علی یگانه نسب؛ بازار: گردشگری سلامت اگرچه صنعتی جدید بوده و در سال‌های اخیر به طور جدی‌تر توسط سیاستگذاران اقتصادی در شهرها و کشورها مورد توجه قرار گرفته است اما پیشینه‌ای کهن داشته و از دیر زمان، افراد بسیاری بوده‌اند که برای یافتن صحت و سلامتی خود، راهی شهرهایی با ظرفیت بالاتر از محل زندگی خود در حوزه درمان و سلامت شده‌اند.
ماحصل گردشگری سلامت ارمغان سلامتی برای جسم و روح افراد است که با تحقق هرچه بیشتر ارکان شهر سالم، رشد و توسعه پیدا کرده و می‌تواند یک پشتوانه اقتصادی مهم برای کشور باشد. ارزآوری هر گردشگر معادل ارزش ۲۵ بشکه نفت و ارزآوری یک گردشگر سلامت سه برابر بیشتر از گردشگران عادی به حساب می‌آید بنابراین بی توجهی از این ظرفیت، غفلت از ثروتی بزرگ است.
شاید رونق این حوزه گردشگری در اصفهان بیش از بسیاری دیگر از استانها احساس شود و دلیل این ادعا مسیری است که استان باید به مقصد توسعه طی کند؛ اصفهان دیگر تاب تحمل صنایع آلاینده را ندارد و گردشگری می‌تواند جایگزین مناسب برای آن باشد.
گردشگری درحال بازتوانی مجدد است
یک دکترای اقتصاد در گفت‌وگو با تحلیل بازار می گوید: گردشگری یکی از ارکان اصلی توسعه اقتصادی شهرها و کشورهاست و شهرهای موفق در این زمینه آنهایی بوده‌اند که در ابعاد و حوزه‌های مختلف آن سرمایه‌گذاری کرده‌اند زیرا گردشگری یک صنعت رو به رشد در اقتصاد کشور است.
سامان ولی نوری می‌گوید: به‌طور کلی در گردشگری باید برای گردشگران تجربه رضایت‌بخش ایجاد شود که این حس به عوامل بسیاری مرتبط است و یک گردشگر با تحقق آن به سفیر گردشگری تبدیل می‌شود.
وی می افزاید: حجم اقتصاد گردشگری دنیا تا پیش از پاندمی کرونا، ۳.۵ تریلیون دلار بود که از سال ۲۰۱۹ بسیار آسیب دید اما سال ۲۰۲۱ با رشد چهار درصدی به ارزش اقتصادی ۱.۹ تریلیون دلار رسیده است و اکنون بازتوانی خود را سپری می‌کند.
دکترای اقتصاد می‌افزاید: هرچند که گردشگری در اثر شیوع کرونا بیشترین آسیب را دید اما با گذر از این شرایط می‌توان به رونق مجدد گردشگری امیدوار بود و در این میان گردشگری سلامت می تواند در رونق مجدد این بخش موثر و جذب گردشگران داخلی و خارجی موثر باشد.
وی ادامه می‌دهد: کانادا، سنگاپور، ژاپن، بریتانیا، استرالیا و امارات سرمایه‌گذاری‌های هنگفتی در حوزه گردشگری سلامت کرده‌اند؛ به طور مثال تایلند در سال ۲۰۱۴، ۷۰۰ میلیون دلار در این حوزه درآمد داشته و شهر دبی در سال ۲۰۱۴ برنامه ساخت ۲۲ بیمارستان با سرمایه‌گذاری ۸۰۰ میلیون دلاری را تدوین و اجرای آن را آغاز کرد. این تنها بخشی از تحرکات کشورها و شهرهای بزرگ است که تلاش می‌کنند جایگاه بهتری در گردشگری سلامت داشته باشند.
تفاوت گردشگری سلامت و پزشکی
او می‌گوید: گردشگری پزشکی ویژه افرادی است که برای درمان، مشاوره و مراقبت پزشکی اقدام به سفر به شهر یا کشور دیگری می‌کنند اما گردشگری سلامت صرفاً به این نوع محدود نمی‌شود و گاهی مخاطب آن افراد سالمی هستند که می‌خواهند سلامت فعلی خود را ارتقا دهند و در این خصوص از مواهب طبیعی استفاده می‌کنند.
