بازار؛ گروه استانها: ایران از زمان به استقلال رسیدن تاجیکستان در تمامی حوزه‌ها نقش مؤثری در حمایت از تاجیکستان داشته است و این نقش میانجی گرایانه ایران در پایان دادن به درگیری‌ها و بحران داخلی در تاجیکستان روابط دو کشور را در پایان دهه هشتاد به اوج خود رساند.
در این سال‌ها جمهوری اسلامی ایران با مشارکت در استراتژی توسعه ملی تاجیکستان در حوزه‌هایی نظیر تأمین استقلال انرژی، رهایی از بن‌بست ارتباطاتی و امنیت غذایی، سرمایه‌گذاری‌های قابل‌توجهی داشته است.
یکی از مهم‌ترین سرمایه‌گذاری‌ها، اجرای چند پروژه موفق ازجمله احداث نیروگاه برقابی و تونل انزاب (استقلال) است که امروزه از آن‌ها به‌عنوان نمادهای همکاری دوجانبه ایران و تاجیکستان یاد می‌شود.
اما آغازین سال‌های دهه نود، روابط تهران – دوشنبه با بروز سو ء تفاهم‌هایی در روابط سیاسی و فرهنگی به سردی گرائید و حتی موجب شد تا تاجیکستان از عمل به تعهدات مالی خود در پروژه سد و نیروگاه سنگ توده خودداری کرد.
بااین‌حال با گذر زمان و تلاش برای دیپلماسی تنش‌زدای ایران در سال‌های اخیر، بار دیگر مقامات تهران و دوشنبه همکاری‌های دوجانبه را از سر گرفته‌اند.
در طی سال‌های گذشته روند تجارت با تاجیکستان دارای افت‌وخیزهای بسیاری بوده است که به‌منظور بررسی این موضوع با محمدحسین روشنک رئیس اتاق مشترک ایران و تاجیکستان و رئیس گروه تجارت اتاق بازرگانی خراسان به گفت‌وگو نشستیم.
* دلیل کاهش صادرات ایران به تاجیکستان چیست؟
تجارت با تاجیکستان در کشورهای آسیای میانه در سال‌های گذشته رتبه اولین کشور بوده است، درواقع بالاترین تجارت را در کشورهای آسیای میانه ما با تاجیکستان داشتیم تا متأسفانه اتفاقی در روابط سیاسی بین ایران و تاجیکستان رخ داد که سبب تیرگی روابط این دو کشور شد و لذا دولت تاجیکستان مدتی فعالیت‌های سیاسی،اقتصادی،اجتماعی را کاهش داد و این موضوع موجب شد تا جایگاه کالاهای صادراتی و بازار این کشور را از دست بدهیم.اگرچه همین دلیل باعث شد تا برای عضویت در پیمان شانگهای نیز با مشکل مواجه شویم زیرا هر با مخالفت های تاجیکستان روبرو می‌شدیم.
* یعنی در این سال ها تاجیکستان از خرید کالاهای ایرانی سر باز زده است؟
طبق آمار رسمی، تجارت ما با تاجیکستان به‌شدت کاهش داشته است، اما دلیل کاهش این نبوده که کالا به تاجیکستان نرفته بلکه به خاطر اختلافی است که بین تاجیکستان و ترکمنستان وجود دارد و چون امکان ارسال مستقیم کالا از ایران به تاجیکستان وجود ندارد ناگزیر کالاها از طریق کشورهای دیگر وارد تاجیکستان شده است.
* آیا در دولت جدید روزنه ای برای فصل جدید مراودات ایجاد شده است؟
خوشبختانه بعد از روی کار آمدن دولت جدید و پیگیری‌های آیت‌الله رئیسی و دیدارهای انجام پذیرفته مشکل حل شد اما مشکل دیگری در این میان خودنمایی می کرد که هم چنان مانع گرم شدن روابط تجاری بین ما و تاجیکستان بود.
باید عنوان کردبین کشور ما با تاجیکستان کشور دیگری بنام ترکمنستان وجود دارد که به دلیل اختلاف تاجیکستان با ترکمنستان لذا کشور ترکمنستان اجازه ترانزیت کامیون و حتی حمل واگنی را نمی‌داد لذا مجبور بودیم کالایی را که می‌خواستیم به تاجیکستان بفرستیم ابتدا به ازبکستان یا قرقیزستان و از از آنجا بارنامه را عوض می‌کردیم تا کالا به تاجیکستان ارسال شود.در همین راستا آمار دقیقی که چه میزان کالا به تاجیکستان صادرشده در دست نداریم زیرا این کالاها بنام ازبکستان ثبت شده اما در عمل به تاجیکستان ارسال شده است.
* آیا هنوز این رویه ادامه دارد؟
خوشبختانه بعد از سفر رئیس‌جمهور به تاجیکستان و پیگیری که جمهوری اسلامی ایران بین ترکمنستان و تاجیکستان انجام داد روابط ترکمنستان و تاجیکستان بهبود پیدا کرد و در حال حاضر صادرات کالا از ایران به‌صورت مستقیم به کشور تاجیکستان فراهم‌شده است و به‌صورت مستقیم نیز قادر به واردات هستیم.
