همکاریهای ترکیه و اسرائیل؛ آغاز روند تجاری‌ سازی گاز مدیترانه شرقی| افزایش چانه زنی اردوغان در منطقه

تهمینه غمخوار؛ بازار: در چند روز گذشته خبری از سوی رسانه های غربی منتشر شد که ویکتوریا نولاند، معاون وزیر امور خارجه ایالات متحده در امور سیاستگذاری عنوان کرده است که خط لوله گاز شرق به غرب منطقه مدیترانه بسیار پرهزینه خواهد بود در حالی که هدف این پروژه جایگزینی آن بخش از گاز مورد نیاز اروپا است که از روسیه تامین می‌شود.

وی افزود: کشورش از هیچ پروژه خط لوله گاز در شرق مدیترانه حمایت نخواهد کرد ضمن اینکه برای تسریع پروژه‌ها باید از گاز مایع و جریان‌های برقی استفاده کرد و در این صورت است که پروژه‌های این منطقه سریع‌تر به نتیجه خواهد رسید.

نولاند همچنین خواستار انتقال گاز طبیعی از طریق شرق مدیترانه در همکاری با کشورهای ترکیه، یونان، مصر و قبرس و همچنین رژیم صهیونیستی شد. این مسائل در حالی مطرح شده که اسرائیل و ترکیه از دو ماه گذشته به عادی سازی روابط دوجانبه پرداخته و طبق توافقاتی انتقال گاز از اسرائیل به ترکیه و سپس اروپا و حذف پروژه ایست مد مطرح شده است.

در همین راستا و بر اساس اهمیت موضوع، خبرنگار بازار گفتگویی را با «سید علی قائم مقامی»، کارشناس مسائل ترکیه در رابطه با انتقال گاز مدیترانه به اروپا از طریق ترکیه با گاز اسرائیل ترتیب داده که در ادامه می خوانیم:

قائم مقامی در پاسخ به سوال خبرنگار بازار مبنی بر اینکه آیا برقراری روابط نزدیک اسرائیل و ترکیه مسیر جدیدی را برای صادرات انرژی از مدیترانه شرقی به اروپا ایجاد خواهد کرد، گفت: رئیس رژیم اسرائیل به دعوت رجب طیب اردوغان در چند روز گذشته به ترکیه سفر کرد و توافقاتی میان دو کشور صورت گرفت، در حالی که نخست وزیر اسرائیل نیز قرار است بعد از ماه رمضان به این کشور سفر کند و قراردادهایی در رابطه با انتقال گاز اسرائیل از طریق جزیره قبرس و منطقه قبرس ترک نشین (قبرس شمالی) به ترکیه و از آنجا به اروپا منعقد شود.

وی افزود: از آنجایی که ترکیه از نظر اردوغان کشور مرکزی برای انرژی خواهد بود و نه یک کشور ترانزیتی، مناسب ترین مسیر صادرات انرژی اسرائیل به اروپا، ترکیه است. بر همین اساس، بوی کباب را استشمام کرده و در صدد است تا مجددا روابط بسیار گسترده ای را به خصوص در رابطه با دریای مدیترانه شرقی با اسرائیل آغاز کند. اردوغان همچنین اعلام کرده است مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه و فاتح دونمز وزیر انرژی و منابع طبیعی ترکیه را نیز برای مذاکرات درباره همکاری گاز طبیعی شرق مدیترانه به اسرائیل اعزام خواهد کرد.

کارشناس مسائل ترکیه اضافه کرد: اما، واقعیت این است که گاز اسرائیل متعلق به مردم فلسطین، لبنان و سوریه است، اما به دلیل آنکه جنگ سوریه تحمیل شده، سوریه از برخورداری گاز مدیترانه شرقی محروم شده است. مردم فلسطین نیز تحت اشغال اسرائیل هستند و در نتیجه آنها هم از این حق یعنی امکانات گازی و صیادی و ماهیگیری در دریای مدیترانه محروم شده اند، زیرا ۸۵ تا ۹۰ درصد تحت اشغال اسرائیل است. مردم لبنان نیز به نوبه خود محروم هستند و تمامی این امکانات در انحصار اسرائیل است.

وی ادامه داد: اردوغان به نوعی در صدد است تا شریک دزد یعنی اسرائیل باشد و گاز مدیترانه را که متعلق به مردمان منطقه ساحلی مدیترانه شرقی است را از طریق اسرائیل غارت کند که یک مقدار از گاز که به اصطلاح گاز اسرائیل نامیده می شود در ترکیه مورد بهره برداری قرار خواهد گرفت و بخش دیگر به کشورهای اروپایی صادر خواهد شد.

