بازار؛ گروه آب و انرژی: «اولویت اصلی اقتصاد در سال ۱۴۰۱ باید مساله برجام و لغو تحریم های اقتصادی باشد.» این بخشی از گفته های مرتضی بهروزی فر عضو هیأت علمی مؤسسه مطالعات بین‌المللی انرژی و کارشناس انرژی است که البته معتقد است برجام به تنهایی نمی تواند مشکل صنعت نفت را حل کند. او در توضیح ادعای خود ادامه داد: در ایده آل ترین حالت صادرات نفت می تواند برای اقتصاد ایران ۸۰ میلیارد دلار ارز آوری داشته باشد که از این مقدار طبق قانون تنها ۱۴.۵ درصد آن سهم صنعت نفت است. حالا شما خود بگویید برای صنعتی که طبق گفته های مسئولین دولت به ۲۵۰ الی ۳۰۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری نیاز دارد، ۱۰ میلیارد دلار چه کمکی می تواند بکند؟ او همچنین در بخش دیگری از سخنان خود با انتقاد از روند اجرای خصوصی سازی در کشور، گفت: صنعت پتروشیمی را از یک وزارت خانه تخصصی گرفته و آن را به یک نهاد شبه دولتی واگذار کردیم. این در حالی است که مدیر هر دو بخش دولتی بوده و عملا نه تنها ارزش افزوده ایجاد نکرده و بهره وری را افزایش ندادیم بلکه نوعی رانت برای عده ای خاص ایجاد کردیم. این کارشناس انرژی همچنین گفت: در ۳۰ سال گذشته تنها حلقه اول صنعت پتروشیمی را توسعه دادیم که عملا با خام فروشی فرقی ندارد. او همچنین در بخش دیگری از سخنان خود به تشریح چگونگی حمایت از تشکل های دانش بنیان پرداخت و گفت: دانش بنیان ها در حوزه بهینه سازی مصرف انرژی می توانند کمک زیادی به اقتصاد ما کنند. ضمن اینکه تمرکز روی این حوزه می تواند یک تا ۲ میلیون شغل ایجاد کند. متن کامل گفتگوی بازار با مرتضی بهروزی فر عضو هیأت علمی مؤسسه مطالعات بین‌المللی انرژی را در ادامه می خوانید:
مشکلات صنعت نفت صرفا بابرجام حل نمی شود. در ایده آل ترین حالت صادرات نفت می تواند برای اقتصاد ایران ۸۰ میلیارد دلار ارز آوری داشته باشد که تنها ۱۴.۵ درصد آن یعنی حدود ۱۰ میلیارد دلار سهم صنعت نفت است. در حالیکه این صنعت به ۲۵۰ الی ۳۰۰ میلیارد دلار سرمایه نیاز دارد
*اولویت صنعت نفت در سال ۱۴۰۱ چه باید باشد؟
اولویت تمامی بخش های اقتصادی در سال جدید مساله برجام و لغو تحریم های اقتصادی است. در حال حاضر به دلیل نبود تکنولوژی عملا امکان توسعه بخش پایین دستی و پایین دستی صنایع نفتی و صنایع وابسته به آن وجود ندارد و اگر تحریم ها ادامه پیدا کند، عملا همین وضعیت ادامه پیدا خواهد کرد. فارغ از مساله برجام توسعه میادین نفتی به خصوص میادین مشترک باید مورد توجه بیشتری قرار گیرد. اما مساله اولویت دار دیگری که نباید فراموش شود، بهینه سازی مصرف انرژی است. بر اساس آمار موجود وضعیت مصرف انرژی در کشور ما به وضعیت نگران کننده ای رسیده که باید به فکر علاج آن بود.
*یعنی به باور شما در صورتی که تحریم ها لغو شود، شاهد شکوفایی صنعت نفت، گازو پتروشیمی خواهیم شد؟
مشکلات صنعت نفت صرفا بابرجام حل نمی شود. دلیلش هم کافی نبودن درآمدهای حاصل از فروش نفت برای توسعه این صنعت است. در ایده آل ترین حالت صادرات نفت می تواند برای اقتصاد ایران ۸۰ میلیارد دلار ارز آوری داشته باشد که از این مقدار طبق قانون تنها ۱۴.۵ درصد آن سهم صنعت نفت است. حالا شما خود بگویید برای صنعتی که طبق گفته های مسئولین دولت به ۲۵۰ الی ۳۰۰ میلیارد دلار سرمایه گذاری نیاز دارد، ۱۰ میلیارد دلار چه کمکی می تواند بکند. مهم ترین فایده فروش نفت جبران کسری بودجه دولت است.
در ۳۰ سال گذشته تنها حلقه اول صنعت پتروشیمی را توسعه دادیم که خیلی هم با خام فروش تفاوتی ندارد. در واقع ما اگر گازی را که به این صنعت به صورت تقریبا مجانی ارائه دادیم را صادر می کردیم، امروز درآمد بیشتری نصیب کشور می شد
*با توجه به اینکه توسعه صنعت پتروشیمی ارزش افزوده بالایی را برای اقتصاد ایران به همراه دارد؟
بسیاری گمان می کنند که صنعت پتروشیمی در ۳۰ سال گذشته توسعه خوبی را تجربه کرده، غافل از اینکه در تمام طول سال های گذشته تنها حلقه اول این صنعت توسعه پیدا کرده که خیلی هم با خام فروش تفاوتی ندارد. در واقع ما اگر گازی را که به این صنعت به صورت تقریبا مجانی ارائه دادیم را صادر می کردیم، امروز درآمد بیشتری نصیب کشور می شد.