گاهی برخی افراد برای از یاد بردن اتفاقات تلخ در زندگی و کسب آرامش گردشگری سلامت را برمی‌گزینند که شهرهایی با قابلیت طبیعت درمانی می‌توانند در این حوزه نقش‌آفرینی کنند
ولی نوری اضافه می‌کند: طب سنتی یکی از این حوزه‌هاست که کشورهای آسیای شرقی در این زمینه پیشرو محسوب می‌شوند یا شهرهایی که چشمه‌های آب معدنی دارند و می‌توانند با شناخت این ظرفیت در حوزه آب درمانی فعالیت کنند. گاهی برخی افراد برای از یاد بردن اتفاقات تلخ در زندگی و کسب آرامش گردشگری سلامت را برمی‌گزینند که شهرهایی با قابلیت طبیعت درمانی می‌توانند در این حوزه نقش‌آفرینی کنند.
ولی نوری با تاکید بر لزوم داشتن چشم‌انداز و برنامه بلندمدت، می‌گوید: هیچ یک از عناصر اقتصاد شهری بدون برنامه محقق نمی‌شود بنابراین برای موفقیت در حوزه گردشگری سلامت باید افق و چشم‌انداز تعیین و مشخص شود آن شهر یا کشور پس از گذشت چند سال قرار است به چه نقطه و چه تعداد گردشگر برسد.
این دکترای اقتصاد معتقد است؛ بعد از طرح و برنامه، باید سرمایه‌گذاری ویژه‌ای در گردشگری سلامت اتفاق افتاده و علاوه بر عزم دستگاه‌های عمومی، مشارکت بخش خصوصی نیز جلب شود. کلینک‌های پیشرفته، بیمارستان‌هایی که به فناوری روز مجهز و پزشکانی که بتوانند با آوازه خود برند گردشگری در این حوزه را ارتقا ببخشند ارکان جدایی ناپذیر گردشگری سلامت هستند.
او ادامه می‌دهد: نباید از تبلیغات و شناساندن شهر مورد نظر به گردشگری بین‌المللی نیز غافل شد تا بدین سبب شهرها بتوانند برندیابی کرده و جایگاه خود را به عنوان شهر دارای قابلیت گردشگری سلامت نشان دهند. به‌طور مثال سنگاپور در انجام عمل‌های جراحی پیچیده شهرت یافته و به آن شناخته می‌شود بنابراین برای تحقق آن در ایران نیز باید تبلیغات کافی انجام شود.
ولی نوری اضافه می‌کند: اگر چشم‌انداز مثبت و روشنی توسط سیاستگذاران و برنامه‌ریزان ترسیم شود، آن شهر و کشور را به مقصد گردشگری سلامت تبدیل می‌کند. یک گردشگر هنگام ورود و خروج به شهر مقصد، تحاربی را از سر می‌گذراند و اگر همراه با خانواده باشد ذهنیت خانواده بیمار نیز در این سفر شکل می‌گیرد بنابراین باید برای تمام این فرایند برنامه‌ریزی کرد.
لزوم توجه به دیپلماسی درمان
او تاکید می‌کند: گردشگری یک صنعت پیچیده و چند وجهی است و سازمان و نهاد مستقیم ندارد؛ به عبارتی نهادهای زیادی در رونق آن دخیل هستند و نقش سیاستگذاران برنامه‌ریزان کلان، بسیار مهم است. متولیان حوزه سلامت باید یک نوع دیپلماسی درمان مبتنی بر ظرفیت‌ها کشور ایجاد و آن را بر مبنای ظرفیت‌های میزبان، به گردشگر ارائه دهند. در این مسیر باید با نهادهای بین‌المللی مانند سازمان بهداشت جهانی رایزنی و همکاری شود.
زیرساخت‌های گردشگری سلامت هزینه‌بر است و باید علاوه بر تقویت آن به توسعه آژانس‌های پزشکی، شرکت‌های بیمه بین‌المللی و مشاوران بین‌المللی که توانایی ارائه خدمات در سطوح بالاتر دارند نیز توجه شود تا گردشگران خارجی بیشتری جذب شهرهای کشور شوند
این دکترای اقتصاد می‌افزاید: زیرساخت‌های گردشگری سلامت هزینه‌بر است و باید علاوه بر تقویت آن به توسعه آژانس‌های پزشکی، شرکت‌های بیمه بین‌المللی و مشاوران بین‌المللی که توانایی ارائه خدمات در سطوح بالاتر دارند نیز توجه شود تا گردشگران خارجی بیشتری جذب شهرهای کشور شوند. مدیریت شهر و استان باید ریل‌گذاری مناسبی در حوزه گردشگری سلامت داشته باشند و دستگاه‌های مختلف در پیوند با یکدیگر می‌توانند این مجموعه منظم را شکل دهند.