قائم مقامی گفت: از طرفی، قراردادی توسط اسرائیل، مصر، یونان و قبرس جنوبی، قطر، امارات و شرکتهای صهیونیستی امریکا مانند نوبل انرژی و دالاک متعلق به اسرائیل برای احداث خط لوله مدیترانه شرقی موسوم به «ایست مد» امضا شد که بیش از شش تا هفت سال احداث آن به طول خواهد انجامید در حالی که بیش از ده میلیون یورو هزینه دارد.

وی افزود: جو بایدن با این طرح مخالفت کرد و در نتیجه مجمع گازی مدیترانه شرقی که توسط یونان، اسرائیل و قبرس امضا شده بود، به همراه این خط لوله ای که قرار بود احداث شود، از دور خارج شد؛ یعنی سلب حمایت آمریکا از طرح خطوط لوله گاز طبیعی مدیترانه شرقی و فروپاشی طرح مجمع گاز طبیعی مدیترانه شرقی مطرح شد. از سوی دیگر، اجرای «ایست مد» بدون مشارکت ترکیه ممکن نبود. در نتیجه فعالیت دیپلماتیک ترکیه، عادی سازی روابط با اسرائیل و کشورهای مدیترانه شرقی آغاز شد.

اسرائیل ۸۵۰ میلیارد متر مکعب ذخایر گاز طبیعی کشف کرده است که چهل درصد گاز طبیعی اسرائیل صادر خواهد شد و ترکیه انتقال گاز طبیعی اسرائیل را به اروپا به عهده خواهد گرفت

این کارشناس اذعان کرد: بر همین اساس، در حال حاضر، اسرائیل و ترکیه در تلاشند تا خط لوله جدیدی از طریق قبرس شمالی و ترکیه به اروپا صادر شود، یعنی قصد دارند تا حدود ۴۲۰ کیلومتر از زیر بستر دریا، گاز را به ترکیه انتقال دهند، در حالی که خط لوله ایست مد بیش از ۱۹۰۰ کیلومتر بود، یعنی قرار بود تا از یونان، قبرس و اسرائیل به جزیره کرت و از آنجا به ایتالیا و سراسر اروپا منتقل شود که بایدن اعلام کرد که این خط لوله نه به صرفه مالی است و نه اینکه امریکا می تواند تا ده سال آینده منتظر باشد که این خط لوله راه اندازی شود. در نتیجه عدم حمایت خود را از خط لوله اسرائیل، جزیره قبرس، کرت به اروپا اعلام کرد.

وی گفت: در حال حاضر، خط لوله گازی اسرائیل_جزیره قبرس_ترکیه_اروپا مطرح است. اسرائیل ۸۵۰ میلیارد متر مکعب ذخایر گاز طبیعی کشف کرده است که چهل درصد گاز طبیعی اسرائیل صادر خواهد شد و ترکیه انتقال گاز طبیعی اسرائیل را به اروپا به عهده خواهد گرفت.

سید علی قائم مقامی تصریح کرد: ترکیه همچنین با امضا قرارداد منطقه انحصاری اقتصادی از حق انجام عملیات اکتشافی میادین جدید انرژی و استخراج گاز طبیعی و نفت با مشارکت اسرائیل و یا کشورهای دیگر در دریای مدیترانه شرقی برخوردار خواهد شد. درنتیجه می توان گفت که در دوره آتی روند تجاری‌ سازی و قیمت‌ گذاری گاز طبیعی دریای مدیترانه شرقی آغاز خواهد شد.

کارشناس مسائل ترکیه اضافه کرد: بنابراین، ترکیه هم بازار مهمی برای گاز طبیعی اسرائیل است و هم مرکز انتقال گاز طبیعی اسرائیل به اروپا در نظر گرفته میشود زیرا در حال حاضر یک بازیگر مهم انرژی در منطقه خود است. افزودن گاز طبیعی اسرائیل به منابع تامین و انتقال انرژی، موقعیت ترکیه را تقویت کرده و آن را در کوتاه مدت به یک مرکز تجاری تعیین کننده قیمت گاز طبیعی تبدیل خواهد کرد.

ترکیه در سالهای آینده قراردادهای جدید واردات گاز طبیعی با کشورهای صادرکننده امضا و هم منابع گاز طبیعی خود را در دریای سیاه استخراج و بهره برداری خواهد کرد

وی خاطر نشان کرد که ترکیه در سالهای آینده هم قراردادهای جدید واردات گاز طبیعی با کشورهای صادرکننده امضا و هم منابع گاز طبیعی خود را در دریای سیاه استخراج و بهره برداری خواهد کرد. احتمالا گاز طبیعی اسرائیل نیز وارد شبکه گاز طبیعی ترکیه خواهد شد. بدین ترتیب رقابت پذیری در قراردادهای گاز طبیعی پدید خواهد آمد. ترکیه با امضاء قراردادهای جدید با کشورهای تولید کننده و صادرکننده رقیب همدیگر، به گاز طبیعی با قیمت‌های ارزانتر و مقرون‌به‌صرفه‌تر و با شرایط مطلوب‌تر دست خواهد یافت.

