آقای رئیسی توجه خاصی به این گذرگاه اقتصادی دارد.
* رفتن عمران خان از سیاست پاکستان چه پیامدی برای طالبان و همچنین تاثیر در روابط با جمهوری اسلامی ایران دارد؟
توسعه تجارت با همسایگان و کشورهای منطقه اولویت سیاست خارجی دولت سیزدهم بوده و ساز و کار پیگیری و اجرای این سیاست در وزارت امور خارجه طراحی و عملیاتی شده است.
نحوه سیاست گذاری های خارجی پاکستان عمدتا به عهده ارتش این کشور است و احتمال کمتری وجود دارد تا روابط اقتصادی و تبادلات دو کشور جنوب آسیا دچار تغییراتی شود
اینگونه مقرر بود که تجارت بین دو کشور تا دو سال آینده به پنج میلیارد دلار برسد و با گسترش روابط اقتصادی، زمینه برای سرمایه گذاری شرکای پاکستانی در ایران فراهم شود. رفع مشکلات تجاری و فراهم شدن شرایط برای توسعه تجارت آزاد با پاکستان از برنامه های اصلی دولت سیزدهم بوده است.
هم پاکستان و هم ایران بر این مساله آگاهند که مبادلات تجاری، مکمل یکدیگرند و با توجه به برخی محدودیت های بین المللی، دو کشور خواهان تهاتر کالایی برای ارتقای روابط اقتصادی هستند؛ منتهی با رفتن عمران خان و روی کار آمدن شهباز شریف، باید دید که دولت جدید پاکستان چه رویکردی را اتخاذ می‌کند، در حالی که دولت سیزدهم برای تداوم همکاری ها و توافقات خود با پاکستان مصر خواهد بود.
اما اینکه رفتن عمران خان، چه پیامدهایی برای طالبان دارد، باز به نحوه تعامل شهباز شریف با رهبران طالبان برمیگردد، اما نکته اصلی این است که نحوه سیاست گذاری های خارجی پاکستان عمدتا به عهده ارتش این کشور است و احتمال کمتری وجود دارد تا روابط اقتصادی و تبادلات دو کشور جنوب آسیا دچار تغییراتی شود.
نظر شما