ولی نوری درباره تجارب موفق گردشگری سلامت در ایران می‌گوید: وقتی می‌خواهیم به یک شهر برچسب موفق در گردشگری سلامت بچسبانیم باید حجم گردشگران داخلی و خارجی آن را ارزیابی کنیم؛ علی‌رغم اینکه در سند ۲۰ ساله بر توسعه گردشگری تاکید شده و جزئیات آن در دسترس است اما به‌واسطه سیاست‌گذاری نامطلوب در سال‌های اخیر با آنچه در اسناد فرادستی آمده فاصله زیادی داریم.
او با تاکید بر لزوم پایش سهم گردشگری و سپس گردشگری سلامت در اقتصاد شهرها، می‌گوید: ایران جزو ۱۰ کشور برتر دنیا از لحاظ جاذبه‌های تاریخی ارزشمند است اما نتوانسته در گردشگری این حوزه موفق عمل کند. ایران در گردشگری سلامت سال ۲۰۲۱ رتبه چهل و یکم را داشته و حرکتی نظام‌مند و براساس یک چهارچوب که باید گام به گام در مسیر آن حرکت شود وجود ندارد.
موفقیت ایران در گردشگری نظام‌مند نیست
ولی نوری اضافه می‌کند: البته گاهی استان‌های شمال و شمالغرب کشور توانسته‌اند با استفاده از مواهب طبیعی از طریق اقامتگاه‌های بومگردی گام‌هایی در توسعه طبیعت‌درمانی بردارند اما مورد چشمگیری که هم براساس یک برنامه نظام‌مند باشد هم عدد و رقم بالایی را ثبت کند در ایران وجود ندارد. شهرها و استان‌هایی که در اکوتوریسم و طبیعت درمانی ظرفیت لازم را دارند می‌توانند با برندسازی و تبلیغات گردشگر خوبی جذب کنند.
این دکترای اقتصاد ادامه می‌دهد: اصفهان قلب گردشگری ایران است و شهر و استانی است که همه ابزارهای لازم برای تبدیل شدن به قطب گردشگری دنیا را در دل خود داشته و همه جاذبه‌های گردشگری در آن تجمیع شده است. در حوزه گردشگری سلامت نیز اقدامات خوبی شده است مانند شهرک سلامت که در دهه ۹۰ دنبال شد اما همچنان نمی‌توان این شهر را شهری موفق به ویژه در وسعت بین‌الملل دانست.
او در خصوص آسیب‌های توسعه گردشگری سلامت می‌افزاید: این امر به شبکه بهداشت عمومی شهر میزبان فشار وارد می‌کند و می‌تواند مشکل‌ساز باشد؛ پایین آمدن بهره‌وری کادر درمان و مهاجرت آن‌ها می‌تواند آسیب ورود حجم بالای متقاضیان استفاده از خدمات حوزه گردشگری سلامت باشد البته که این رویکرد مخالفانی نیز دارد.
برندسازی و تکیه به بخش خصوصی در گردشگری سلامت
اغلب ادعاها در خصوص وضعیت اصفهان برای جذب گردشگران سلامت مثبت است و بر برندسازی و توجه به بخش خصوصی در این زمینه تاکید ویژه‌ای می‌شود؛ مانند گفته رئیس کمیسیون گردشگری و کسب‌وکارهای وابسته اتاق ایران اصفهان که معتقد است: اصفهان سرشار از جاذبه‌های ملموس و ناملموس گردشگری است و جایگاه نخست جذب گردشگران سیاحتی در کشور را دارد. گردشگری سلامت نیز در استان اصفهان با تأسیس شهرک سلامت توسط بخش خصوصی، فرصت مهمی در توسعه گردشگری کشور به شمار می‌رود.
با مهار کرونا، اصفهان به عنوان یکی از قطب‌های مهم گردشگری سلامت در کشور مطرح و پیش‌بینی می‌شود در سال ۱۴۰۲ سالانه ۲۰ میلیون گردشگر، ایران را مقصد سفر خود انتخاب کنند که بخشی از آن برای گردشگری سلامت است
علی‌اکبر عبدالملکی در گفت و گو با بازار می‌گوید: با مهار کرونا، اصفهان به عنوان یکی از قطب‌های مهم گردشگری سلامت در کشور مطرح و پیش‌بینی می‌شود در سال ۱۴۰۲ سالانه ۲۰ میلیون گردشگر، ایران را مقصد سفر خود انتخاب کنند که بخشی از آن برای گردشگری سلامت است.