قائم مقامی در پاسخ به سوال خبرنگار بازار مبنی بر صحبت ویکتوریا نولاند در سفر خود به ترکیه که پیشنهاد کرده این خطوط گازی هزینه زیادی دارد و زمان بر است و در نتیجه باید گاز به صورت ال ان جی به اروپا صادر شود، گفت: نولاند اعلام کرده که این خط لوله باید در کمتر از ده سال این گاز به منبع انرژیهای تجدید پذیر تبدیل شده و در این زمینه سرمایه گذاری صورت گیرد. در اینجا، ممکن است که نقشه ترکیه منحل شده و زیر پای اردوغان خالی شود. البته مشخص نیست که این خط لوله از طریق اروپا به ترکیه خواهد رفت یا اروپاییها قصد دارند تا این گاز به گاز مایع تبدیل و سپس به اروپا صادر شود.

وی همچنین در پاسخ به سوال دیگر که با توجه به اینکه ترکیه تلاش می کند که گاز اسرائیل هم در داخل به مصرف برسد و هم از طریق ترکیه به اروپا صادر شود، چرا این کشور قصد چنین اقدامی دارد، تصریح کرد: ترکیه با عادی سازی روابط با اسرائیل، در واقع شریک دزد شده است. همچنین، ترکیه که اسرائیل را به عنوان یک دولت تروریستی اعلام کرده بود، از این مسئله عدول کرده است.

این کارشناس گفت: مسئله دیگر این است که زمانی که کشورهای حاشیه خلیج فارس مانند بحرین و امارات و همچنین مغرب که به امضای قرارداد ابراهیم با اسرائیل پرداخته بودند، آنکارا که اعتراض داشت که این کشورها در حال خیانت به مردم فلسطین هستند، در حالی که عادی سازی روابط با اسرائیل به معنای تایید قرارداد ابراهیم است و حکومت اردوغان در این خیانت شریک است.

در حالی که اردوغان برای گاز اسرائیل نقشه هایی دارد و در تلاش است تا سال ۲۰۲۵ گاز اسرائیل را راه اندازی نماید تا درآمد یک میلیارد دلاری از ترانزیت این گاز کسب کند، در سال ۲۰۲۶ قرارداد گازی ایران و ترکیه به پایان می رسد

این کارشناس اذعان کرد: علاوه بر آن، در حالی که همانطور که عرض شد گاز اسرائیل متعلق به مردم فلسطین است و اردوغان که همواره خود را مدعی حمایت از این مردم می داند، یا به مصرف رساندن این گاز در داخل یا انتقال به اروپا، در اصل شریک غارت منابع انرژی مردم فلسطین و منابع دریایی آنها در نظر گرفته می شود.

سید علی قائم مقامی گفت: نکته مهم دیگر افزایش وزن ژئوپلیتیک، ژئواستراتژیک و ژئواکونومیکی ترکیه است. در حالی که اردوغان برای این گاز نقشه هایی دارد و در تلاش است تا سال ۲۰۲۵ گاز اسرائیل را راه اندازی نماید تا درآمد یک میلیارد دلاری از ترانزیت این گاز کسب کند، در سال ۲۰۲۶ قرارداد گازی ایران و ترکیه به پایان می رسد.

وی افزود: ترکیه گاز مایع LNG را از کشورهای الجزایر، نیجریه، گینه استوایی، آنگولا، کامرون، نروژ، مصر، ایالات متحده آمریکا و ترینیداد و توباگو خریداری می کند و با واردات گاز طبیعی و مایع از کشورهای مختلف تلاش می کند که وابستگی خود را به چند کشور خاص کاهش دهد. به عنوان مثال، سهم روسیه در کل واردات گاز طبیعی ترکیه روند نزولی ثابتی را نشان می دهد. واردات گاز طبیعی ترکیه از روسیه در سال ۲۰۱۱، ۲۰۱۲، ۲۰۱۳ حدود ۵۷.۹ درصد، در سال ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ برابر ۵۴.۸ درصد تا ۵۲.۹ درصد و در سال ۲۰۱۷ معادل ۵۱.۹ درصد و در سال ۲۰۱۸ برابر ۴۷ درصد، در سال ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ نیز معادل ۳۳.۶ درصد کاهش داد.