در سفر رئیس‌جمهور علاوه بر آن که مشکل را با تاجیکستان حل کرد با نمایندگان کشورهای دیگر آسیای میانه که در آنجا بودند،جلساتی را برگزار کردند که آن‌ها مؤثر بود و سپس به ترکمنستان رفتند و مسائل بین ما و آن‌ها شفاف شد و یکسری بدهی‌های ما به ترکمنستان بابت گاز داشتیم خوشبختانه پرداخت شد و امروز از همیشه برای مراودات راحت‌تر و فارغ تر از گذشته هستیم.
* چه محصولاتی وارد و یا صادر می‌شود؟
پنبه، پیله کرم ابریشم، نخ‌های پنبه‌ای، کاغذ و مقوا از اقلام وارداتی از تاجیکستان هستند.مهم‌ترین زمینه‌ها و اقلام صادراتی جمهوری اسلامی ایران به کشور تاجیکستان نیز در زمینه‌های صنایع غذایی، بهداشتی و درمانی، بخش‌های مختلف تولیدی، ماشین‌آلات کشاورزی و مصالح ساختمانی شامل پلی‌اتیلن، کلرو وینیل، رنگ و رزین، دارو، شوینده‌ها، لوله و شلنگ، مصالح ساختمانی، شیرینی و شکلات، نخ‌های پروپیلن همچنین خدمات فنی و مهندسی است.
تاجیکستان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان آلومینیوم و نخ پنبه در منطقه استحال‌آنکه ایران واردکننده هردوی این محصولات است و به‌طورقطع همکاری دوجانبه در این خصوص سودآوری دوطرفه خواهد داشت.
* فکر می‌کنید که میزان تبادلات به چه رقمی برسد؟
برآورد ما این است که انشا الله بتوانیم به روابط گرم گذشته بازگردیم که البته کار چندان ساده ای هم نیست زیرا طی حدود ۵ سال اخیر برند هایمان در آنجا از بین رفت اما امیدوارم به وضعیت مطلوب قبلی و همان رقم ۳۰۰ تا ۵۰۰ میلیون دلار صادرات به تاجیکستان برسیم.
* تا قبل از این سطح تبادلات تجاری به چه میزان بوده است؟
دریک مقطعی که ایران در تاجیکستان کارهای فنی عمرانی انجام می داد، مانند ساخت تونل ورزاق، سدسازی وعمرانی کمک می‌کرد تا حدود ۵۰۰ میلیون دلار نیز رسیدیم اما برنامه‌ریزی‌مان این است که سال‌به‌سال صادرات را افزایش دهیم .اگرچه آمار ثبتی کم است اما صادراتمان بسیار بیشتر از آن رقم است زیرا همان طور که گفتم این کالاها به اسم ازبکستان ثبت شده است.
طی حدود ۵ سال اخیر برند های ایرانی در تاجیکستان از بین رفت اما امیدوارم به وضعیت مطلوب قبلی و همان رقم ۳۰۰ تا ۵۰۰ میلیون دلار صادرات به تاجیکستان برسیم
در حال تلاش هستیم که رابطه اقتصادی چشمگیری شود به خصوص بعد از پذیرش ایران در شانگهای و سفر رئیس‌جمهور به ترکمنستان و تاجیکستان شرایط بسیار مطلوب است.
خوشبختانه در حال حاضر روابط سیاسی، اقتصادی،اجتماعی‌مان بسیار خوب است و حتی چندی پیش شاهد برگزاری نمایشگاه ایران در ترکمنستان بودیم که مورد استقبال خوب ترکمنستان قرار گرفت و این در حالی است که خوشبختانه مقامات و مردم ترکمنستان مردم ایران را به‌شدت دوست دارند.
در حال حاضر فعالان اقتصادی و بازرگانان ما در تاجیکستان فعال هستند و مشکلی خاصی نداریم به‌جز آن‌که مجدداً برندهایمان را بتوانیم به جایگاه اصلی‌شان برسانیم.
* چه بسترها و زمینه‌های همکاری دیگری برای ایران و تاجیکستان فراهم است؟
ایران در برهه‌هایی بعد از روسیه و چین رتبه سوم سرمایه‌گذاری در تاجیکستان را کسب کرده است. شمار زیادی از فعالان بخش خصوصی ایران در زمینه‌های کشاورزی، صنایع پایین و بالادستی و عمرانی در این کشور فعالیت می‌کنند.
سرمایه‌گذاری قابل‌توجه دولت ایران به‌ویژه در ساخت نیروگاه و تونل و ... حاکی از ظرفیت تاجیکستان برای تبدیل‌شدن به شریک بزرگ اقتصادی ایران در آسیای مرکزی است. از این رهگذر، تاجیکستان هم می‌تواند از طریق بنادر جنوبی ایران هم به منطقه ترانزیتی چابهار و هم به آب‌های آزاد دسترسی داشته باشد و این در حالی است که مسیر دسترسی ایران به اروپا از طریق تاجیکستان نیز فرصتی ایده آل برای ارتقای اقتصاد و تجارت ایران فراهم می‌کند.
صادرات میوه تاجیکستان به ایران هم می‌تواند یکی از زمینه‌های مناسب برای گسترش همکاری‌ها باشد. در خصوص صادرات آب و برق نیز با توجه به نیاز روزافزون ایران به این منابع، تهران و دوشنبه می‌توانند شریک تجاری پایداری برای هم باشند.
نظر شما