چالش ایران در بازار انرژی؛ از تحریم تا مانع‌تراشی قدرت‌های بزرگ

به گزارش بازار به نقل از اتاق ایران، رضا پدیدار، کارشناس حوزه انرژی در یادداشتی به الزامات بازگشت ایران به بازارهای انرژی پرداخته و یادآور شده است که کشورمان در این مسیر با چالش‌هایی نظیر تحریم و مانع‌تراشی قدرت‌های بزرگ مواجه است.

حوادث پنجم اسفند ۱۴۰۰ با حمله روسیه از سه محور شمال، شرق و جنوب به اوکراین تاریخ ورق خورد و ضرورت‌های نوینی برای نفت و سازمان کهنسال آن یعنی اوپک پیش آمد. جنگی درگرفت که یک‌سوی آن آتش و سوی دیگرش نفت است. اکنون نفت در برابر جنگ است. شعله‌های جنگ و در پی آن تحریم‌های روسیه از سوی کشورها و شرکت‌های خریدار نفتی، آتشی در جان قیمت‌ها افکند که آن را تا مرز ۱۴۰ دلار در هر بشکه بالا برد. جی پی مورگان پیش‌بینی کرد که تا پایان سال ۲۰۲۲ قیمت نفت به ۱۸۵ دلار در هر بشکه می‌رسد. الکساندر نواک، معاون نخست‌وزیر و نماینده انرژی روسیه پا را از این هم فراتر گذاشت و بهای ۳۰۰ دلاری را برای هر بشکه نفت در نظر گرفت. در چنین شرایطی ماهیت اوپک آن است که برای حفظ حیات و بقای تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان نفت در جهان پا به میدان بگذارد و تا آنجا که می‌تواند به آرامش بازار و اقتصاد کمک کند.

از طرفی شرایط به گونه‌ای است که با شروع جنگ در اوکراین و تحریم‌های روسیه، این کشور بخشی از سهم خود را در بازار انرژی از دست دهد و باید تولیدکنندگان انرژی برای یافتن جایگاه خود در این بازار تلاش کنند. وضعیت کنونی بازار از این قرار است که روسیه با ۷ میلیون بشکه نفت خام و فرآورده‌های نفتی، دومین صادرکننده بزرگ نفت در جهان است اما بر پایه گزارش منابع اکنون دوسوم این مقدار بدون خریدار مانده و در بنادر سرگردان است. اما قبل از شروع جنگ هم اتفاق‌هایی چون شیوع بیماری کرونا بر بازار انرژی اثرات عمیقی گذاشته بود.

روندهای نوظهور در بازار انرژی جهان با تغییرات اساسی در بازارها حتی قبل از بروز بحران مالی و بین‌المللی و عملکرد اقتصادی جهان ناشی از کرونا که در حال وقوع بوده است. البته ناگفته نماند که رشد تقاضای انرژی در دهه باعث بهره‌برداری بیشتر از ظرفیت‌های بازار شد، به‌طوری‌که هرگونه وقفه در عرضه انرژی به دلیل تغییرات آب و هوایی و یا تحولات ژئوپلیتیکی، افزایش شدید قیمت نفت و گاز را به دنبال داشت. محدودیت‌های زیرساختی و فنی، افزایش ریسک‌های ژئوپلیتیکی و سرمایه‌گذاری، نوسان قیمت‌ها و هزینه‌ها و توجه به مقررات زیست‌محیطی برای استفاده از سوخت‌های فسیلی نیز بر پیچیدگی تصویر آینده جهان افزوده است به‌طوری‌که ظهور بازیگران جهانی جدیدی که در بخش انرژی و شرایط ژئوپلیتیکی تأثیرگذار هستند، به‌منزله تهدید جدیدی برای بازیگران فعلی بازار جهانی انرژی ازجمله آمریکا به لحاظ کاهش قدرت تأثیرگذاری و ایفای نقش در شکل‌دهی سیستم آتی بین‌المللی انرژی آن‌ها بشمار می‌رود. با توجه به این شرایط به‌نظر می‌رسد بازار انرژی اتفاق‌های زیادی را پشت سر گذاشته است.

اما توصیه نهایی سرمایه‌گذاری برای افزایش توسعه انرژی و نیز بهره‌گیری از فرصت‌های پیش‌آمده است؛ در ایران توصیه می‌شود تا سرمایه‌گذاری‌ها در جهت به‌کارگیری از تکنولوژی‌های جدید باشد تا هم کشور بتواند پاسخگوی نیاز روزافزون به انرژی باشد و هم آلودگی محیط‌زیست را به نحو شایسته‌ای کنترل کند. البته ایران چالش‌های جدی برای بازگشت به بازارجهانی نفت دارد. برخی از برخی از کشورهای غربی به‌دنبال آن هستند که آینده محتمل بازار انرژی را به‌گونه‌ای ترسیم کنند که ایران نقشی کم‌رنگ و حاشیه‌ای در برقراری تعادل میان‌مدت و بلندمدت عرضه تقاضای نفت و گاز جهان داشته باشد. بنابراین باید از هم‌اکنون با بررسی و مطالعه روندهای آتی و نوظهور بازار انرژی جهان و تدوین برنامه‌های راهبردی مناسب برای ساختن آینده مطلوب صنعت نفت و گاز و درنهایت حوزه انرژی و گستردگی آن در کشور گام برداریم.