او با اشاره به رونمایی از ویدئوهای یک دقیقه‌ای داستان ناگفته‌های اصفهان ادامه می‌دهد: روایت ناگفته‌های اصفهان در یک دقیقه که در شبکه‌های اجتماعی به مخاطب معرفی می‌شود، ابتکار تأثیرگذار و خلاقانه‌ای از طرف اتاق بازرگانی اصفهان بود که قطعاً این برنامه را در کشور بسط و گسترش می‌دهیم چراکه در سراسر دنیا این روایت‌ها می‌تواند به توسعه گردشگری منتج شود.
امید به رونق شهرک سلامت اصفهان
تا سخن از بخش خصوصی است، شهرک سلامت نمونه مناسبی از آن در اصفهان است. احداث این شهرک حدود یک دهه پیش آغاز و پس از چند سال بهره‌برداری شد تا ظرفیت جدیدی برای گردشگری سلامت در دل ایران باشد.
بنیان‌گذار این شهرک به بازار می‌گوید: یکی از مزیت‌های شهرک سلامت این است که همه تخصص‌های پزشکی در کنار هم و در یک مجموعه قرار گرفته‌اند، برای مثال فردی که به پزشک متخصص مراجعه می‌کند و به آزمایش یا عکس برداری نیاز پیدا می‌کند، لازم نیست یک روز دیگر وقت صرف کند و به مکان دیگری برود بلکه همه کارهای خود را بدون وقفه و در یک مجموعه انجام می‌دهد.
مسعود صرامی می‌گوید: ساخت، بهره برداری و توسعه شهرک تمام و ۷۰ درصد از کلینیک‌های آن واگذار و راه اندازی شده و پیش بینی می‌شود تا شهریور سال آینده شهرک سلامت به طور کامل به بهره برداری برسد.
صرامی گفت: هم اکنون روزانه حدود پنج هزار نفر به شهرک سلامت مراجعه می‌کنند که ۲۵ درصد از آنان، اصفهانی نیستند و از استانها و کشورهای دیگر به شهرک وارد می‌شوند.
به گفته او باید توجه کرد مسافرانی که برای درمان به اصفهان می‌آیند مدتی را باید در شهر اقامت کنند و همه همه امکانات رفاهی و اقامتی برای این افراد تدارک دیده شده که سرمایه مناسبی را وارد شهر می‌کند.
اظهارنظر اخیر رئیس شورای شهر اصفهان درباره شهرک سلامت نیز رونق بیش از پیش آن را نوید می‌دهد.
محمد نورصالحی در این ارتباط گفته است: احداث شهرک سلامت در کشور منحصر به‌فرد است؛ چراکه این شهرک در شرق اصفهان در توسعه توریسم سلامت و کمک به بهبودی بیماران تأثیر بسزایی دارد. انتقال مطب پزشکان از هسته مرکزی شهر را با کمک پزشکان و سرمایه‌گذار آغاز کردیم تا تراکم در این نقاط کمتر شود.
با وجود همه این مثبت‌اندیشی‌ها، نمی‌توان بر پوسیدگی زیرساخت‌های درمانی اصفهان چشم پوشید البته کسی مخالفت رونق گردشگری سلامت در اصفهان نیست و از آن استقبال هم می‌کنیم اما باید مشکلات موجود بر سر راه آن نیز بررسی شود
شعار گردشگری سلامت بدون داشتن زیرساخت بیمارستانی
با این حال گردشگری سلامت روی دیگری هم دارد؛ با وجود همه این مثبت‌اندیشی‌ها، نمی‌توان بر پوسیدگی زیرساخت‌های درمانی اصفهان چشم پوشید. مدیرعامل بیمارستان میلاد اصفهان در این خصوص به بازار می‌گوید: کسی مخالفت رونق گردشگری سلامت در اصفهان نیست و از آن استقبال هم می‌کنیم اما باید مشکلات موجود بر سر راه آن نیز بررسی شود.
عباسعلی جوادی ادامه می‌دهد: یکی از بزرگترین مشکلات اینست که تعداد تخت‌های بیمارستانی در استان اصفهان کم بوده و همواره ضریب اشغال تخت‌ها بالای ۸۰ درصد است بنابراین برای رونق گردشگری سلامت حداقل باید تخت خالی داشته باشیم اما آنقدر شهر و استان اصفهان در این خصوص شرایط نامطلوبی دارد که نمی‌توان از گردشگری سلامت حرف زد.