ترکیه در تلاش است تا از طریق گاز اسرائیل قدرت چانه زنی خود را با ایران، روسیه و حتی جمهوری آذربایجان افزایش دهد و از نظر خرید بر سر مال ایران و روسیه بزند

قائم مقامی ادامه داد که ترکیه سالیانه ۶۰ میلیارد متر مکعب گاز طبیعی مصرف و از طریق خطوط لوله آن را وارد می کند. همچنین با احداث تاسیسات LNG، واحد ذخیره سازی و گازرسانی LNG شناور کشتی و تاسیسات ذخیره سازی گاز طبیعی، امنیت انرژی را تضمین کرده است.

کارشناس مسائل ترکیه بیان کرد: علاوه بر آن، قراردادهای نفتی و گازی میان ترکیه و روسیه وجود دارد. بر همین اساس، ترکیه در تلاش است تا از طریق گاز اسرائیل قدرت چانه زنی خود را با ایران، روسیه و حتی جمهوری آذربایجان افزایش دهد و از نظر خرید بر سر مال ایران و روسیه بزند.

قائم مقامی اضافه کرد: افزون بر این، اردوغان با بارزانی در آنکارا مذاکراتی انجام داده که در حالی که نفت عراق به ترکیه صادر می شده است، قرار است تا گاز شمال عراق نیز به ترکیه صادر شود، یعنی منبع گاز جدیدی را ترکیه در عراق به دست آورد و در نتیجه رقابتی را در رابطه با قیمت گاز طبیعی وارداتی ایران، روسیه و جمهوری آذربایجان تضمین کند.

قرار است گاز طبیعی همراه و حاصل از نفت از طریق امضا قراردادها با شرکت های نفت و گاز آمریکا، هلند، فرانسه و شرکت های چینی با تکیه به فناوری پیشرفته مورد بهره برداری قرار گرفته و عراق به تولید و صادرکننده گاز طبیعی تبدیل شود

این کارشناس گفت: مسئله دیگر این است که آن طوری که گفته می شود، به دلیل آنکه عراق از تکنولوژی و فناوری بالا برخوردار نیست، شرکتهای چینی، امریکایی و از جمله گازپروم در تلاشند که گاز عراق که ۷۰ درصد در جنوب و تقریبا ۳۰ درصد در شمال یعنی کردستان عراق تولید می شود را از طریق فناوری از منابع نفتی تفکیک کرده و پس از استخراج از ترکیه به اروپا صادر نمایند که این مسئله باعث می شود تا توان چانه زنی ترکیه در قبال ایران افزایش یابد و گاز ایران ارزانتر خریداری شود.

سید علی قائم مقامی تصریح کرد: مقامات عراقی برنامه های سرمایه گذاری خود را در زمینه گاز طبیعی مرتبط با نفت اعلام کرده اند. قرار است گاز طبیعی همراه و حاصل از نفت از طریق امضا قراردادها با شرکت های نفت و گاز آمریکا، هلند، فرانسه و شرکت های چینی با تکیه به فناوری پیشرفته مورد بهره برداری قرار گرفته و عراق به تولید و صادرکننده گاز طبیعی تبدیل شود. حال سوال این است که شرکت نفت ایران و مهندسان ایرانی نمی توانند گاز طبیعی عراق را با سرمایه گذاری مشترک به جای شرکت های غربی و چینی برعهده بگیرند!؟

اگر مسئله برجام حل شود، ایران به احتمال زیاد می تواند گاز خود را از طریق ترکیه به اروپا منتقل کند و یا اینکه؛ جمهوری اسلامی گاز خود را از طریق عراق، سوریه و مدیترانه به اروپا صادر نماید

وی ادامه داد که در حال حاضر یک خط لوله گاز طبیعی از سیلوپی ترکیه تا مرز عراق وجود دارد. اگر بخش خط لوله گاز طبیعی در خاک عراق احداث و تکمیل شود، صادرات گاز طبیعی عراق در مدت کوتاهی به ترکیه آغاز خواهد شد. با ورود گاز طبیعی عراق به ترکیه، گام مهم دیگری در امنیت تامین انرژی ترکیه برداشته خواهد شد. به گفته مقامات عراقی، گاز طبیعی عراق تا سال ۲۰۲۵ میلادی وارد ترکیه خواهد شد.

قائم مقامی در پایان گفت: موضوع مهم دیگر آن است که به دلیل آنکه گاز ایران به ترکیه صادر و به اروپا ارسال نمی شود، در نتیجه قدرت صادرات گاز ایران کاهش یافته است. بنابراین، اگر مسئله برجام حل شود، ایران به احتمال زیاد می تواند گاز خود را از طریق ترکیه به اروپا منتقل کند و یا اینکه؛ جمهوری اسلامی گاز خود را از طریق عراق، سوریه و مدیترانه به اروپا صادر نماید یعنی یک چنین طرحهایی محتمل است. اما، اگر توافق هسته ای مجددا به جایی نرسد، ایران به لحاظ صادرات نفت و گاز به بن بست رسیده و در مخمصه خواهد افتاد.