ما زمانی می توانیم مدعی شویم که ارزش افزوده بالایی را در صنعت پتروشیمی ایجاد کردیم که حلقه های پایین دستی این صنعت را توسعه دهیم که البته آن هم با اشتباهاتی که در سیاست گذاری داشتیم، سخت و غیر ممکن شده است. بر اساس تفسیری که از قانون اصل ۴۴ اساسی صورت گرفته عملا بخش دولتی اجازه سرمایه گذاری در این صنعت را ندارد که در شرایط فعلی اقتصاد به هیچ وجه منطقی نیست.
صنعت پتروشیمی را از وزارت نفت به عنوان یک وزارتخانه تخصصی گرفته و آن را به نهادهای شبه دولتی واگذار کردیم؛ حال آنکه وقتی مدیر مجموعه ای دولتی باشد، دیگر نمی توان آن مجموعه را خصوصی دانست و انتظار مدیریت غیر دولتی را داشته باشیم
*یعنی شما معتقد به افزایش سهم دولت در اقتصاد و سرمایه گذاری بیشتر دولتی ها در صنعت پتروشیمی هستید؟
متاسفانه ما در ایران متخصص خراب کردن و اجرای اشتباه تجربه های خوب هستیم. بدون شک اگر خصوصی سازی به خوبی اجرا و شرکت های دولتی به بخش خصوصی واقعی واگذار می شد، تحول بزرگی در اقتصاد کشور رخ می داد. مشکل اینجاست که ما صنعت پتروشیمی را از یک وزارت خانه تخصصی گرفتیم و آن را به یک نهاد خصولتی ها واگذار کردیم. این اتفاق را در نیروگاه های کشور هم شاهد بودیم. نیروگاه ها را از وزارت نیرو گرفتیم و آن رابه اسم خصوصی سازی به شستا و صندوق بازنشستگی و نهادهایی که مدیران آنها از سوی دولت انتخاب می شود، واگذار کردیم. حال آنکه وقتی مدیر مجموعه ای دولتی باشد، دیگر نمی توان آن مجموعه را خصوصی دانست و انتظار مدیریت غیر دولتی را داشته باشیم. کما اینکه در این حالت اداره صنعتی همچون پتروشیمی توسط یک وزارت خانه تخصصی منطقی تر و عاقلانه تر است. متاسفانه ما به اسم خصوصی سازی چوب حراج به اقتصاد کشور زدیم. اجرای اشتباه یک قانون درست نه تنها موجب افزایش بهره وری نشد، بلکه امروز شاهد این هستیم که رانت بزرگی در کشور شکل گرفته که این رانت در اختیار عده ای خاص است.
*با توجه به نام گذاری شعار امسال از سوی مقام معظم رهبری، حمایت از تشکل های دانش بنیان در صنعت نفت تا چه اندازه ضروری به نظر می رسد؟
ما در زمینه تکنولوژی صنعت نفت تقریبا حرفی برای گفتن در دنیا نداریم. جدیدترین تکنولوژی ها و فناوری ها در این صنعت مورد استفاده قرار می گیرد. تکنولوژی مورد استفاده در این صنعت به قدری پیشرفته است که حتی کشورهایی همچون چین و روسیه و حتی اروپا هم حرف چندانی برای گفتن در این حوزه ندارند. عمده تجهیزات مصرفی در این صنعت آمریکایی است. در چنین شرایطی ما چطور از حرف بومی سازی تجهیزات می زنیم.
اینکه ایران روزی به یکی از کشورهای صاحب تکنولوژی در صنعت نفت تبدیل شود، آرزوی قلبی من و مردم این سرزمین است. اما گام نخست برای رسیدن به این مرحله جذب سرمایه گذاران خارجی و تکنولوژی روز دنیاست. رفته رفته با قرار گرفتن در کنار غول های صنعت انرژی ما هم می توانیم در مسیر توسعه قرار بگیریم. اما اینکه خودمان بخواهیم از صفر شروع کنیم به هیچ وجه منطقی نیست.
ما در زمینه تکنولوژی صنعت نفت تقریبا حرفی برای گفتن در دنیا نداریم. اما می توانیم با حمایت از تشکل های دانش بنیان در زمینه بهینه سازی مصرف انرژی ضمن ایجاد یک تا دو میلیون شغل به کاهش مصرف انرژی هم کمک کنیم
البته در حوزه های مربوط به بهینه سازی مصرف انرژی می توانیم با حمایت از تشکل های دانش بنیان به اقتصاد انرژی کمک کنیم. هم اکنون ما فاصله زیادی با استانداردهای روز دنیا در زمینه هدر رفت انرژی داریم و کار کردن در این حوزه ساده به نظر می رسد. بر اساس برآوردهای صورت گرفته می توان یک یا ۲ میلیون شغل فقط در حوزه بهینه سازی مصرف انرژی ایجاد کرد. در واقع با تمرکز روی بخش نه تنها مصرف انرژی را کاهش داده و ارزش افزوده بالایی را ایجاد می کنیم، بلکه به اشتغالزایی هم کمک ویژه ای خواهیم کرد.
نظر شما