او اضافه می‌کند: اگر اصفهان حداقل پنج هزار تخت دیگر داشته باشد به استانداردهای ایران می‌رسد و از آنجایی که خدمت دادن به هم‌شهری‌ها و هم‌استانی‌هایمان در اولویت است باید برای رسیدن به نقطه‌ای که بتوانیم مردم دیگر استانها و دیگر کشورها را جذب کنیم اقدامات بزرگ‌تری در حوزه گردشگری سلامت شود.
تعرفه ۳ برابری گردشگری سلامت برای مراجعان بین‌الملل
جوادی می‌گوید: اکنون راه‌اندازی هر تخت بیمارستانی به‌طور متوسط ۱۰ میلیارد تومان هزینه دارد درحالی که هزینه‌های آن با توجه به تعرفه‌های ایران بازنمی‌گردد. تعرفه‌های گردشگری سلامت برای مراجعان بین‌المللی سه برابر تعیین شده است اما دریافت این مبالغ نیز به آسانی اتفاق نمی‌افتد.
رئیس نظام پزشکی اصفهان درمان حوزه‌ای بسیار گران است؛ این موضوع مختص ایران هم نبوده و اکثر کشورهای توسعه یافته نیز بیماری تخصصی بیماران در نوبت می‌گذارند و برای آن‌ها رسیدگی بیماران اورژانسی در اولویت است، اضافه می‌کند: با این حال وضعیت اصفهان حتی از استانداردهای حوزه درمان نیز پایین‌تر است؛ بعد از انقلاب در شهر اصفهان سه یا چهار بیمارستان ساخته شده درحالی که جمعیت این کلانشهر حداقل پنج برابر شده است. نبود تخت کافی که علت آن سنگین بودن هزینه‌های بیمارستانی است یک معضل است که البته معضل بالا بودن هزینه در بیمارستان‌های خصوصی نیز وجود دارد.
حمایت از بیمارستان‌های دولتی توسط دولت انجام می‌شود اما کافی نیست چون هزینه‌ها در این بیمارستان‌ها نیز بالاست؛ بیمارستان‌های دولتی هزینه‌های جاری تقریباً یکسانی با بیمارستان‌های خصوصی دارند اما تعرفه‌ای که دریافت می‌کنند حدود یک سوم است
او می‌گوید: به طور مثال چند سال پیش بیمارستان ما دستگاه‌های شتاب‌دهنده برای رادیوتراپی بیماران سرطانی تهیه کرد که اکنون مستهلک شده و برای خرید هرکدام یک از آن‌ها حدود ۱۵۰ میلیارد تومان باید هزینه شود که به صرفه نیست. باید روزانه برای ۱۵۰۰ تا ۱۸۰۰ نفر غذا پخت شود و حقوق و دستمزد یک هزار و ۱۵۰ کارمند غیر از پزشکان بیمارستان به‌طور ماهانه پرداخت شود.
سرمایه‌گذاری در حوزه گردشگری سلامت بازمی‌گردد؟
جوادی می‌افزاید: اگر بیمارستان خصوصی احداث می‌شود برای آن است که پزشکان محیطی برای کار خود داشته باشند وگرنه اینگونه نیست که سرمایه‌ها در این بیمارستان‌ها تضمین بازگشت داشته باشد.
او ادامه می‌دهد: حمایت از بیمارستان‌های دولتی توسط دولت انجام می‌شود اما کافی نیست چون هزینه‌ها در این بیمارستان‌ها نیز بالاست؛ بیمارستان‌های دولتی هزینه‌های جاری تقریباً یکسانی با بیمارستان‌های خصوصی دارند اما تعرفه‌ای که دریافت می‌کنند حدود یک سوم است.
جوادی می‌گوید: دولت باید برای جبران هزینه‌ها کمک کند اما صرفاً حقوق و مزایای کارکنان و پزشکان پرداخت می‌شود و مدیریت بیمارستان‌ها باید به تنهایی در این خصوص اقدام کنند که اکثراً بدهی‌های زیادی دارند.
در شرایطی که کرونا اقتصاد جهانی از جمله ایران را در دو سال گذشته تحت تاثیر قرار داده است، باید با برنامه ریزی های جامه راهکاری اساسی برای جبران این نقیصه اندیشیده شود و در این میان توجه به صنعت گردشگری که از پولسازترین صنایع دنیاست، می تواند بهترین درمان در این زمینه باشد و گردشگری سلامت به عنوان صنعتی که دو مزیت گردشگری و درمانی را به شکل همزمان در خود نهفته دارد، می تواند در رسیدن به قله‌های درآمدزایی گردشگری نقش بسزایی برای کشور و استان داشته باشد.
نظر شما